резюме 2010_3

Освещаются вопросы научной деятельности академика АН КазССР, дважды
лауреата Государственной премии КазССР А.С. Сагинова. Будучи директором
Карагандинского научно-исследовательского угольного института (КНИУИ),
ректором Карагандинского политехнического института (КарПТИ),
директором Института комплексного освоения недр (ИПКОН), он в период с
1950-х до начала 2000-х гг. вел глубокие фундаментальные и прикладные
исследования по проблемам интенсификации угледобычи в Карагандинском
угольном бассейне, совершенствования средств механизации производства и
организации труда, разработки месторождений, эффективного использования
новой техники и технологий.

УДК 358.5-50. КУЗНЕЦОВА Ю.А., КЕНЖИН Б.М., СМИРНОВ Ю.М. Концепция развития дистанционного обучения
в преподавании естественно-научных дисциплин в техническом вузе.

В современной концепции образования акценты смещаются в сторону
активизации и повышения эффективности самостоятельной работы студентов.
Для достижения этой цели необходим переход на новые способы и методы
обучения. В настоящее время повсеместно происходит внедрение
электронных технологий в образовательный процесс. С развитием этих
технологий возникла и успешно развивается дистанционная форма обучения.
Но в большинстве своем такое внедрение осуществляется несистемно, в
результате чего является малоэффективным. Системность внедрения
предполагает обязательную постановку целей и задач, выбор инструмента,
реализацию поставленных задач, оценку результатов. Это обстоятельство,
в свою очередь, требует новых подходов к учебно-методическому и
техническому обеспечению этих процессов.

УДК 004.82. САДАНОВА Б.М. Проектирование
информационной системы с использованием онтологии предметной области в
рамках обучающего WEB-портала.

Обучение с помощью электронных информационных технологий – e-learning –
это современная форма получения образования с помощью открытой
интернет-среды, основанной на использовании информационных технологий,
обеспечивающих обмен учебной информацией на расстоянии и реализующих
систему сопровождения и администрирования учебного процесса.
Предлагаемая информационная система базируется на объединении методов
искусственного интеллекта и Интернет-технологий. Основой для
информационной системы, работающей со знаниями, служит онтология
предметной области. Различные функции системы могут использовать
онтологию для своих нужд. Рассматривается применение методологии
On-To-Knowledge в процессе создания онтологии для информационной
системы, работающей со знаниями, обеспечивающей обмен учебной
информацией на расстоянии и реализующей систему сопровождения и
администрирования учебного процесса. Предложена функциональная модель
системы для построения онтологий. Описывается структура информационной
системы, спроектированная в виде многоуровневого Web-приложения,
которая обеспечивает работу с онтологией и ее использование в рамках
обучающего WEB-портала.

УДК 621.01.539.3. БАКИРОВ Ж.Б., ТАНИРБЕРГЕНОВА А.А. Расчет вероятности долговечности деталей.

Описано проектирование деталей машин, работающих при переменных
напряжениях, прогнозирование их ожидаемого ресурса. Это дает
возможность управления ресурсом путем целенаправленного изменения
параметров, влияющих на долговечность. Повышение ресурса ведет к
существенной экономии материалов и трудовых затрат. Для конкретных
деталей экспериментальное определение параметров распределения является
очень трудоемким. Кроме того, в реальных условиях амплитуда напряжений
имеет случайный характер. Поэтому исключительно важна разработка
методов определения долговечности деталей с учетом случайных факторов.
Определены показатели долговечности на примере релеевского
распределения амплитуды.

УДК 621.797. ИСАГУЛОВ А.З., ШАРАЯ О.А., МЕЩАНОВА С.О., ИППОЛИТОВ С.В.,
РЯБИНИН С.В. Разработка методов
поверхностного упрочнения металлических изделий.

Рассмотрены методы поверхностного упрочнения металлических изделий, в
частности лазерное легирование образцов стали марки 45 системой
«W-V-Cr». Подобраны оптимальные режимы обработки образцов с минимальным
проплавлением поверхности: мощность лазерного излучения Р=500 Вт,
скорость обработки материала ν=1400 об/мин, высота лазерной головки
I=9, 12, 15 мм. Проведен микрорентгеноспектральный анализ наплавленного
слоя. Рентгеноструктурные исследования фазового состава зон лазерного
легирования системой «W-V-Cr» показали, что упрочненный слой
представляет собой твердый раствор легирующих элементов в феррите.
Микродюрометрический анализ показывает, что лазерное легирование
поверхностного слоя стали 45 вызывает заметное увеличение
микротвердости и в зоне оплавления колеблется в пределах от 720 HV до
918,3 HV, причем более высокие значения микротвердости наблюдаются на
некотором расстоянии от поверхности, что можно объяснить наличием
пористости. Испытание на износ в условиях трения скольжения проводили
на машине трения СМЦ-2 при нагрузках 25-1800 Н. В результате
износостойкость легированных слоев увеличилась в 2-4 раза по сравнению
с необработанными лазерным излучением поверхностями. Проведенные
исследования позволили выявить оптимальные режимы для лазерного
легирования стали марки 45, обеспечивающие высокий уровень
физико-механических свойств поверхностного слоя конструкционных сталей.

УДК 621.91.01. ШЕРОВ К.Т., ИМАШЕВА К.И., БАЙБУСИНОВ Е.А. Научное исследование влияния режимов на
среднюю температуру при термофрикционной обработке трудонообратываемых
материалов с импульсным охлаждением.

Получившие в настоящее время распространение традиционные методы
механической обработки не всегда удовлетворяют все возрастающим
требованиям к производительности и качеству. Это становится особенно
очевидным в связи с широким использованием в современном
машиностроении, горнодобывающей, металлургической и др. отраслях
народного хозяйства конструкционных материалов с особыми
физико-механическими свойствами – жаропрочных, высокопрочных,
коррозионно-стойких, тугоплавких материалов. Обработка этих материалов
вызывает серьезные затруднения, а в ряде случаев практически
невозможна. Поэтому повышение производительности и качества
механической обработки труднообрабатываемых материалов является важной
проблемой. В работе приведены результаты исследования влияния режимов
на среднюю температуру при термофрикционной обработке
труднообрабатываемых материалов с импульсным охлаждением. Показана
конструкция диска трения. Приведены схема определения средней
температуры в контакте и график влияния скорости резания на среднюю
температуру при термофрикционной обработке с импульсным охлаждением.

УДК 621.7. ИСАГУЛОВ А.З., БАЙСАНОВ А.С., КУЛИКОВ В.Ю., ЩЕРБАКОВА Е.П. Анализ физико-химических условий
восстановления марганца и железа.

Рассмотрены вопросы минералообразования, представлены соответствующие
примеры. Термодинамически-диаграммный анализ четырехкомпонентной
системы Fe-Mn-C-O позволил установить, что для температур ниже 550˚С
оптимальной фазовой областью является усеченная пирамида
Fe3O4-Mn3O4-CO-Fe-C-MnO. Поскольку в эту фазовую область входят и
магнетит, и железо, то для данной температурной области приемлем как
металлизирующий, так и магнетизирующий обжиг. Целесообразность
применимости обоих видов обжига определяется кинетическими
характеристиками. Для температур выше 550˚С оптимальной областью
представляется MnO-Fe-C-Е (750,950,1150), соответствующая
металлизирующему обжигу, а также Fe3O4-MnO-Mn3O4-CO2 – соответствующая
магнетизирующему обжигу. Резюмируя приведенный анализ сведений,
касающихся системы Fe-Mn-C-O, можно прийти к выводу о том, что имеется
принципиальная возможность проведения магнетизирующего или
металлизирующего обжига, чтобы оксиды марганца перешли в немагнитную
фазу, а железосодержащая часть — в ферромагнитную форму (в виде
металлического железа, магнетита или маггемита), независимо от вида
железомарганцевого сырья.

УДК 621.34:62.505:669.046.4. ЮЩЕНКО О.А. Имитационное моделирование динамических
режимов электромеханической системы линии непрерывного горячего
цинкования.

Описаны режимы работы печи термохимической обработки стальной полосы.
Изложены существенные факторы, влияющие на динамику полосы.
Представлены результаты имитационного моделирования электромеханической
системы линии непрерывного горячего цинкования (ЛНГЦ) в динамических
режимах. Реализация модели была осуществлена в среде Simulink пакета
MATLAB 7. Приведены результаты реального эксперимента и имитационного
моделирования. Доказана адекватность имитационных моделей ЛНГЦ.

УДК 669.054. КИМАНОВ Б.М. Исследование
механизма фильтрационного рафинирования стали от растворённого
кислорода.

Дана краткая информация о фильтрационном методе рафинирования металлов
и сплавов, типах используемых фильтров и механизме очистки. Показано,
что наиболее эффективными являются объемные фильтры. Механизм очистки
связывается главным образом с улавливанием взвешенных в расплаве
неметаллических включений. Проведены исследования по выявлению нового в
теории фильтрования механизма рафинирования металлических расплавов от
растворённой примеси. Предложен механизм его реализации, который
предполагает протекание химической реакции связывания её из
пересыщенного расплава в неметаллическую фазу непосредственно на
поверхности фильтра как на готовой подложке. Моделирование процесса
фильтрования осуществляли на экспериментальной установке. На примере
моделирования фильтрования стали от растворённого кислорода
экспериментально подтвержден механизм очистки.

УДК 669.3. ХАРЧЕНКО Е.М., ЖУМАШЕВ К.Ж. Изучение
реакций твердофазного восстановления меди железом из состава
ортоарсената.

Проведены экспериментальные исследования по изучению восстановления
меди из состава ортоарсената меди металлическим железом при различных
их соотношениях с последующим применением полученных данных к реальным
шлакам, в частности к шлаку БМЗ. Результаты термодинамического,
дерриватографического, рентгенофазового анализа позволяют сделать вывод
о возможности селективного и твердофазного восстановления меди из
состава ортоарсената металлическим железом. Восстановление меди из
состава ортоарсената меди металлическим железом протекает при
температуре выше 700 0С и в зависимости от расхода железа образуются
металлическая медь и различные соединения мышьяка – триоксид мышьяка,
арсениды меди и железа. Полученные результаты могут быть использованы
для разработки теоретических основ при создании новой технологии
переработки шлаков цветной металлургии.

УДК 622.324.5. КЫЗЫРОВ К.Б., ПОРТНОВ В.С., ТАТКЕЕВА Г.Г., БАЙКЕНЖИНА
А.Ж. Неравновесная термодинамика
угольного вещества.

Молекулы метана, других газов и летучих веществ рассмотрены как система
невзаимодействующих частиц, погруженная в термостат (углевещество).
Квантовые переходы, обусловленные взаимодействием молекул газа с
термостатом, будут диссипативными (с вероятностью Р) в отличие от
взаимодействия с внешним полем (с вероятностью F). Диссипативные
процессы приводят к тому, что вторичное поле (отклик системы) всегда
меньше первичного. В рамках неравновесной квантовой термодинамики
получено выражение для функции отклика подсистемы газовых молекул на
внешние воздействия (давление, температура и др.).

УДК 669.1.054.79. КИМ В.А., ТРЕБУХОВА Т.А., СЕРЕДЕНКО А.С. Перспективы развития бескоксовой
металлургии.

Приведены результаты литературного обзора существующего бескоксового
производства. Большое внимание уделено способам производства
металлизованного продукта. Рассмотрены результаты промышленного
освоения процессов. Показаны достоинства бескоксовых схем. Выявлена
квалификация процессов по типу применяемого восстановителя. Отмечены
преимущества по экологическим факторам технологии прямого получения
железа перед коксодоменным производством.

УДК 622.7. ТОКБУЛАТОВ Т.Е. Определение
оптимальных условий флотации молибдена с применением
вероятностно-детерминированного метода планирования эксперимента.

Исследован процесс флотации молибденовых руд с применением
вероятностно–детерминированного метода планирования экспериментов.
Контроль за влиянием параметров осуществляли по
качественно-количественным характеристикам флотации. Составлен план
шестифакторного эксперимента на пяти уровнях. В условиях эксперимента
определяющими факторами процесса являются: содержание класса -0,074 мм,
расходы реагентов, г/т:ВК-987, Т-80, жидкого стекла и рН среды.
Оптимальным режимом измельчения следует считать 65% класса — 0,074 мм.
Максимальные показатели по извлечению молибдена в концентрат 49,22%
наблюдаются при рН=8,5. Наиболее оптимальным является расход жидкого
стекла 150 г/т.

УДК 622.831. ДЕМИН В.Ф., ПОРТНОВ В.С., ДЕМИНА Т.В., БАЛАБАС А.Ю. Автоматизированная среда для расчета
параметров анкерного крепления выемочных выработок.

Создана интеллектуальная информационная система, обеспечивающая
принятие технологических решений и служащая для расчета параметров
анкерной крепи с представлением схемы ее эксплуатации на базе
геомеханического прогноза состояния горного массива. Алгоритм созданной
интеллектуальной среды состоит в следующем. Параметрами анкерной крепи
являются: расчетное сопротивление, податливость, расстояние между
анкерами в ряду и между рядами, плотность установки анкеров [1]. Расчет
параметров анкерной, комбинированной крепи и средств усиления в зоне
временного опорного давления производится с учетом размеров и глубины
расположения выработки, способа и параметров ее охраны, прочности,
трещиноватости, устойчивости вмещающих пород и интенсивности проявлений
горного давления.

