ОПОӘК 5В071000 Өндірісті жобалау

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті Бекітемін Бірінші проректор ____________Исағұлов А.З. «____» _________ 2009 ж. ОҚЫТУШЫ ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ «Өндірісті жобалау» пәні бойынша 050710 «материалтану және жаңа материалдар технолгиясы » мамандығының студенттері үшін Машина жасау факультеті М М және Н кафедрасы 2009 ж.

 

Алғы сөз Оқытушы пәнінің оқу-әдістемелік кешенін әзірлегендер: М М және Н кафедрасының доценті, т.ғ.к.  Сафонов А.В. М М және Н кафедрасының доценті, т.ғ.к.  Ашкеев Ж.А.   М М және Н кафедрасы отырысында талқыланған   № _______ хаттама  «____»______________2009 ж. Кафедра меңгерушісі Кұзембаев С. Б.  ____________      «____»__________2009 ж.     Машина жасау факультетінің оқу-әдістемелік бюросымен мақұлданған № ________ хаттама  «_____»_____________2009 ж. Төрағасы Куспекова Ш.А.________________    «____»_________ 2009 ж.

1 Оқу жұмыс бағдарламасы

1.1 Оқытушы туралы мәліметтер және байланыстық ақпарат

Сафонов Анотолий Васильевич ,т. ғ. к., М М жәнеН кафедрасының доценті.

Ашкеев Жасұлан Аманжолұлы, т. ғ. к., М М және Н кафедрасының доценті.

М М және Н кафедрасы ҚарМТУ-дың бас корпусында (Қарағанды қаласы, Мир Бульвары, 56), 313 аудиторияда орналасқан, байланыс телефоны   8-(3212)-56-59-35, қосымша 124, электрондық адресі mlpikm@mail.ru.

1.2 Пәннің еңбек сыйымдылығы

Семестр	Кредиттер саны	Сабақтардың түрі					СӨЖ сағат-тары-ның саны	Жалпы сағаттар саны	Бақылау түрі
		байланыс сағаттарының саны			ОСӨЖ сағатта-рының саны	сағат-тардың барлы-ғы
		лекциялар	практика-лық сабақтар	зертханалық сабақтар
7	2	15	15	—	30	60	30	90	емтихан

 

1.3 Пәннің сипаттамасы

«Өндірісті жобалау» пәні Мемлекеттік білім беру стандарттының міндетті компонентті болып келеді жаңа жобалау шешімдерінің және типті жобалардын жоғары стандартизациялау және унификациялау  денгейлерін, құрылыс конструкцияларын, ғимараттарын және басқадай буындарын регламенттерін беретін нормативті құжаттарының, істеп тұрған инструкцияларының талаптарын ескеріп, машина жасау өдірісінің цехтарын салуын және технологиялық жобалауын ұйымдастыруынын негізгі принциптерін зерделеу үшін тағайындалған.

1.4 Пәннің мақсаты

Пәнің мақсаты машина жасау өндірісінің бұйымдарын өңдіруге цехтар мен бөлімшелерін жобалау негіздерін менгеруі болып табылады, нәтижесінде өндірістін технологиялық тібектігін жасауға және негізігі, қосымша, көтеру-тасымалдау жабдықтарын орналастыруға цехтін планировкасын құруға мүмкіндік беретің.

1.5 Пәннің міндеттері

Пән міндеттері келесіде:

-цехтін өндіріс және қосымша аудандарын есептеу;

-цехте жабдықтарды орналастыру;

-берілген бағдарламаға талап ететін жабдықтар санын анықтау;

-корпустын (ғимараттың) архитектуралы-құрылыс сызбаларының негізінде цехтін планировкасын графикалық түрде орындау.

Берілген пәнді оқу нәтижесінде студенттер міндетті:

 

–  машина жасау өндірісінің цехтарымен бөлімшелерін жобалау принциптері туралы түсінікке ие болуға;

–  цехтармен және оның бөлімшелерінің қазіргі заманғы ережелерімен және нормативтерін,типтік жабдықтарын және әр түрлі типті цехтарына көлемді-планировкалау шешімдерін білуге;

– жобалау есептеулерін, технология мен жбдықтарын таңдауын, цехтардың , бөлімшелердің, учаскілердің және қосымша қызметорындарының технологиялық және басқадай жабдықтарын жоспарда орналастыруын істей білуге;

– істеп тұрған цехтарында өндіріс ұйымдастыруын және жабдықтарды орналастыруын талдауда және цех, бөлімше, участок сызбаларын орындауда дағдыларды меңгеруге.

 

1.6 Айрықша деректемелер

Берілген пәнді зерделеу үшін келесі пәндерді меңгеру қажет:

 

1.7 Тұрақты деректемелер

«Өндірісті жобалау» пәнін зерделеу кезінде алынған білімдер қорытынды жұмысты орындау кезінде пайдаланылады.