УДК 627.431. БЕСИМБАЕВА О.Г., НИЗАМЕТДИНОВ Ф.К., ДОЛГОНОСОВ В.Н. Расчет устойчивости откосов ограждающих
дамб золоотвалов.

Рассмотрены факторы, влияющие на общую устойчивость откосов
гидротехнических сооружений. Приведены модели расчета устойчивости
земляных откосов ограждающих дамб золоотвалов. Рассмотрены общие
расчетные случаи устойчивости верхового откоса ограждающей дамбы.
Выполнен расчет нормальной фильтрационной прочности грунта дамбы.
Приведен частный случай местного нарушения целостности низового клина
откоса под действием фильтрационных сил. При расчетах устойчивости
откосов необходимо учитывать, что физико-механические характеристики
тела дамбы претерпевают существенные изменения в процессе строительства
и эксплуатации сооружения. Устойчивость ограждающих дамб золоотвалов
определяется комплексом инженерно-геологических, гидрогеологических и
техногенных факторов.

УДК 622.231. БЕЙСЕМБАЕВ К.М. Неравновероятное
контактирование кровли с верхняками.

Рассмотрена проблема контактирования верхняка крепи с кровлей. Учтены
различные варианты контактирования в зависимости от нарушенности
поверхности и особенностей формирования нарушенности исполнительными
органами комбайнов, а также рассмотрено неравновероятная схема
контактирования, которая приводит к повышению контактирования торцевых
частей конструкции. Предлагаются новые элементы к системе, ранее
выполненной автором, которая позволяет сочетать расчет контактирования
и расчет несущей балки кровли от изгиба. Это позволит подойти к модели,
учитывающей бифуркации в системе, включая и возникновение в ней
колебаний.

УДК 622.324.5. ТАТКЕЕВА Г.Г. Теоретические
аспекты метановыделения из угольных пластов.

Получена зависимость газовыделения от метаноносности угольного пласта.
В простейшем случае метановыделение линейно увеличивается с увеличением
глубины залегания пласта. Полученная формула дает квадратичную
зависимость роста метаноносности от глубины залегания. Показана сложная
зависимость давления газа в пласте от его концентрации и свойств
угольного вещества. Однако все параметры в полученной формуле
экспериментально определяемы, что важно с практической точки зрения.

УДК 622.271=512.122. КАПАСОВА А.З. Основы
расчетов устойчивости карьерных откосов.

Приведено обоснование способа расчета устойчивости бортов карьера.
Предлагаемый способ расчета поверхности скольжения должен обеспечить
обоснованность в теоретическом отношении и возможность использования
данного метода в конкретных горно-геологических условиях. К настоящему
времени разработано более 150 способов и приемов расчета устойчивости
свободных откосов. Способ расчета тесно связан с условием образования
реальной поверхности скольжения в массиве. Рассмотрена особенность
сдвигающего угла в нижней части откоса. Выполнен анализ определения
ширины призмы возможного обрушения. Установлена связь поверхности
скольжения с горно-геологическим условием карьера..

УДК 622.271=512.122. КУАНЫШБЕКОВА А.А., НИЗАМЕТДИНОВ Ф.К. Методы расчета и оценки устойчивости
параметров карьерных откосов.

С увеличением глубины карьеров влияние угла наклона бортов на
экономические показатели резко возрастает. Занижение угла ведет к
большим неоправданным затратам за счет увеличения вскрышных работ, а
завышение – к оползням и обрушениям уступов и бортов карьеров. Поэтому
обеспечение устойчивости карьерных откосов в предельном положении при
максимально возможных крутых углах их наклона, разработка мер
предупреждения и борьбы с оползнями и обрушениями являются актуальной
проблемой. Решение вопросов устойчивости уступов и бортов карьеров
находится в прямой зависимости от исходных данных, которые используются
при расчетах. Все существующие методы расчетов позволяют получить
единые данные. Устойчивость откосов уступов и бортов карьеров открытым
способом основывается на изучении методов расчета устойчивости откосов
и мероприятий по обеспечению их устойчивости на проектных контурах. В
работе обобщены существующие методы расчета и оценки устойчивости
параметров откосов уступов и бортов карьеров.

УДК 911.3:314.8 (574.5). ЖУМАБАЕВА С.Д.
Проблемы экосистемы в контексте градостроительных подходов в расселении
жителей г. Актобе.

Рассматриваются вопросы экосистемы г. Актобе в связи с новыми подходами
в градостроительстве. Одним из путей преодоления эколого-экономических
проблем автор видит в возможности внедрения новой методологии
пространственной организации территории. В связи с этим по-новому
рассматривается система расселения населения в урбанизированном мире.
Анализируются особенности экономического воздействия и государственного
контроля за процессом охраны окружающей среды г. Актобе. Отмечены
основные индикаторы устойчивого развития в градостроительстве. Основное
содержание качества жизни трактуется в выработке экологического
стандарта. Определен оксиологический подход в решении
эколого-экономических проблем, раскрывающий значение мировоззренческих
ценностей в экологическом просвещении.

УДК 622.324.5. ГАЗАЛИЕВ А.М., БАЙМУХАМЕТОВ Т.К., ФИЛИМОНОВ Е.Н.,
ТАТКЕЕВА Г.Г. Анализ эффективности
использования вакуум-насосных станций на шахтах Карагандинского
угольного бассейна.

На шахтах Карагандинского угольного бассейна имеется значительное
количество метана, извлекаемого средствами дегазации и не
утилизируемого по различным причинам. В работе показано, что один из
путей промышленной утилизации шахтного метана состоит в использовании
мобильной газогенераторной установки с оптимальными характеристиками,
позволяющей снизить эмиссию метана в атмосферу и использовать
вырабатываемую электроэнергию в общешахтной сети.

УДК 622.693. ТОГИЗБАЕВА Б.Б. Критерии
определения рациональных параметров бункеров при аккумулировании горной
массы.

Рассматриваются критерии определения рациональных параметров бункеров
при аккумулировании горной массы. При выборе бункеров для сыпучего
материала главной задачей является определение рациональных
конструктивных параметров и размеров выпускных отверстий. Выбор
рациональных размеров и формы выпускных отверстий имеют важное
практическое значение для обеспечения необходимой пропускной
способности разгрузочных бункеров и механизма разгрузки. При
недостаточных размерах выпускных отверстий из-за сводообразования
горной массы снижается пропускная способность бункеров, что приводит к
увеличению продолжительности и трудоемкости разгрузочных работ.
Излишние увеличение размеров выпускных отверстий приводит к увеличению
давления сыпучего материала на ленточные питатели, увеличение их массы,
усложнению конструкции горно-транспортного оборудования. Связь с
физико-механическими свойствами горной массы и параметров
аккумулирующей емкости приводит к необходимости исследования условий
истечения сыпучего материала при выгрузке на ленточный питатель.

УДК 622.693. МАЛЫБАЕВ С.К., ТОГИЗБАЕВА Б.Б. К вопросу полной выгрузки мелкодробленой
рудной массы из бункера.

Рассматриваются вопросы полной выгрузки мелкодробленой рудной массы из
бункеров обогатительных фабрик. Предлагаются способы для предотвращения
слеживаемости сыпучего материала в горно-транспортном оборудовании.
Изучены физико-механические свойства мелкодробленой руды, а именно
влажность, гранулометрический состав, и конструктивные параметры
бункеров. Потеря сыпучести зависит от сил внутреннего сцепления и сил
взаимодействия рудной массы с рабочей поверхностью. Для достижения
полной разгрузки бункера и обеспечения ритмичной работы оборудования
обогатительной фабрики предлагается оптимальный режим эксплуатации.
Силы взаимодействия рудной массы и рабочей поверхности выражены через
коэффициент внутреннего трения. Установлен предельный угол наклона
бортов бункера .

УДК 624.012.35/46(075). НЭМЕН В.Н., ЛИТВИНЕНКО В.А., АДАМОВИЧ Д.О.,
ЗОЛОТОВСКОВ М.И. Исследования
армокирпичной перемычки.

Сборные армокирпичные перемычки предлагаемого типа являются новой
конструкцией. Идея конструкции основана на использовании дырчатых
кирпичей, через которые пропущена продольная стальная арматура. Для
увеличения сопротивления на действие поперечной силы в растворных швах
установлены проволочные хомуты. В статье детально описано испытание
такой конструкции нагружением до разрушения. Установлена достаточно
высокая несущая способность и трещиностойкость. Расчётные формулы для
определения прочности по наклонным сечениям показали удовлетворительную
сходимость с результатом испытания. Однако единичный характер
эксперимента не даёт основания считать их универсальными, требуются
дополнительные эксперименты.

УДК 666.972.16. ШАРИПОВ С.М., ДАЛЕНОВА Н.А. Организация производства серных плиток с
использованием местных сырьевых материалов.

Представлена новая технология получения серного вяжущего. Реализация
вяжущего в виде товарной продукции для широкого использования в
стройиндустрии республики осуществляется путем совместного помола
комовой серы, отходов ракушечника и модификатора. Традиционные
технологические приемы получения серобетонов (способы модификаций,
подбор составов, температуры, вид наполнителя) оказались недостаточно
эффективными, возможно вследствие того, что используемая в работе сера
Тенгизского газоконденсатного завода характеризуется высокой степенью
чистоты и требует особого подхода при разработке технологии для
получения качественных материалов на ее основе. При отработке состава
серного вяжущего изучалось влияние вида минерального наполнителя,
степени наполнителя, тонкости помола наполнителя. Предлагаемая
технология получения материалов на основе серы отличается простотой и
может быть внедрена с использованием серийного оборудования при
незначительных затратах. Изделия из серных бетонов формуются в
металлических нагретых формах. При этом получаемые материалы обладают
рядом положительных свойств: высокой прочностью, химической стойкостью,
быстрым набором прочности, связанным только с остыванием серобетонной
смеси.

УДК 69.058:691.32. НУГУЖИНОВ Ж.С. Современные
проблемы методологии обследования и оценки технического состояния
железобетонных конструкций.

Анализируются основные проблемы методологии обследования и оценки
технического состояния зданий и сооружений в современных условиях.
Рассмотрены существующие методы и методики оценки состояния
железобетонных конструкций, выявлены тенденции их развития. Предложена
новая методология экспертного обследования железобетонных конструкций,
основанная на комплексном исследовании их реальных условий работы в
пространственной системе зданий и сооружений. Представлена
инновационная методика оценки фактического напряженно-деформированного
состояния железобетонных конструкций на всех этапах строительства и
эксплуатации, в том числе к моменту аварии, а также прогноза
эксплуатационной надежности здания, сооружения как геотехнической
системы в целом на долгосрочный период.

УДК 666.972.16. ЕСЕНБАЕВА А.А., ЧЕРДАБАЕВ Б.А., ТКАЧ Е.В. Исследование процесса твердения фосфорного
шлака при низкотемпературной дискретной тепловой обработке.

Приведены данные, характеризующие влияние режима низкотемпературной
дискретной тепловой обработки шлака с добавкой клинкера на активность
вяжущего. Как известно, в практике широко используется механохимическая
активация различных компонентов для повышения их химической активности
и реакционной способности твердых тел. Для исследования фазового
состава, кристаллической структуры и микроструктуры шлакового камня
использовали физические методы исследований. Исследовали влияние
способа ввода клинкера на структуру и активность фосфорно–шлаковых
вяжущих. Помол шлака осуществляли в дезинтеграторе до удельной
поверхностей 300-350 м2/г. При этом активизирующие компоненты вводили в
состав фосфорно-шлаковых вяжущих двумя способами: путем совместного
помола шлака с клинкером и помола фосфорного шлака с последующей
добавкой молотого клинкера. Полученные результаты показывают
преимущество данной обработки фосфорного шлака с добавкой клинкера,
позволяющие без снижения прочности получаемого материала сократить
продолжительность низкотемпературной тепловой обработки.

УДК 539.3. КАСИМОВ А.Т. Аналитические
решения задачи изгиба слоистой пластины под синусоидальной и
распределённой нагрузками в уточненной постановке.

На основе варианта уточненной теории предложена методика расчета
слоистых пластин произвольного строения по толщине. Предлагается подход
к решению задач изгиба однородных и слоистых пластин под синусоидальной
и распределенной нагрузками. Проведены сравнения результатов,
полученных с помощью предложенной методики с известными решениями.
Получено хорошее соответствие сопоставленных результатов. Приводятся
пределы применимости данной методики к расчету однородных и слоистых
пластин в зависимости от их геометрических и физико-механических
характеристик.

УДК 624.012. НУГУЖИНОВ Ж.С., БОЖЕНОВ А.Ш. Получение аналитической зависимости
секущего модуля бетона от момента, поперечного сечения и армирования.

Для получения формулы секущего модуля бетона в зависимости от момента,
поперечного сечения и армирования были рассчитаны на изгиб
железобетонные балки прямоугольного сечения. Расчет нормального сечения
балок производился деформационным методом на основе криволинейной
диаграммы деформирования бетона. Математическая обработка результатов
расчета дала возможность получить формулу секущего модуля бетона при
действии внешнего момента. Полученная аналитическая зависимость для
секущего модуля позволяет оценить напряженно-деформированное состояние
нормального сечения на любом этапе нагружения.

УДК 621.34:62.505:669.046.4. БРЕЙДО И.В., ЮЩЕНКО О.А. Математические модели электромеханической
системы линии непрерывного горячего цинкования.

Линия непрерывного горячего цинкования (ЛНГЦ) является сложным
многосвязным объектом. В ЛНГЦ средствами автоматизированного
электропривода решаются задачи оптимизации натяжения полосы. ЛНГЦ
относится к классу распределенных объектов управления. Задача
стабилизации натяжения полосы не имеет аналитического решения.
Разработаны математические модели линии непрерывного горячего
цинкования. Выбраны диапазоны изменения параметров модели. Полученные
модели пригодны для решения задач стабилизации натяжения полосы.

УДК 622.232.72.001.24-52. ПАРШИНА Г.И., ФЕШИН Б.Н. Автоматизированные системы расчета
электроснабжения добычных участков как основа безопасности
жизнедеятельности угольных шахт.

Рассмотрен порядок выполнения и утверждения расчета электроснабжения
добычного участка шахты. Выявлены «узкие места» при выполнении
расчетов. Проанализированы причины, приводящие к аварийным ситуациям на
шахтах. Формализованы списки параметров, входящих в алгоритмы расчета
электроснабжения добычного участка. Алгоритмы проанализированы с
позиции обеспечения правильной последовательности получения исходной
информации. Определены критерии некачественного расчета. Выявлены риски
и пути их возможных устранений.

УДК 62-83.621.679. ДАЙЧ Л.И., СИЧКАРЕНКО А.В., ЛИСИЦЫН Д.В. Особенности построения системы управления
4-квадрантным электроприводом постоянного тока.

Проведен анализ возможности применения линейной модели для синтеза
4-квадрантного электропривода постоянного тока. Рассмотрены особенности
построения модели системы нечеткого управления двигателем постоянного
тока. Разработаны требования к системе управления 4-квадрантным
электроприводом постоянного тока. Разработана структура
рассматриваемого привода. Проведен анализ особенностей применения
нечеткого регулятора для привода постоянного тока. Приведен пример
разработки базы правил для нечеткого регулятора. Разработаны
рекомендации оценки работоспособности систем управления с регуляторами
данного типа.

УДК 621.34:303.094.7. КАВЕРИН В.В., ЭМ Г.А. Имитационное моделирование
полупроводникового электропривода постоянного тока.

Полупроводниковый электропривод постоянного тока получил широкое
распространение в различных отраслях промышленности. Рассмотрены
функциональные структуры полупроводниковых электроприводов постоянного
тока с трехфазным тиристорным преобразователем и импульсным
преобразователем повышенной частоты. Имитационное моделирование
рассматриваемых типов электропривода в программной среде
MatLab-Simulink имеет свои особенности. На примере двигателей
независимого возбуждения серии 4ПФ средней мощности описан выбор
основных параметров моделирования. Предложены методики проведения
имитационных экспериментов по определению статических и динамических
свойств полупроводникового электропривода постоянного тока. Рассмотрен
алгоритм построения ЛАЧХ и ЛФЧХ в среде MatLab. Приведенные
рекомендации могут быть использованы для исследования регулируемого
электропривода в двигательном и генераторных режимах работы, а также
при синтезе систем автоматического регулирования.

УДК 621.313.2:621.314.58. ЭМ Г.А. Генераторные
режимы четырехквадрантного тиристорного электропривода постоянного тока.

Тиристорный электропривод постоянного тока независимого возбуждения
получил широкое распространение в различных отраслях промышленности.
Однако генераторные режимы работы тиристорного электропривода, а также
его динамические свойства при переходе из двигательного режима в
генераторный и обратно в составе регулируемого четырехквадрантного
электропривода исследованы в недостаточной степени. Рассмотрена
функциональная схема тиристорного электропривода с реверсом по цепи
якоря. Приведена сравнительная характеристика тиристорного
электропривода постоянного тока различных классов горных машин и
механизмов. Описана имитационная модель для исследования генераторных
режимов. Определены рабочие области режимов рекуперации и
противовключения. Установлено, что режим рекуперативного торможения
реализуется в значительно более узком диапазоне изменения параметров
электропривода, чем это следует из классической теории.

УДК 621.31:004.4. АЙКЕЕВА А.А. Методы
компьютерного проектирования электроэнергетических систем.

Исследованы способы компьютерного проектирования систем
электроснабжения и их элементов. Изложены основные принципы применения
разработанного программного пакета SR-0.1.0 в расчетах систем
электроснабжения. В состав SR-0.1.0 входят базы данных, стандарта MS
JET.OLEDB.4.0 c которыми работает MS Access. Они включают в себя
основные параметры электрооборудования, а также таблицы с различными
значениями, необходимые для произведения промежуточных расчетов. В БД
входит более ста наименований трансформаторов и существует возможность
их добавления пользователем программы.

УДК 622.7. ТОКБУЛАТОВ Т.Е. Флотация
молибденовой руды Саякского месторождения.

Изучено влияние рН пульпы на флотируемость молибденита. В качестве
реагентов–модификаторов использовали СаО и Na2CO3. Оптимальным расходом
СаО можно рекомендовать расход 600 г/т. Крупность измельчения 65 %
класса – 0,074мм. Наибольшее извлечение молибдена 75,97 % достигается
при расходе Na2CO3 – 600 г/т, что соответствует рН пульпы – 8,5. При
флотации молибденита в качестве реагента собирателя использовали ВК
987, а реагент пенообразователь – Т-80. Проведена флотация молибденовой
руды в открытом цикле.

УДК 662.831. БАЙКЕНЖИНА А.Ж. К теории
образования выбросоопасных зон угольных пластов.

Рассматривается комплекс факторов, способствующих возникновению
выбросоопасных зон. Подробно рассмотрено влияние тектонической
нарушенности угольных пластов. Приводятся сведения об исследованиях
изменений свойств углей под воздействием геологических факторов. При
неизменной сорбционной емкости показатели газопроницаемости углей
уменьшаются с возрастанием нарушенности и уменьшением прочности.
Рассматривается вероятность формирования выбросоопасных зон в
результате образования и распада газогидратов. Приводится таблица
термобарических условий образования газогидратов для метана.
Рассматривается роль роста длины трещин в развитии выброса угля и газа.

ҚазКСР ҒА академигі, ҚазКСР Мемлекеттік сыйлығының екі мәрте лауреаты
Ә.С. Сағыновтың ғылыми қызметінің мәселелері сипатталған. Ол Қарағанды
көмірді ғылыми-зерттеу институтының (ҚКҒЗИ) директоры, Қарағанды
политехникалық институтының (ҚарПТИ) ректоры, Жер қойнауларын кешенді
игеру институтының (ЖКИИ) директоры бола тұрып, 1950 жылдардан бастап
2000 жылдардың басынан дейінгі кезеңде Қарағанды көмір бассейнінде
көмір өндіруді қарқындату, өндірісті механикаландыру және еңбекті
ұйымдастыру құралдарын жетілдіру, кен орындарын қазу, жаңа техника мен
технологияларды тиімді пайдалану проблемалары бойынша терең маңызды
және қолданбалы зерттеулер жүргізген.

ӘОЖ 358.5-50. КУЗНЕЦОВА Ю.А., КЕНЖИН Б.М., СМИРНОВ Ю.М. Техникалық жоғары оқу орнында
ғылыми-жаратылыстану пәндерін оқытуда қашықтан оқытуды дамыту
тұжырымдамасы.

Қазіргі заманғы білім беру тұжырымдамасында басты назар студенттердің
өзіндік жұмысын белсенділендіру және тиімділігін жоғарылату жағына
қарай ығысып келеді. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін оқытудың жаңа
тәсілдері мен әдістеріне ауысу қажет. Қазіргі уақытта барлық жерде
білім беру процесіне электрондық технологияларды ендіру жүріп жатыр.
Осы технологиялардың дамуымен қашықтан оқыту түрі пайда болды және
табысты дамып келеді. Бірақ көптеген жағдайларда мұндай ендіру жүйесіз
жүзеге асырылады, оның нәтижесінде тиімділігі аз болып табылады. Ендіру
жүйелілігі мақсаттар мен міндеттерді міндетті қоюды, құралды таңдауды,
қойылған міндеттерді іске асыруды, нәтижелерді бағалауды жорамалдайды.
Өз кезегінде бұл жағдай осы процестердің оқу-әдістемелік және
техникалық қамтамасыз етілуіне жаңа тәсілдерді талап етеді.

ӘОЖ 004.82. САДАНОВА Б.М. Оқытушы
WEB-портал шеңберінде пәндік облыс онтологиясын пайдалану арқылы
ақпараттық жүйені жобалау.

Электрондық ақпараттық технологиялар – e-learning – бұл оқу ақпаратымен
ара қашықтықтан алмасуды қамтамасыз ететін және оқу процесін жалғастыру
және әкімшіліктендіру жүйесін іске асыратын ақпараттық технологияларды
пайдалануға негізделген ашық интернет-ортаның көмегімен білім алудың
қазіргі заманғы түрі. Ұсынылатын ақпараттық жүйе жасанды зерде және
Интернет-технологиялар әдістерін біріктіруге негізделеді. Пәндік облыс
онтологиясы біліммен жұмыс істейтін ақпараттық жүйе үшін негіз қызметін
атқарады. Жүйенің әр түрлі функциялары өзінің қажеттіліктері үшін
онтологияны пайдалануы мүмкін. Оқу ақпаратымен ара қашықтықтан алмасуды
қамтамасыз ететін және оқу процесін жалғастыру және әкімшіліктендіру
жүйесін іске асыратын ақпараттық жүйе үшін онтологияны құру процесінде
On-To-Knowledge әдіснамасын қолдану қарастырылады. Онтологияларды
құруға арналған жүйенің функционалдық моделі ұсынылған. Онтологиямен
жұмыс істеуді және оның оқытушы WEB-портал шеңберінде пайдаланылуын
қамтамасыз ететін, көп деңгейлі WEB-қосымша түрінде жобаланған
ақпараттық жүйенің құрылымы сипатталады.

ӘОЖ 621.01.539.3. БӘКІРОВ Ж.Б., ТӘҢІРБЕРГЕНОВА А.А. Бөлшектердің ұзақ мерзімділігінің
ықтималдық есебі.

Айнымалы кернеулер болғанда жұмыс істейтін машиналардың тетіктерін
жобалау, олардың күтілетін ресурсын болжау сипатталған. Бұл ұзақ
мерзімділікке әсер ететін параметрлерді мақсатқа бағытталған түрде
өзгерту жолымен ресурсты басқару мүмкіндігін береді. Ресурстың
жоғарылауы материалдар мен еңбек шығындарының елеулі үнемделуіне
әкеледі. Нақты тетіктер үшін үлестіру параметрлерін эксперименттік
анықтау өте көп еңбек етуді қажет ететін болып табылады. Сонымен қоса,
нақты жағдайларда кернеулер амплитудасы кездейсоқ сипатта болады.
Сондықтан кездейсоқ факторларды есепке алып тетіктердің ұзақ
мерзімділігін анықтау әдістерін әзірлеу ерекше маңызды. Амплитуданы
релелік үлестіру мысалында ұзақ мерзімділік көрсеткіштері анықталған.

ӘОЖ 621.797. ИСАҒҰЛОВ А.З., ШАРАЯ О.А., МЕЩАНОВА С.О., ИППОЛИТОВ С.В.,
РЯБИНИН С.В. Металл бұйымдарды беттік
беріктендіру әдістерін әзірлеу.

Металл бұйымдарды беттік беріктендіру әдістері, атап айтқанда маркасы
45 болат үлгілерін «W-V-Cr» жүйесімен лазерлік қоспалау қарастырылған.
Беті минимум балқытылған үлгілерді өңдеудің оңтайлы режимдері
таңдалған: P=500 Вт, материалды өңдеу жылдамдығы v=1400 айн/мин,
лазерлік бастиегінің биіктігі I=9, 12, 15 мм. Балқытып қаптастырылған
қабатты микрорентгенспектрлік талдау жүргізілген. «W-V-Cr» жүйесімен
лазерлік қоспалау аймақтарының фазалық құрамын рентген-құрылымдық
зерттеулер, беріктендірілген қабаттың ферриттегі қоспалаушы
элементтердің қатты ерітіндісін білдіретінін көрсетті. Микродюрометрлік
талдау көрсеткендей, маркасы 45 болаттың беттік қабатын лазерлік
қоспалау микроқаттылықтың едәуір ұлғаюын тудырады және балқу аймағында
720 HV-дан 918,3 HV-ға дейінгі аралықта ауытқиды, сонымен бірге
микроқаттылықтың аса жоғары мәндері беттен қандай да бір ара қашықтықта
байқалады, оны кеуектіліктің бар болуымен түсіндіруге болады. Сырғанау
үйкелісі жағдайларында тозуға сынау жүктеме 25-1800 Н болғанда СМЦ-2
үйкеліс машинасында жүргізілді. Нәтижесінде лазерлік сәуле шығарумен
өңделмеген беттермен салыстырғанда қоспаланған қабаттардың тозуға
төзімділігі 2-4 есе ұлғайды. Жүргізілген зерттеулер маркасы 45 болатты
лазерлік қоспалау үшін конструкциялық болаттардың беттік қабатының
физика-механикалық қасиеттерінің жоғары деңгейін қамтамасыз ететін,
оңтайлы режимдерді айқындауға мүмкіндік берді.

ӘОЖ 621.91.01. ШЕРОВ К.Т., ИМАШЕВА К.И., БАЙБОСЫНОВ Е.А. Импульстік салқындатылған қиын өңделетін
материалдарды термофрикциялық өңдеу кезінде режимдердің орташа
температураға әсер етуін ғылыми зерттеу.

Қазіргі уақытта кеңінен таралған механикалық өңдеудің дәстүрлі әдістері
өнімділік пен сапаға қойылатын күн сайын өсіп келе жатқан талаптарды
ылғи да қанағаттандырмайды. Бұл әсіресе қазіргі заманғы машина жасауда,
тау-кен өндіру, металлургия және ауыл шаруашылығының басқа салаларында
ерекше физика-механикалық қасиеттері бар конструкциялық материалдардың
– ыстыққа төзімді, беріктігі жоғары, коррозияға төзімді, қиын балқитын
материалдардың кеңінен пайдаланылуымен айқын болады. Осы материалдарды
өңдеу күрделі қиындықтар тудырады, ал бірқатар жағдайларда мүмкін емес
болады. Сондықтан қиын өңделетін материалдардың өнімділігін және
механикалық өңдеу сапасын жоғарылату маңызды проблема болып табылады.
Жұмыста импульстік салқындатылған қиын өңделетін материалдарды
термофрикциялық өңдеу кезінде режимдердің орташа температураға әсер
етуін зерттеу нәтижелері келтірілген. Үйкеліс дискісінің конструкциясы
көрсетілген. Түйіспедегі орташа температураны анықтау сұлбасы және
импульстік салқындатылған термофрикциялық өңдеу кезінде кесу
жылдамдығының орташа температураға әсер ету графигі келтірілген.

ӘОЖ 621.7. ИСАҒҰЛОВ А.З., БАЙСАНОВ А.С., КУЛИКОВ В.Ю., ЩЕРБАКОВА Е.П. Марганец пен темірдің тотықсыздануының
физика-химиялық жағдайларын талдау.

Минерал түзілуі мәселелері қарастырылған, сәйкес мысалдар берілген.
Fe-Mn-C-O төрт компонентті жүйесін термодинамика-диаграммалық талдау
5500 С төмен температуралар үшін оңтайлы фазалық облыс Fe3O4-Mn3
O4-CO-Fe-C-MnO болып табылатынын анықтауға мүмкіндік берді. Бұл фазалық
облысқа магнетит те, темір де кіретіндіктен, онда берілген
температуралық облыс үшін металдандырушы да, магниттендіруші де күйдіру
қолайлы болады. Күйдірудің екі түрін де қолданудың мақсатқа сәйкестігі
кинетикалық сипаттамалармен анықталады. 5500 С жоғары температуралар
үшін оңтайлы облыс металдандырушы күйдіруге сәйкес келетін MnO-Fe-C-Е
(750, 650, 1150), сондай-ақ магниттендіруші күйдіруге сәйкес келетін
Fe3O4- MnО-Mn3O4-CO2 ұсынылады. Fe-Mn-C-O жүйесіне қатысты келтірілген
мәліметтерді талдауды түйіндей отырып, темір-марганец шикізатының
түріне байланыссыз, марганец оксидтері – магниттік емес фазаға, ал
құрамында темір бар бөлігі ферромагниттік түрге (металл темірі,
магнетит немесе маггемит түрінде) өтетіндей, магниттендіруші немесе
металдандырушы күйдірудің принциптік мүмкіндігі бар екендігі туралы
тұжырымға келуге болады.

ӘОЖ 621.34:62.505.669.046.4. ЮЩЕНКО О.А. Үздіксіз ыстықтай мырыштау желісінің
электр-химиялық жүйесінің динамикалық режимдерін имитациялық модельдеу.

Болат жолақты термохимиялық өңдейтін пештің жұмыс режимдері
сипатталған. Жолақ динамикасына әсер ететін елеулі факторлар
сипатталған. Динамикалық режимдерде үздіксіз ыстықтай мырыштау
желісінің (ҮЫМЖ) электр-химиялық жүйесін имитациялық модельдеу
нәтижелері берілген. Модельді іске асыру MATLAB 7 пакетінің Simulink
ортасында жүзеге асырылған. Нақты эксперимент және имитациялық
модельдеу нәтижелері келтірілген. Имитациялық ҮЫМЖ модельдердің
барабарлығы дәлелденген.

ӘОЖ 669.054. КИМАНОВ Б.М. Болатты
ерітілген оттектен сүзгілеп тазарту механизмін зерттеу.

Металдар мен қорытпаларды сүзгілеп тазарту әдісі, пайдаланылатын
сүзгілердің типтері және тазарту механизмі туралы қысқаша ақпарат
берілген. Көлемді сүзгілердің аса тиімді болып табылатыны көрсетілген.
Тазарту механизмі басты түрде балқытпада таразыланған металл емес
қосындыларды тұтумен байланысады. Металл балқытпаларды ерітілген
қоспадан тазартудың сүзгілеу теориясындағы жаңа механизмін айқындау
бойынша зерттеулер жүргізілген. Оны іске асыру механизмі ұсынылған, ол
дайын төсеніште сияқты тікелей сүзгінің бетінде оны аса қаныққан
балқытпадан металл емес фазаға байланыстырудың химиялық реакциясы
жүруін жорамалдайды. Сүзгілеу процесін модельдеу эксперименттік
қондырғыда жүзеге асырылған. Болатты ерітілген оттектен сүзгілеуді
модельдеу мысалында тазарту механизмі эксперимент түрінде расталған.

ӘОЖ 669.3. ХАРЧЕНКО Е.М., ЖҰМАШЕВ К.Ж. Мысты
ортоарсенат құрамынан темірмен қатты фазалы тотықсыздандыру
реакцияларын зерделеу.

Ара қатыстары әр түрлі болғанда мыстың ортоарсенаты құрамынан мысты
металл темірмен тотықсыздандыруды зерделеу бойынша эксперименттік
зерттеулер жүргізілген, алынған деректер кейіннен нақты қожға, атап
айтқанда БМЗ қожына қолданылады. Термодинамикалық, дерриватографиялық,
рентген-фазалық талдау нәтижелері мысты ортоарсенат құрамынан металл
темірмен сұрыптық және қатты фазалы тотықсыздандыру мүмкіндігі туралы
тұжырым жасауға мүмкіндік береді. Мыстың ортоарсенаты құрамынан мысты
металл темірмен тотықсыздандыру 700 0С жоғары температурада жүреді және
темірдің жұмсалуына байланысты металл мыс және күшәннің әр түрлі
қосылыстары – күшән триоксиді, мыс және темір арсенидтері түзіледі.
Алынған нәтижелер түсті металлургия қожын қайта өңдеудің жаңа
технологиясын жасау кезінде теориялық негіздерді әзірлеу үшін
пайдаланылуы мүмкін.

ӘОЖ 622.324.5. ҚЫЗЫРОВ Қ.Б., ПОРТНОВ В.С., ТАТКЕЕВА Г.Ғ., БАЙКЕНЖИНА
А.Ж. Көмір затының тепе-тең емес
термодинамикасы.

Метан, басқа газдар және ұшқыш заттар молекулалары термостатқа (көмір
заты) салынған өзара әрекеттеспейтін бөлшектер жүйесі ретінде
қарастырылған. Газ молекулаларының термостатпен өзара әрекеттесуімен
қамтамасыз етілген кванттық ауысу сыртқы өріспен (Ғ ықтималдығымен)
өзара әрекеттесуден ерекшелігінде диссипативті (Р ықтималдығымен)
болады. Диссипативті процестер екінші реттік өрістің (жүйе реакциясы)
бірінші реттік өрістен ылғи да аз болуына әкеледі. Тең салмақты емес
кванттық термодинамика шеңберінде газ молекулалары қосалқы жүйесінің
сыртқы әсерлерге (қысым, температура және т.б.) реакциясының
функциясына арналған өрнек алынған.

ӘОЖ 669.1.054.79. КИМ В.А., ТРЕБУХОВА Т.А., СЕРЕДЕНКО А.С. Кокссыз металлургияның даму перспективалары.

Қолданыстағы кокссыз өндіріске әдебиеттік шолу жасау нәтижелері
келтірілген. Металданған өнімді өндіру тәсілдеріне көп көңіл бөлінген.
Кокссыз сұлбалардың артықшылықтары көрсетілген. Қолданылатын
тотықсыздандырғыш типі бойынша процестерді жіктеу айқындалған.
Кокс-домна өндірісінің алдында темірді тікелей алу технологиясының
экологиялық факторлары бойынша артықшылықтары белгіленген.

ӘОЖ 622.7. ТОҚБОЛАТОВ Т.Е. Экспериментті
жоспарлаудың ықтималды-детерминделген әдісін қолдану арқылы молибденді
байытудың оңтайлы шарттарын анықтау.

Экспериментті жоспарлаудың ықтималды-детерминделген әдісін қолдану
арқылы молибден рудаларын байыту процесі зерттелген. Параметрлердің
әсерін бақылау байытудың сапалы-сандық сипаттамалары бойынша жүзеге
асырылды. Алты факторлы эксперименттің бес деңгейдегі жоспары
құрастырылған. Эксперимент жағдайларында процесті анықтау факторлары:
кластың құрамы – 0,074 мм, реагенттердің, г/т: ВК-987, Т-80, сұйық
шынының және рН ортаның жұмсалуы болып табылады. Ұсақтаудың оңтайлы
режимі деп кластың 65% — 0,074 мм есептеу керек. Молибденді 49,22%
концентратқа алу бойынша максимум көрсеткіштер рН=8,5 болғанда
байқалады. 150 г/т сұйық шынының жұмсалуы аса оңтайлы болып табылады.

ӘОЖ 622.831. ДЕМИН В.Ф., ПОРТНОВ В.С., ДЕМИНА Т.В., БАЛАБАС А.Ю. Алу қазбаларының анкерлік бекітпесі
параметрлерін есептеуге арналған автоматтандырылған орта.

Технологиялық шешімдердің қабылдануын қамтамасыз ететін және тау-кен
массивінің күйін геомеханикалық болжау базасында анкерлік бекітпені
пайдалану сұлбасын ұсынып, оның параметрлерін есептеу үшін қызмет
атқаратын зияткерлік ақпараттық жүйе құрылған. Құрылған зияткерлік
ортаның алгоритмі келесіден құралады. Анкерлік бекітпе параметрлері:
есептік кедергісі, икемділігі, қатардағы анкерлер арасындағы және
қатарлар арасындағы ара қашықтық, анкерлерді орнату тығыздығы [1] болып
табылады. Қазбаның өлшемдері және орналасу тереңдігі, оны қорғау тәсілі
және параметрлері, жанас тау жыныстарының беріктігі, жарықшақтылығы,
орнықтылығы және тау қысымының айқындалу қарқындылығы есепке алынып,
анкерлік, құрама бекітпенің және уақытша тірек қысым аймағында күшейту
құралдарының параметрлерін есептеу жүргізілген.

ӘОЖ 627.431. БЕЙСЕМБАЕВА О.Г., НИЗАМЕТДИНОВ Ф.К., ДОЛГОНОСОВ В.Н. Күл үйінділерін қоршайтын бөгеттер
қиябеттерінің орнықтылығын есептеу.

Гидротехникалық ғимараттар қиябеттерінің жалпы орнықтылығына әсер
ететін факторлар қарастырылған. Күл үйінділерін қоршайтын бөгеттердің
жердегі қиябеттерінің орнықтылығын есептеу модельдері келтірілген.
Қоршайтын бөгеттің жоғарғы қиябеті орнықтылығының жалпы есептік
жағдайлары қарастырылған. Бөгет грунтының қалыпты сүзілу беріктігін
есептеу орындалған. Сүзілу күштерінің әсерінен қиябеттің төменгі сынасы
тұтастығының жергілікті бұзылуының жеке жағдайы келтірілген.
Қиябеттердің орнықтылығын есептеу кезінде бөгет денесінің
физика-механикалық сипаттамаларының ғимаратты салу және пайдалану
процесінде елеулі өзгерістерге ұшырайтынын есепке алу қажет.

ӘОЖ 622.231. БЕЙСЕМБАЕВ К.М. Төбенің
маңдайшалармен тең емес ықтималды түйісуі.

Бекітпе маңдайшасының төбемен түйісу проблемасы қарастырылған. Беттің
бұзылғандығына және комбайндардың атқару органдарының бұзылғандықты
қалыптастыру ерекшеліктеріне байланысты түйісудің әр түрлі нұсқалары
ескерілген, сондай-ақ түйісудің тең емес ықтималды сұлбасы
қарастырылған, ол конструкцияның бүйірлік беттері түйісуінің
жоғарылауына әкеледі. Автормен бұрын орындалған жүйеге жаңа элементтер
ұсынылады, ол түйісуді есептеу мен төбенің иілістен көтергіш арқалығын
есептеуді үйлестіруге мүмкіндік береді. Бұл онда тербелістердің пайда
болуын қосқанда, жүйедегі бифуркацияны есепке алатын модельге келуге
мүмкіндік береді.

ӘОЖ 622.324.5. ТАТКЕЕВА Г.Ғ. Көмір
қаттарынан метан бөлінуінің теориялық аспектілері.

Газ бөлінудің көмір қатының метандылығына тәуелділігі алынған.
Қарапайым жағдайда қат жатысы тереңдігінің ұлғаюымен метан бөліну
ұлғаяды. Алынған формула метандылық артуының жатыс тереңдігіне
квадраттық тәуелділігін береді. Қаттағы газ қысымының оның
концентрациясына және көмір затының қасиеттеріне күрделі тәуелділігі
көрсетілген. Алайда алынған формулада барлық параметрлер эксперимент
түрінде анықталады, бұл практикалық көзқарастан алғанда маңызды.

ӘОЖ 622.271=512.122. ҚАПАСОВА А.З. Карьер
қиябеттерінің орнықтылығын есептеу негіздері.

Карьер беткейлерінің орнықтылығын есептеу тәсілін негіздеу келтірілген.
Сырғанау бетін есептеудің ұсынылатын тәсілі теориялық қатынаста
негізделгендікті және берілген әдісті нақты кен-геологиялық жағдайларда
пайдалану мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс. Қазіргі уақытта бос
қиябеттердің орнықтылығын есептеудің 150-ден астам тәсілдері мен
әдістері әзірленген. Есептеу тәсілі массивте нақты сырғанау бетінің
пайда болу шартымен тығыз байланысты. Қиябеттің төменгі бөлігіндегі
ығыстырушы бұрыштың ерекшелігі қарастырылған. Мүмкін опырылу
призмасының енін анықтауды талдау орындалған. Сырғанау бетінің
карьердің кен-геологиялық жағдайымен байланысы орнатылған.

ӘОЖ 622.271=512.122. ҚУАНЫШБЕКОВА А.А., НИЗАМЕТДИНОВ Ф.К. Карьер қиябеттері параметрлерінің
орнықтылығын есептеу және бағалау әдістері.

Карьерлер тереңдігінің ұлғаюымен беткейлердің көлбеу бұрышының
экономикалық көрсеткіштерге әсері күрт өседі. Көмірдің төмендеуі – аршу
жұмыстарының ұлғаюы есебінен ақталмаған үлкен шығындарға, ал жоғарылауы
карьерлер кертпештері мен беткейлерінің көшкіндеріне және
опырылымдарына әкеледі. Сондықтан шекті жағдайда карьер қиябеттері
ылдиының максимум мүмкін тік бұрыштары болғанда олардың орнықтылығын
қамтамасыз ету, көшкіндерді және опырылымдарды ескерту және олармен
күрес жүргізу шараларын әзірлеу маңызды проблема болып табылады.
Карьерлер кертпештері мен беткейлерінің орнықтылығы мәселелерін шешу
есептеулер кезінде пайдаланылатын алғашқы деректерге тікелей тәуелді
болады. Барлық қолданылатын есептеу әдістері бірыңғай деректерді алуға
мүмкіндік береді. Карьерлер кертпештерінің қиябеттері мен беткейлерінің
орнықтылығы ашық тәсілмен қиябеттердің орнықтылығын есептеу әдістерін
және олардың жобалық контурлардағы орнықтылығын қамтамасыз ету бойынша
шараларды зерделеуге негізделеді. Жұмыста карьерлер кертпештерінің
қиябеттері мен беткейлері параметрлерінің орнықтылығын есептеудің және
бағалаудың қолданыстағы әдістері қорытылған.

ӘОЖ 911.3:314.8 (574.5). ЖҰМАБАЕВА С.Д. Ақтөбе қаласының тұрғындарын
қоныстандырудағы қала салудың ыңғайлары контекстіндегі экожүйе
проблемалары.

Қала құрылысындағы жаңа ыңғайларға байланысты Ақтөбе қ. экожүйесі
мәселелері қарастырылады. Автор экология-экономикалық проблемаларды
жеңу жолдарының бірін аумақты кеңістіктік ұйымдастырудың жаңа
әдіснамасын ендіру мүмкіндігінен көреді. Осыған байланысты халықты
кенттендірілген әлемде қоныстандыру жүйесі қарастырылады. Ақтөбе
қаласының қоршаған ортасын қорғау және экономикалық ықпал ету процесін
мемлекеттік бақылау ерекшеліктері талданады. Қала салудағы тұрақты
дамудың негізгі индикаторлары аталған. Өмір сапасының негізгі мазмұны
экологиялық стандартты жасауда түсіндіріледі. Экология біліміндегі
дүниетанымдық құндылықтардың мәнін ашатын экология-экономикалық
проблемаларды шешудегі оксиологиялық ыңғай анықталған.

ӘОЖ 622.324.5. ҒАЗАЛИЕВ А.М., БАЙМҰХАМЕТОВ Т.К., ФИЛИМОНОВ Е.Н.,
ТАТКЕЕВА Г.Ғ. Қарағанды көмір
бассейні шахталарында вакуум-сорғылық станцияларды пайдалану
тиімділігін талдау.

Қарағанды көмір бассейнінің шахталарында газсыздандыру құралдарымен
алынатын және әр түрлі себептер бойынша пайдаға асырылмайтын метанның
едәуір көп мөлшері бар. Жұмыста шахта метанын өнеркәсіптік пайдаға
асыру жолдарының бірі оңтайлы сипаттамалары бар ұтқыр газ-генераторлық
қондырғыны пайдаланудан тұрады, ол метанның атмосфераға эмиссиясын
азайтуға және өндірілетін электр энергиясын жалпы шахталық желіде
пайдалануға мүмкіндік береді.

ӘОЖ 622.693. ТОҒЫЗБАЕВА Б.Б. Кен
массасын жинақтау кезінде шанаптардың ұтымды параметрлерін анықтау
критерийлері.

Кен массасын жинақтау кезінде шанаптардың ұтымды параметрлерін анықтау
критерийлері қарастырылған. Сусымалы материалға арналған шанаптарды
таңдау кезінде шығару тесіктерінің ұтымды конструкциялық параметрлері
мен өлшемдерін анықтау болып табылады. Шығару тесіктерінің ұтымды
өлшемдері мен пішінін таңдаудың түсіру шанаптары мен түсіру
механизмінің қажетті өткізу қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін маңызды
практикалық мәні бар. Кен массасының күмбез түзуінен шығару
тесіктерінің өлшемдері жеткіліксіз болғанда шанаптардың өткізу қабілеті
төмендейді, бұл түсіру жұмыстары ұзақтығының және көп еңбек етуді қажет
етуінің ұлғаюына әкеледі. Шығару тесіктері өлшемдерінің артық ұлғаюы
сусымалы материалдың таспалы қоректендіргіштерге қысымының ұлғаюына,
олардың массасының ұлғаюына, кен-тасымалдық жабдықтар конструкциясының
күрделіленуіне әкеледі. Кен массасының физика-механикалық қасиеттерімен
және жинақтайтын ыдыс параметрлерінің байланысы таспалы
қоректендіргішке түсіру кезінде сусымалы материалдың өту жағдайларын
зерттеу қажеттілігіне әкеледі.

ӘОЖ 622.693. МАЛЫБАЕВ С.Қ., ТОҒЫЗБАЕВА Б.Б. Ұсақ уатылған руда массасын шанаптан
толығымен түсіру мәселесіне.

Байыту фабрикалары шанаптарынан ұсақ уатылған руда массасын толығымен
түсіру мәселелері қарастырылады. Сусымалы материалдың кен-тасымалдық
жабдықтарға жабысқыштығын болдырмауға арналған тәсілдер ұсынылады. Ұсақ
уатылған руданың физика-механикалық қасиеттері, атап айтқанда
ылғалдылығы, түйіршік өлшемді құрамы және шанаптардың конструкциялық
параметрлері зерделенген. Сусымалылықтың жоғалуы ішкі ілініс күштеріне
және руда массасының жұмыс бетімен өзара әрекеттесу күштеріне
байланысты болады. Шанаптың толығымен түсірілуіне қол жеткізу және
байыту фабрикасы жабдықтарының бір қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшін
оңтайлы пайдаланылу режимі ұсынылады. Руда массасы мен жұмыс бетінің
өзара әрекеттесу күштері ішкі үйкеліс коэффициенті арқылы өрнектелген.
Шанап беткейлерінің шекті көлбеу бұрышы  анықталған.

ӘОЖ 624.012.35/46(075). НЭМЕН В.Н., ЛИТВИНЕНКО В.А., АДАМОВИЧ Д.О.,
ЗОЛОТОВСКОВ М.И. Шегенделген кірпіш
маңдайшаны зерттеу.

Ұсынылатын типті құрама шегенделген кірпіш маңдайшалар жаңа конструкция
болып табылады. Конструкция идеясы тесікті кірпіштерді пайдалануға
негізделген, олар арқылы бойлық болат арматура өткізілген. Ерітінді
жіктеріндегі көлденең күштің әсеріне кедергіні ұлғайту үшін сым
қамыттары орнатылған. Мақалада осындай конструкцияны бұзылғанға дейін
жүктеумен сынау толық сипатталған. Айтарлықтай жоғары көтергіш қабілеті
және жарықшаққа төзімділігі анықталған. Көлбеу қималар бойынша
беріктікті анықтау үшін есептеу формулалары сынау нәтижесімен
қанағаттанарлық ұқсастықты көрсетті. Алайда эксперименттің бірыңғай
сипаты оларды әмбебап деп санауға негіз бермейді, қосымша
эксперименттер талап етіледі.

ӘОЖ 666.972.16. ШӘРІПОВ С.М., ДАЛЕНОВА Н.А. Жергілікті шикізат материалдарын пайдалану
арқылы күкіртті плиталар өндірісін ұйымдастыру.

Күкіртті тұтқыр затты алудың жаңа технологиясы ұсынылған. Тұтқыр затты
республиканың құрылыс индустриясында кеңінен пайдалануға арналған тауар
өнімі түрінде іске асыру кесекті күкіртті, ұлутас қалдықтары мен
модификаторды бірлесіп ұнтақтау жолымен жүзеге асырылады. Күкіртті
бетондарды алудың дәстүрлі технологиялық тәсілдері (модификация
түрлері, құрамдарды іріктеу, температуралары, толтырғыш түрі)
айтарлықтай тиімді болмай шықты, мүмкін жұмыста пайдаланылатын Теңіз
газ-конденсат зауыты күкіртінің тазалықтың жоғары дәрежесімен
сипатталуы және оның негізінде сапалы материалдарды алуға арналған
технологияны әзірлеу кезінде ерекше ыңғайды талап етуі салдарынан
шығар. Күкіртті тұтқыр заттың құрамын қазымдау кезінде минералдық
толтырғыш түрінің әсері, толтырғыш дәрежелері, толтырғышты ұнтақтаудың
егжей-тегжейі зерделенді. Күкірт негізінде материалдар алудың
ұсынылатын технологиясы қарапайымдылығымен ерекшеленеді және шығындар
аз болғанда сериялық жабдықтарды пайдалану арқылы ендірілуі мүмкін.
Күкіртті бетондардан жасалған бұйымдар қыздырылған металл қалыптарға
қалыпталады. Сонымен бірге алынатын материалдардың жоғары беріктігі,
химиялық төзімділігі, тек күкіртті бетон қоспасының суытылуымен ғана
байланысты беріктікті жылдам қабылдау сияқты бірқатар жақсы қасиеттері
бар.

ӘОЖ 69.058.691.32. НҰҒОЖИНОВ Ж.С. Темір-бетон
конструкцияларының техникалық күйін тексеру және бағалау әдіснамасының
қазіргі заманғы проблемалары.

Қазіргі жағдайлардағы үймереттер мен ғимараттардың техникалық күйін
тексеру және бағалау әдіснамасының негізгі проблемалары талданады.
Темір-бетон конструкцияларының техникалық күйін бағалаудың қолданылып
жүрген әдістері мен әдіснамалары қарастырылған, олардың даму бағыттары
айқындалған. Темір бетон конструкцияларын сараптық тексерудің жаңа
әдістемесі ұсынылған, ол үймереттер мен ғимараттардың кеңістіктік
жүйесінде жұмыс істеудің нақты шарттарын кешенді зерттеуге негізделген.
Құрылыстың және пайдаланудың барлық кезеңдерінде темір-бетон
конструкцияларының нақтылы кернеулі-деформацияланған күйін бағалаудың,
сондай-ақ жалпы алғанда геотехникалық жүйе ретінде үймереттің,
ғимараттың ұзақ мерзімді кезеңге пайдаланылу сенімділігін болжаудың
инновациялық әдістемесі ұсынылған.

ӘОЖ 666.972.16. ЕСЕНБАЕВА А.А., ЧЕРДАБАЕВ Б.А., ТКАЧ Е.В. Төмен температурада дискреттік жылумен
өңдеу кезінде фосфорлық қождың қату процесін зерттеу.

Клинкер қосылған қожды төмен температурада дискреттік жылумен өңдеу
режимінің тұтқыр заттың белсенділігіне әсерін сипаттайтын деректер
келтірілген. Практикада қатты денелердің химиялық белсенділігін және
реакциялық қабілеттілігін жоғарылату үшін әр түрлі компоненттерді
механика-химиялық белсенділендірудің кеңінен пайдаланылатыны белгілі.
Қож тасының фазалық құрамын, кристалдық құрылымын және микроқұрылымын
зерттеу үшін физикалық зерттеу әдістерін пайдаланған. Клинкерді енгізу
тәсілінің фосфор-қожды тұтқыр заттардың құрылымы мен белсенділігіне
әсерін зерттеген. Қожды ұнтақтауды дезинтеграторда 300-350 м/г2
меншікті бетке дейін жүзеге асырған. Сонымен бірге белсенділендіруші
компоненттерді фосфор-қожды тұтқыр заттардың құрамына екі тәсілмен:
қожды клинкермен бірге ұнтақтау және кейіннен ұнтақталған клинкер
қосылған фосфор қожын ұнтақтау жолымен енгізген.

ӘОЖ 539.3. ҚАСЫМОВ А.Т. Қабатты
тілімшенің нақтыланған қойылымда синусоидалы және үлестірілген
жүктемелер астында иілуі есебінің аналитикалық шешімдері.

Нақтыланған теория нұсқасының негізінде қалыңдығы бойынша ерікті
құрылымды қабатты тілімшелерді есептеу әдістемесі ұсынылған. Біртекті
және қабатты тілімшелердің синусоидалы және үлестірілген жүктемелер
астында иілуі есептерін шешуге амал ұсынылады. Шешімдері белгілі
ұсынылған әдістеменің көмегімен алынған нәтижелерді салыстыру
жүргізілген. Салыстырылған нәтижелердің жақсы сәйкестігі алынған.
Берілген әдістеменің біртекті және қабатты тілімшелердің геометриялық
және физика-механикалық сипаттамаларына байланысты оларды есептеуге
берілген әдістеменің қолданылу шектері келтіріледі.

ӘОЖ 624.012. НҰҒОЖИНОВ Ж.С., БОЖЕНОВ А.Ш. Бетонның қиюшы модулінің моментке, көлденең
қимаға және арматуралауға аналитикалық тәуелділігін алу.

Бетонның қиюшы модулінің моментке, көлденең қимаға және арматуралауға
байланысты формулаларын алу үшін тік бұрышты қималы темір-бетон
арқалықтар иіліске есептелген. Арқалықтардың қалыпты қимасын есептеу
бетонның деформациялануының қисық сызықты диаграммасы негізінде
деформациялық әдіспен жүргізілді. Есептеу нәтижелерін математикалық
өңдеу сыртқы момент әсер еткенде бетонның қиюшы модулінің формуласын
алу мүмкіндігін берді. Қиюшы модуль үшін алынған аналитикалық
тәуелділік кез келген жүктеу кезеңінде қалыпты қиманың
кернеулі-деформацияланған күйін бағалауға мүмкіндік береді.

ӘОЖ 621.34:62.505:669.046.4. БРЕЙДО И.В., ЮЩЕНКО О.А. Үздіксіз ыстықтай мырыштау желісінің
электр-механикалық жүйесінің математикалық модельдері.

Үздіксіз ыстықтай мырыштау желісі (ҮЫМЖ) күрделі көп байланысты объект
болып табылады. ҮЫМЖ-да автоматтандырылған электр жетегінің
құралдарымен жолақтың тартылуын оңтайландыру міндеттері шешіледі. ҮЫМЖ
үлестірілген басқару объектілері класына жатады. Жолақтың тартылуын
тұрақтандыру міндетінің аналитикалық шешімі жоқ. Үздіксіз ыстықтай
мырыштау желісінің математикалық модельдері әзірленген. Модель
параметрлерін өзгерту диапазондары таңдалған. Алынған модельдер
жолақтың тартылуын тұрақтандыру міндеттерін шешу үшін жарамды.

ӘОЖ 622.232.72.001.24-52. ПАРШИНА Г.И., ФЕШИН Б.Н. Көмір шахталарының тіршілік әрекеті
қауіпсіздігінің негізі ретінде өндіру учаскелерін электрмен қамтуды
автоматтандырылған есептеу жүйелері.

Шахтаның өндіру учаскесін электрмен қамтуды есептеуді орындау және
бекіту тәртібі қарастырылған. Есептеулерді орындау кезіндегі «тар
орындар» айқындалған. Шахталарда апаттық жағдайларға әкелетін себептер
талданған. Өндіру учаскесін электрмен қамтуды есептеу алгоритмдеріне
кіретін параметрлер тізімдері құрылған. Алгоритмдер алғашқы ақпаратты
алудың дұрыс тізбектілігін қамтамасыз ету тұрғысынан талданған. Сапасыз
есептеу критерийлері анықталған. Қауіптіліктер және оларды жоюдың
мүмкін жолдары айқындалған.

ӘОЖ 62-83.621.679. ДАЙЧ Л.И., СИЧКАРЕНКО А.В., ЛИСИЦЫН Д.В. Тұрақты токты 4 квадрантты электр жетегін
басқару жүйесін құру ерекшеліктері.

Тұрақты токты 4 квадрантты электр жетегін синтездеу үшін желілік
модельді қолдану мүмкіндіктерін талдау жүргізілген. Тұрақты токты
қозғалтқышты анық емес басқару жүйесінің моделін құру ерекшеліктері
қарастырылған. Тұрақты токты 4 квадрантты электр жетегін басқару
жүйесіне қойылатын талаптар әзірленген. Қарастырылатын жетектің
құрылымы әзірленген. Тұрақты ток жетегі үшін анық емес реттегішті
қолдану ерекшеліктерін талдау жүргізілген. Анық емес реттегішке
арналған ережелер базасын әзірлеу мысалы келтірілген. Берілген типті
реттегіштері бар басқару жүйелерінің жұмысқа қабілеттілігін бағалау
ұсыныстары әзірленген.

ӘОЖ 621.34:303.094.7. КАВЕРИН В.В., ЭМ Г.А. Тұрақты токты жартылай өткізгішті электр
жетегін имитациялық модельдеу.

Тұрақты токты жартылай өткізгішті электр жетегі өнеркәсіптің әр түрлі
салаларында кеңінен таралды. Үш фазалы тиристорлы түрлендіргіші және
жиілігі жоғары импульстік түрлендіргіші бар тұрақты токты жартылай
өткізгішті электр жетектерінің функционалдық құрылымдары қарастырылған.
Электр жетегінің қарастырылатын типтерін MatLab-Simulink программалық
ортасында имитациялық модельдеудің өзінің ерекшеліктері бар. Орташа
қуатты 4ПФ сериялы тәуелсіз қозатын қозғалтқыштар мысалында негізгі
модельдеу параметрлерін таңдау сипатталған. Тұрақты токты жартылай
өткізгішті электр жетегінің статикалық және динамикалық қасиеттерін
анықтау бойынша имитациялық эксперименттер жүргізу әдістемелері
ұсынылған. MatLab ортасында ЛАЧХ және ЛФЧХ құру алгоритмі
қарастырылған. Берілген ұсыныстар реттелетін электр жетегін
қозғалтқыштық және генераторлық жұмыс режимдерінде зерттеу үшін,
сондай-ақ автоматтық реттеу жүйелерін синтездеу кезінде пайдаланылуы
мүмкін.

ӘОЖ 621.313.2:621.314.58. ЭМ Г.А. Тұрақты
токты төрт квадрантты тиристорлық электр жетегінің генераторлық
режимдері.

Тұрақты токты тәуелсіз қоздырылған тиристорлық электр жетегі
өнеркәсіптің әр түрлі салаларында кеңінен таралды. Алайда тиристорлық
электр жетегінің генераторлық жұмыс режимдері, сондай-ақ реттелетін
төрт квадрантты электр жетегінің құрамында қозғалтқыштық режимнен
генераторлық режимге ауысу кезіндегі оның динамикалық қасиеттері
жеткіліксіз дәрежеде зерттелген. Зәкір шынжыры бойында реверсі бар
тиристорлық электр жетегінің функционалдық сұлбасы қарастырылған. Әр
түрлі класты тау-кен машиналары мен механизмдерінің тұрақты токты
тиристорлық электр жетегінің салыстырмалы сипаттамасы келтірілген.
Генераторлық режимерді зерттеуге арналған имитациялық модель
сипатталған. Рекуперация және қарсы қосу режимдерінің жұмыстық
облыстары анықталған. Рекуперациялық тежеу режимінің классикалық
теориядан шығатынға қарағанда, электр жетегі параметрлері өзгеруінің
аса тар диапазонында іске асырылатыны анықталған.

ӘОЖ 621.31:004.4. АЙКЕЕВА А.А. Электр
энергетикасы жүйелерін компьютерлік жобалау әдістері.

Электрмен қамту жүйелерін және олардың элементтерін компьютерлік
жобалау тәсілдері зерттелген. Электрмен қамту жүйелерінің
есептеулерінде әзірленген SR-0.1.0 программалық пакетін қолданудың
негізгі принциптері зерттелген. SR-0.1.0 құрамына MS JET. OLEDB.4.0
стандартының деректер базалары кіреді, олармен MS Access жұмыс істейді.
Оларға электр жабдықтарының негізгі параметрлері, сондай-ақ аралық
есептеулер жүргізу үшін қажетті әр түрлі мәндері бар кестелер кіреді.
ДБ-ға трансформаторлардың жүзден астам атауы кіреді және оларды
программаны пайдаланушының қосу мүмкіндігі бар.

ӘОЖ 622.7. ТОҚБОЛАТОВ Т.Е. Саяқ кен
орнының молибден рудасын байыту.

Ұлпаның рН молибдениттің байытылуына әсері зерделенген.
Реагент-модификаторлар ретінде CaO және Na2CO3 пайдаланылды. СаО
оңтайлы шығынына 600 г/т шығынды ұсынуға болады. Кластың 65% ұсақталу
ірілігі – 0,074 мм. Молибденнің ең көп 75,97% алынуына Na2CO3 – 600 г/т
жұмсалғанда қол жеткізіледі, бұл ұлпаның рН — 8,5 сәйкес келеді.
Молибденитті байытқанда жинағыш-реагент ретінде — ВК 987, ал көбік
түзуші реагент ретінде Т-80 пайдаланылды. Молибден рудасын ашық циклде
байыту жүргізілген.

ӘОЖ 662.831. БАЙКЕНЖИНА А.Ж. Көмір
қаттарының жарылыс қауіпті аймақтарының пайда болу теориясына.

Жарылыс қауіпті аймақтардың пайда болуына мүмкіндік туғызатын факторлар
кешені қарастырылады. Көмір қаттарының тектоникалық бұзылғандығының
әсері толық қарастырылған. Геологиялық факторлардың әсерінен көмір
қасиеттерінің өзгерістерін зерттеу туралы мәліметтер келтіріледі.
Бұзылғандықтың өсуімен және беріктіктің азаюымен, өзгермейтін
сорбциялық сыйымдылық болғанда көмірдің газ өткізгіштігінің
көрсеткіштері азаяды. Газ гидраттарының түзілуі және ыдырауы
нәтижесінде жарылыс қауіпті аймақтардың қалыптасу ықтималдығы
қарастырылады. Метанға арналған газ гидраттары түзілуінің термобаралық
шарттарының кестесі келтіріледі. Көмір және газ лақтырысының дамуында
жарықшақтар ұзындығы өсуінің ролі қарастырылады.

There are considered the questions of scientific activities of the
KazSSR Academy of Science Academician, twice laureate of the KazSSR
State prize A.S. Saginov. Being director of the Karaganda Research Coal
Institute (KNIUI), rector of the Karaganda Polytechnic Institute
(KPTI), director of the Institute of Complex Depths Development
(IPKON), in the period from the 50-s till the beginning of the 2000-s
he carried out deep fundamental and applied studies in the problems of
coal mining intensification in the Karaganda coal basin, improving
means of the production and labor organizing mechanization, deposits
development, efficient use of new equipment and technologies.

UDC 358.5-50. KUZNETSOVA Yu.A., KENZHIN B.M., SMIRNOV Yu.M. Conception of Developing Distance Education
in Teaching Natural-and-Scientific Disciplines at Technical Higher
School.

In the modern conception of education the accents are shifted to the
side of activating and increasing the effectiveness of students’
independent work. To achieve this purpose, there is necessary the
transfer to new methods of teaching. At present there are everywhere
introduced electronic technologies into the educational process. With
these technologies development there appeared and is successfully
developing the distance form of teaching. But such an introducing is
mostly carried out unsystematically, and as a result has low
effectiveness. The system of the introducing suggests obligatory posing
aims and tasks, instrument selecting, realizing the problems posed, the
results assessment. This requires, in its turn, new approaches to the
teaching-and-methodological and technical provision of these processes.

UDC 004.82. SADANOVA B.M. Designing
Information System Using Subject Domain Ontology at Teaching
WEB-Portal.

Training with the help of electronic information technologies –
e-learning – is a modern form of education with the help of open
Internet-environment based on using information technologies ensuring
teaching information exchange at a distance and realizing the tracking
system and the teaching process administrating. The information system
suggested is based on combining the methods of artificial intellect and
Internet-technologies. The base for the information system working with
knowledge is the subject domain ontology. The system different
functions can use the ontology for their needs. There is considered
using On-To-Knowledge methodology in the process of forming ontology
for the information system working with knowledge, ensuring the
teaching information exchange at a distance and realizing the tracking
system and the teaching process administrating. There is suggested a
functional model of the system for ontology forming. There is described
the information system structure, designed in the form of multi-level
Web-application which ensures operating with the ontology and its use
in the frames of the teaching Web-portal.

UDC 621.01.539.3. BAKIROV Zh.B., TANIRBERGENOVA A.A. Probabilistic Calculation of Parts
Durability.

There is described the designing of machine parts working with
changeable stresses, forecast of their expected resource. This gives
the possibility to control the resource by means of purposeful changing
the parameters effecting the durability. The resource increase leads to
significant material and labor costs saving. For concrete parts the
experimental determining of the distribution parameters is very labor
intensive. Besides, in the real conditions the amplitude of stresses
has a random character. That’s why there is so important the
development of methods of determining the parts durability taking into
consideration random factors. There are determined the indices of
durability on the example of the relay distribution of amplitude.

UDC 621.797. ISAGULOV A.Z., SHARAYA O.A., MESHCHANOVA S.O., IPPOLITOV
S.V., RYABININ S.V. Developing
Methods of Metal Products Surface Strengthening.

There are considered some methods of metal products surface
strengthening, particularly, laser alloying of the steel 45 samples
with the system “W-V-Cr”. There are selected optimal modes for
processing the samples with minimal surface melting. There has been
carried out a micro-X-ray-spectral analysis of the layer built-up.
X-ray-structural studies of the phase composition of the laser alloying
with the system “W-V-Cr” showed that the strengthened layer presented a
solid solution of the alloying element sin the ferrite. Microdurometric
analysis shows that laser alloying of steel 45 surface layer causes a
significant decrease of micro-hardness and in the zone of melting
varies in the range from 720 HV to 918.3 HV, and the higher values are
observed at some distance from the surface which can be explained by
porosity presence. Wearing tests in the conditions of sliding friction
were carried out on the friction machine SMC-2 with loads 25…1800 H. As
a result wear resistance of the alloyed layers was 2…4 times increased
as compared to the surfaces without laser alloying. The studies carried
out permitted to reveal optimal modes for laser alloying ensuring high
level of physical and mechanical properties of the structural steel
surface layer.

UDC 621.91.01. SHEROV K.T., IMASHEVA K.I., BAIBUSINOV E.A. Scientific Study of Cutting Modes Effect
in Thermo-Friction Machining Churlish Materials with Pulse Cooling.

The traditional methods of machining widely used at present not always
satisfy the growing requirements to productivity and quality. This is
especially obvious in connection with wide use in modern machine
building, mining, metallurgical industries of structural materials with
special physical and mechanical properties — heat resistant, highly
resistant, carrion-resistant, refractory materials. These materials
machining causes serious difficulties, and in some cases is practically
impossible. That’s why increasing productivity and quality of machining
is an urgent problem. In the work there are presented the re4sults of
studying the modes effect on the average temperature in thermo-friction
machining of materials with pulse cooling. There is presented a
structure of friction disc, the scheme of determining the average
temperature in the contact and the schedule of cutting speed effect on
the average temperature in thermo-friction machining with pulse
cooling.

UDC 621.7. ISAGULOV A.Z., BAISANOV A.S., KULIKOV V.Yu., SHCHERBAKOVA
Ye.P. Analysis of
Physical-and-Chemical Conditions of Manganese and Iron Reducing.

There are considered the questions of mineral forming, presented
corresponding examples, Thermo-dynamic-and-diagram analysis of the
four-component system Fe-Mn-C-O permitted to establish that for
temperatures lower that 550oC the optimal phase zone there will be a
truncated pyramid. As in this phase zone there is both magnetite and
iron, then for the given temperature zone it’s possible both
metallizing and magnetizing burning. For temperatures higher than 550oC
the optimal zone there will be a zone MnO-Fe-C-E (750, 950, 1150)
corresponding to the metallizing burning, and Fe3O4-MnO-Mn3O4-CO2
corresponding to the magnetizing burning. There can be made a
conclusion that there is a principal possibility to carry out
magnetizing or metallizing burning, so that manganese oxides could
transfer to the non-magnetic phase, and iron-containing part – in
ferromagnetic form (as metallic iron, magnetite or maggemite)
independent on the type of iron-manganese raw materials.

UDC 621.34:62.505:669.046.4. YUSHCHENKO O.A. Imitation Modeling of Continuous Hot
Galvanizing Line Electromechanical System Dynamic Modes.

There are described the modes of steel strip thermal-and-chemical
treating furnace operation. There are presented significant factors
effecting the strip dynamics, the results of imitation modeling
continuous hot galvanizing line electromechanical system (CHGL) in
dynamic modes. The model realizing was carried out in the environment
Simulink of MATLAB 7 package. There are given the results of a real
experiment and imitation modeling. There has been proved the adequacy
of imitation models CHGL.

UDC 669.054. KIMANOV B.M. Studying
Mechanism of Steel Filtration Refining from Dissolved Oxygen.

There has been given short information about the filtration method of
metals and alloys refining, types of the filters used and the refining
mechanisms. There has been shown that the most efficient are depth
filters. The refining mechanism is mainly connected with trapping
suspended in the melt nonmetallic inclusions. There have been carried
out studies to reveal a new in the theory of filtering refining
mechanism which suggests a chemical reaction of transferring it from
the oversaturated melt into the nonmetallic phase immediately on the
filter surface as on the ready bedding. The filtering process modeling
has been carried out on an experimental installation. On the example of
steel filtering modeling from dissolved oxygen there has been
experimentally proved the refining mechanism.

UDC 669.3. KHARCHENKO Ye.M., ZHUMASHEV K.Zh. Studying Reactions of Solid-Phase Copper
Reduction with Iron from Orthoarsenate.

There have been carried out experimental studies of copper reduction
from orthoarsenate with metallic iron with different their ratios and
the following use of the data obtained in real slag, particularly, in
the BMP slag. The results of thermodynamic, derived-and-graphic,
X-ray-phase analysis permit to make a conclusion about the possibility
of copper selective and solid-phase reduction from orthoarsenate with
metallic iron. The reduction goes on at the temperature over 700oC and
depending on iron rate there is formed metallic copper and different
bismuth compounds – bismuth trioxide, copper and iron arsenides. The
results obtained can be used for working out theoretical principles in
developing new technologies of non-ferrous metallurgy slag treating.

UDC 622.324.5. KYZYROV K.B., PORTNOV V.S., TATKEYEVA G.G., BAIKENZHINA
A.Zh. Unbalanced Thermodynamics of
Coal Matter.

Molecules of methane, other gases and volatiles are considered as a
system of non-interacting particles placed in a thermostat (coal
matter). Quantum transitions conditioned by gas molecules interaction
with the thermostat will be dissipative (with probability P) as
compared to the interaction with the outer field (with probability F).
Dissipative processes lead to that the secondary field (system
response) is always less than the primary one. In the frames of
unbalanced quantum dynamics there has been obtained an expression for
the function of gas molecules subsystem response to outer effects
(pressure, temperature, etc.).

UDC 669.1.054.79. KIM V.A., TREBUKHOVA T.A., SEREDENKO A.S. Prospects of Developing Coke-Free
metallurgy.

There are presented the results of the literature review of the
existing coke-free production. Great attention is paid to the methods
of producing a metallized product. There are considered the results of
industrial implementation of the processes. There are shown the
advantages of coke-free schemes. There is revealed the qualification of
the processes according to the type of reducer used. There are noted
the advantages relating to the ecological factors of the iron direct
production technology before coke blast furnace production.

UDC 622.7. TOKBULATOV T.E. Determining
Optimal Conditions of Molybdenum Flotation Using
Probabilistic-Determined Method of Experiment Planning.

There is studied the process of molybdenum ores flotation using a
probabilistic-determined method of experiments planning. The parameters
effect has been controlled according to the flotation
quality-and-quantity characteristics. There has been made a plan of
six-factor experiment at five levels. In the experimental conditions
the determining factors of the process have been: class content,
reagents consumption and environment pH. The optimal mode of milling
there must be considered 65% of the class -0,074 mm. maximum
characteristic of molybdenum extracting to the concentrate 49,22% have
been observed at pH=8,5. The most optimal is liquid glass rate 150 g/t.

UDC 622.831. DYOMIN V.F., PORTNOV V.S., DYOMINA T.V., BALABAS A.Yu. Automated Environment for Calculating
Stalls Roof Bolting Parameters.

There has been formed an intellectual information system ensuring
making technological decisions and serving for calculating roof bolting
parameters with presenting its operation scheme based on geomechanical
forecast of the mining mass state. The roof bolting parameters are:
design resistance, compliance, distance between anchors in a row,
anchors mounting consistency [1]. Calculating the parameters of anchor,
combined support and strengthening means in the zone of the temporary
support pressure is carried out taking into consideration the sizes and
the depth of the working location, methods and parameters of its
protection, strength, cracking, enclosing rocks stability and mining
pressure manifestations intensity.

UDC 627.431. BESIMBAYEVA O.G., NIZAMETDINOV F.K., DOLGONOSOV V.N. Calculating Ash Dump Dams Enclosing Slopes.

There are considered the factors effecting the general stability of
hydro-technical structures slopes. There are presented the models of
calculating the earth slopes stability of protecting dams of ash dumps.
There are considered general calculated cases of the protecting dam
upper slope stability. There is presented a private case of the local
integrity breaking of the slope lower wedge under the action of
filtration forces. In calculating slopes stability it’s necessary to
take into consideration that physical-and-chemical characteristics of
the dam body are subjected to significant changes in the process of the
structure construction and use. Ash dumps protecting dams stability is
determined by the complex of engineering-and-geological,
hydro-geological and anthropogenic factors.

UDC 622.231. BEISEMBAYEV K.M. Unequal-Probability
Roof Contacting with Beams.

There is considered the problem of the support beam contacting with the
roof. There are taken into account different variants of contacting
depending on the surface disturbance and peculiarities of the
disturbance forming by the cutter-loader working elements; there is
also considered an unequal-probability scheme of contacting which leads
to increasing the end parts contacting increase. There are suggested
new elements to the system made by the author before, which permits to
combine the contacting calculation with the calculation of the roof
bearing beam from the bending. This will permit to come to a model that
takes into account the system bifurcation including oscillations
occurrence.

UDC 622.324.5. TATKEYEVA G.G. Theoretical
Aspects of Methane Emission from Coal Seams.

There has been obtained a gas emission dependence on the coal seam
methane content. In the simplest case methane emission increases
linearly with the increase of the seam bedding depth. The formula
obtained gives a square dependence of methane content growth with the
bedding depth. There has been shown a complicated dependence of gas
pressure in the seam on its concentration and the coal matter
properties. However, all the parameters in the formula obtained are
experimentally determined, which is important from the practical point
of view.

UDC 622.271=512.122. KAPASOVA A.Z. Principle
of Calculating Quarry Slopes.

There is presented a substantiating of calculating a quarry slopes
stability. The method suggested for sliding surface calculating is to
ensure the substantiation in theoretical relation and the possibility
to use the given method in concrete mining geological conditions. By
the present time there had been developed over 150 methods of
calculating free slopes stability. The calculation method is closely
connected with the condition of forming a real sliding surface in the
mass. There is considered a peculiarity of the shifting angle in the
slope lower part. There has been carried out the analysis to determine
the width of possible breaking prism. There has been established a
connection between the sliding surface and the quarry mining geological
condition.

UDC 622.271=512.122. KUANYSHBEKOVA A.A., NIZAMETDINOV F.K. Methods of Calculating and Estimating
Open-Pit Slopes Stability Parameters.

With the increasing of the open-pit depth the effect of the sides
inclination angle on the economic characteristics increases sharply.
The angle decreasing leads to high costs due to increasing the
overburden operations, and the angle increasing leads to landslips and
breaking of open-pit benches and sides. That’s why open-pit slopes
stability ensuring in the ultimate position with maximally possible
sharp angles of their inclination, developing measures for preventing
and fighting landslips and breaking, form an urgent problem. Its
solving depends directly on the starting data used in the calculation.
All the existing methods of calculation permit to obtain the unified
data. Open-pit slopes stability is based on studying methods of
calculating slopes stability and measures to ensure their stability on
the project contours.

UDC 911.3:314.8 (574.5). ZHUMABAYEVA S.D. Ecosystem Problems in the Context of
Architectural Approach in Aktobe City Inhabitants Settling.

There are considered the questions of Aktobe city ecosystem in
connection with new approaches in architecture. One of the ways of
overcoming ecologic-and-economic problems is seen by the author in the
possibility of introducing a new methodology of the space organization
of the territory. In this connection there is reconsidered the system
of the population settling in the urbanized world. There are analyzed
the peculiarities of the economic action and the state control over the
process of Aktobe city environment. There are noted the main indices of
the stable development in architecture. The main content of the life
quality is interpreted in the working out an ecological standard. There
has been determined the oxyologic approach to solving
ecologic-and-economic problems revealing the meaning of the vision
values in ecological education.

UDC 622.324.5. GAZALIYEV A.M., BAIMUKHAMETOV T.K., FILIMONOV Ye.N.,
TATKEYEVA G.G. Analyzing Vacuum-Pump
Stations Use Efficiency at Karaganda Coal Basin Mines.

At the Karaganda coal basin mines there is a significant content of
methane extracted by means of degassing and not utilized due to various
reasons. In the work there is shown that one of the ways of industrial
mine methane utilization consists in using a mobile gas-generating unit
with the optimal parameters permitting to decrease methane emission
into the atmosphere and to use the electric power generated in the
general mining network.

UDC 622.693. TOGYZBAYEVA B.B. Criteria
of Determining Bins Rational Parameters in Mining Mass Accumulating.

There are considered the criteria of determining bins rational
parameters in mining mass accumulating. When selecting the bins for
loose material the main task is determining rational structural
parameters and outlets size. This is of great practical significance to
ensure the necessary capacity of the unloading bins and mechanisms.
With small outlets size due to mining mass bridging the bins capacity
decreases which leads to increasing unloading operations duration and
labor intensity. Too large outlets size leads to increasing the loose
material pressure on the belt feeders, their mass increase and mining
transport equipment structure complicating. The connection with
physical-and-mechanical properties of mining mass and accumulating
reservoir parameters lead to the necessity to study the conditions of
the loose material outflow when unloading it on the belt feeder.

UDC 622.693. MALYBAYEV S.K., TOGYZBAYEVA B.B. To Question of Finely Crushed Ore Mass
Complete Discharge from Bins.

There are considered the questions of complete unloading of
finely-crushed ore mass from the bins of concentrating mills. There are
suggested methods of preventing loose materials packing property in
mining transport equipment. There have been studied
physical-and-mechanical properties of finely crushed ore, namely, its
humidity, granulometric composition, bins structural parameters.
Looseness loss depends on the inner adherence force and forces of ore
mass interaction with the working surface. To achieve complete
discharge and ensuring rhythmic operation of the concentration mill
equipment, there is suggested an optimal mode of use. The forces of ore
mass interaction with the working surface are expressed through the
coefficient of internal friction. There is established the limit angle
of the bin tilting.

UDC 624.012.35/46(075). NEMEN V.N., LITVINENKO V.A., ADAMOVICH D.O.,
ZOLOTOVSKOV M.I. Studying Reinforced
Brick Bulkhead.

Prefabricated reinforced brick bulkheads of the type suggested are a
new structure. The structure idea is based on the use of perforated
bricks through which there passes steel reinforce3ment. To increase the
resistance to transverse force action in the brick joints there are
mounted wire clamps. Here there is described in details the testing of
such a structure by loading till break. There is established rather a
high bearing capacity and crack-resistance. The calculation formulae to
determine the accuracy along the inclined sections showed a
satisfactory compliance with the result of the testing. However, the
unit character of the experiment doesn’t permit to consider them
universal, there are necessary additional experiments.

UDC 666.972.16. SHARIPOV S.M., DALENOVA N.A. Organizing Manufacturing Sulfur Plates
Using Local Raw Materials.

There is presented a new technology of obtaining sulfur astringents.
Realizing the astringent in the form of commerce goods for wide use in
construction of the Republic is carried out by means of the joint
milling sulfur, shell limestone and modifier. The traditional
technological methods of obtaining sulfur concrete appeared to be not
very efficient, perhaps due to the sulfur used from the Tenghiz
gas-condensate plant is characterized by high degree purity and
requires a special approach in developing a technology for obtaining
quality materials based on it. In working out the composition of the
sulfur astringent there has been studied the effect of mineral filler,
filler degree, filler milling fineness. The technology suggested for
obtaining materials based on sulfur is characterized by simplicity and
can be introduced using a series equipment with low costs. Products
made of sulfur concrete are formed in metallic heated moulds. The
materials obtained possess a number of positive properties: high
strength, chemical durability, quick strength obtaining, connected only
with sulfur mixture cooling.

UDC 69.058:691.32. NUGUZHINOV Zh.S. Modern
Problems of Reinforced Concrete Structures Technical Condition
Examination and Assessment Methodology.

There are analyzed the main problems of methodology of buildings and
structures technical condition examining and estimating. There are
considered the existing methods and methodologies of reinforced
concrete structures state assessment, revealed their development
tendencies. There is suggested a new methodology of expert examining
reinforced concrete structures based on the complex studying of their
real operation conditions in the space system of buildings and
structures. There ia presented an innovation methodology of estimating
a real stressed-and-strained state of reinforced structures at all the
stages of construction and use, including to the accident moment , as
well as the forecast of operation reliability of a building or
structure as a geo-engineering system on the whole for a long period.

UDC 666.972.16. YESENBAYEVA A.A., CHERDABAYEV B.A., TKACH Ye.V. Studying Phosphor Slag Solidifying at
Low-Temperature Discrete Thermal Treatment.

There are presented the data characterizing the effect of
low-temperature discrete thermal treating slag with added clinker mode
on the astringent activeness. In the practice there is widely used
mechanic-and-chemical activation of different components for increasing
their chemical activeness and reaction ability of solid bodies. To
study the phase composition, crystal structure and microstructure of
the slag stone there have been used physical methods of studying. There
has been studied the effect of clinker introducing method on
phosphor-and-slag astringents structure and activeness. Slag has been
milled in disintegrator till the specific surfaces 300-350 m2/g. The
activating components have been introduced by two methods: by combined
slag milling with clinker and phosphor slag milling with following
adding milled clinker. The results obtained show the advantage of this
treatment of phosphor slag with clinker adding permitting without
decreasing the obtained material strength to decrease duration of
low-temperature thermal treatment.

UDC 539.3. KASIMOV A.T. Analytical
Solving the Problem of Foliated Plate Bending under Sinusoidal and
Distributed Loads in Verified Formulation.

Based on the variant of the verified theory there is suggested a
methodology of calculating foliated plates of arbitrary structure in
thickness. There is suggested an approach to solving the problems of
bending uniform and foliated plates under the sinusoidal and
distributed loading. There has been carried out the comparison of the
results obtained with the help of methodology suggested to the known
solutions. There ahs been obtained a good compliance of the compared
results. There are presented the limits ofm usability of this
methodology for calculating uniform and foliated plates depending on
their geometrical and physical-and-mechanical characteristics.

UDC 642.012. NUGUZHINOV Zh.S., BOZHENOV A.Sh. Obtaining Analytic Dependence of Concrete
Secant Modulus on Moment, Cross-Section and Reinforcement.

To obtain the formula of concrete secant modulus depending on the
moment, cross-section and reinforcement, there were calculated for
bending reinforced concrete beams of rectangular section. The beams
normal section calculation was carried out by deformation method based
on curved diagram of concrete deforming. Mathematical processing of the
calculation results gave the possibility to obtain the formula of
concrete secant modulus under the action of the outer moment. The
analytical dependence obtained for the secant modulus permits to
estimate stressed-and-strained state of the normal section at any stage
of loading.

UDC 621.34:62.505:669.046.4. BREIDO I.V., YUSHCHENKO O.A. Mathematical Models of Electric Mechanical
System of Continuous Hot Galvanizing Line.

The line of continuous hot galvanizing (CHGL) is a complicated
multi-tie object. In CHGL be means of automated electric drive there
are solved the problems of optimizing strip tension. CHGL is referred
to the class of the distributed objects of control. The task of strip
tension stabilizing doesn’t have an analytical solution. There have
been developed mathematical models of continuous hot galvanizing line.
There have been selected the ranges of the model parameters changing.
The models obtained are usable in solving the problems of strip tension
stabilizing.

UDC 622.232.72.001.24-52. PARSHINA G.I., FESHIN B.N. Automated Systems of Calculating Electric
Supply of Production Units as Base for Coal Mines Life Activity Safety.

There is considered the order of carrying out and confirming the
calculation of electric supply at a mine production unit. There are
revealed the “narrow places” in carrying out the calculations. There
have been analyzed the reasons of accidents at mines. There have been
formalized the lists of the parameters entering the algorithms of
calculating electric supply of a mine production unit. The algorithms
have been analyzed from the position of ensuring the correct sequence
of obtaining primary information. There have been determined the
criteria of non-quality calculation, revealed the ways of their
possible elimination.

UDC 62-83.621.679. DAICH L.I., SICHKARENKO A.V., LISITSYN D.V. Peculiarities of Building Control System
for Direct Current 4-Quadrant Electric Drive.

There have been analyzed the possibilities of using a linear model for
synthesizing a direct current 4-quadrant electric drive. There are
considered the peculiarities of building a model of fuzzy control
system for direct current motor. There have been developed requirements
to the system of controlling a 4-quadrant electric drive. There have
been analyzed the peculiarities of using a regulator for direct current
drive and given an example of developing a regulating base for a fuzzy
regulator. There have been developed recommendations of control systems
with such types regulators workability.

UDC 621.34:303.094.7. KAVERIN V.V., EM G.A. Imitation Modeling of Direct Current
Semiconductor Electric Drive.

A direct current semiconductor electric drive is widely used in
different industries. There are considered functional structures of
semiconductor electric drives with three-phase thyristor converter and
pulse converter of high frequency. Imitation modeling of these types
electric drives in the program environment Matlab-Simulink has its
peculiarities. On the example of independent excitement motors of 4PF
series of the middle power there has been described the selection of
the modeling main parameters. There are suggested methodologies of
carrying out imitation experiments to determine static and dynamic
properties of a semiconductor electric drive. There is considered the
algorithm of building in the Matlab environment. The recommendations
presented can be used for studying a controlled electric drive in the
motive and generator operating modes, as well as in synthesizing
automated control systems.

UDC 621.313.2:621.314.58. EM G.A. Generator
Modes of Direct Current 4-Quadrant Thyristor Electric Drive.

A direct current thyristor electric drive of independent excitement is
widely used in different industries. However, generator modes of a
thyristor electric drive operation and its dynamic properties when
transiting from motive to generator modes and vice versa in the
structure of the controlled 4-quadrant electric drive have been studied
inadequately. There is considered a functional scheme of the thyristor
electric drive with the armature reverse. There is presented a
comparative characteristic of the direct current thyristor electric
drive of different classes mining machines and mechanisms. There is
described an imitation model for studying generator modes, determined
working zones of recuperation and anti-turning on modes. There has been
established that the recuperative braking mode is realized in a
significantly narrower range of the drive parameters changing than it
is followed from the classical theory.

UDC 621.31:004.4. AIKEYEVA A.A. Methods
of Electric Power Systems Computer Designing.

There are studied the methods of computer designing the systems of
electric power supply and their elements. There are presented the main
principles of using the developed program package SR-0.1.0 in
calculating the systems of electric power supply. In the structure of
SR-0.1.0 there enter databases of MS JET. OLEDB.4.0 standard with which
there works MS Access. They include the main parameters of electric
equipment, as well as tables with different values necessary for making
intermediate calculations. In the databases there are over 100 names of
transformers, and there is a possibility of their adding by the program
user.

UDC 622.7. TOKBULATOV T.E. Flotation
of Molybdenum Ore of Sayakskoye Deposit.

There has been studied pH effect on flotation ability of molybdenite.
As reagents-modifiers there were used CaO and Na2CO3. Cao optimal rate
can be considered 600 g/t. The crushing coarseness of 65% class is
0,074 mm. the largest molybdenum extraction 75.97% is achieved at
Na2CO3 rate 600 g/t which corresponds to the pulp pH 8.5. In
molybdenite flotation as a reagent-modifier there was used BK 987, and
reagent-foam former T-80. There has been carried out molybdenum ore
flotation in the open cycle.

UDC 662.831. BAIKENZHINA A.Zh. To
Theory of Forming Outburst-Dangerous Zones of Coal Seams.

There is considered a complex of factors assisting to appearing
outburst-dangerous zones. There is considered in details the effect of
coal seams tectonic broken state. There are presented information about
studying coal properties changing under the action of geological
factors. With unchangeable sorption capacity the characteristics of
cola gas-permeability decreases with increasing broken state and
decreasing strength. There is considered the probability of forming
outburst-dangerous zones as a result of forming and breaking
gas-hydrates. There is presented a table of thermobaric conditions of
gas-hydrates forming for methane and considered the role of crack
length growth in the developing of coal and gas outburst.