1.8 Пәннің мазмұны

1.8.1 Сабақтардың түрлері бойынша пәннің мазмұны және олардың еңбек сыйымдылығы

 

1.9 Негізгі әдебиеттер тізімі

1. Проектирование машиностроительных заводов и цехов. Справочник в 6 томах. Под. Ред. Е.С. Ямпольского. –М.: Машиностроение. 1974.

2.Крыжановский В.К. и др. Производство изделий из полимерных материалов.М.: Профессия. 2004.460 с.

3. Шварц О. И др. Переработка пластмасс. СПб.: профессия.2008. 310с.

4.Иванова В.Н., Алешунина Л.А.,Технология резиновых технических изделий:Учебн.Для техникумов.-2-е изд.Ререраб. И доп.-Л.: Химия. 1980.-264 с.

5.Белозеров Н.В. Технология резины.-М.: химия. 1965.-660 с.

6. Карпов В.Н. Оборудование предприятий резиновой промышленности.-Л.: Химия. 1987.-189 с.

7. Шеин В.С. и др. Основные процессы резинового производства.-Л.: 1988.-205 с.

1.10 Қосымша әдебиеттер тізімі

8.Справочник по технологии изделий из пластмасс/Г.В. Сагалаев и др. М.: 2000.-424 с.

9. Оленев Б.А., Мордкович Е.М., Калошин В.Ф. Проектирование производств литьевых изделий из пластмасс.-М.: Химия. 1977.-152 с.

10. Калиничев Э.Л. и др. Оборудование для литья пластмасс под давлением.: Расчет и конструирование. М.: Машиностроение. 1985.-256 с.

11.Проектирование цехов машиностроительного производства. Учебн. Пособие/ А.В. Сафонов, В.И. Шарый и др.: КарГТУ. Караганда. 2007-79 с.

1.11 Студенттердің білімдерін бағалау белгілері

Пән бойынша емтихан бағасы межелік бақылау бойынша үлгерімнің барынша үлкен көрсеткіштерінің (60 % дейін) және қорытынды аттестацияның (емтиханның) (40 % дейін) қосындысы ретінде анықталады және кестеге сәйкес 100 % дейінгі мәнді құрайды.

 

 

Аралық бақылау оқытудың 7-шы және 14-ші апталарында жүргізіледі және бақылаудың келесі түрлерінен алғанда қалыптасады:

 

1.12 Саясаты және процедуралары

«Өндірісті жобалау» пәнін зерделеу кезінде келесі ережелерді сақтауды сұраймын:

1. Сабаққа кешікпеу.

2. Сабақты орынды себепсіз босатпау, ауырған жағдайда – анықтаманы, басқа жағдайларда түсіндірме хатты ұсынуды сұраймын.

3. Сағыз резеңкені шайнамау.

4. Ұяшықты телефонды сөндіру.

5. Оқу процесіне белсене қатысу.

6. Курстастармен және оқытушылармен шыдамды, ашық, қалтқысыз және тілектес болу.

1.13 Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілгендігі

Автордың Аты-жөні	Оқу-әдістемелік әдебиеттердің атауы		Баспасы, шыққан жылы	Даналар саны
				Кітапханада	кафедрада
Негізгі әдебиеттер
Под. Ред. Е.С. Ямпольского		Проектирование машиностроительных заводов и цехов. Справочник в  6 томах	М.: Машиностроение.1974	50	5
Крыжановский В.К. и др.		Производство изделий из полимерных материалов	М.: Профессия.2004	3	—
Шварц О. И др.		Переработка пластмасс	СПб.:Профессия.2005	3	—
Иванова В.Н., Алешунина Л.А.		Технология резиновых технических изделий	Учебн. Для техник. 2-е изд.,переаб. И доп.	3	—
Белозеров Н.В.		Технология резины	М. Химия.1965	3	—
Карпов В.Н.		Оборудование предприятий резиновой промышленности	Л.Химия.1987	—	—
Шеин В.С.		Основные процессы резинового производства	Л.:1988	—	—
Қосымша әдебиеттер
Сагалаев Г.В.	Справочник по технологии изделий из пластмасс		М.:Химия.2000	3	—
Оленев Б.А.,Мордкович Е.М.,Калошин В.Ф.	Проектирование производств литьевых изделий из пластмасс		М.: Химия.1977	—	—
Калиничев Э.Л. и др.	Оборудование для литья под давлением		М.:Машиностроение.1985	—	—
Сафонов А.В., Шарый В.И. и др.	Проектирование цеховмашиностроительного производства: Учебн. Пособ.		КарГТУ, 2007	50	20

2 Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі

Бақылау түрі	Тапсырманың мақсаты мен мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер	Орындау ұзақтығы	Бақылау түрі	Тапсыру мерзімі
№ 1-практикалық сабақ. Цехтің (участок)жұмыс тәртібін құрау. Пластмасс бұйымдарыңың цехтары негізінде уақыт фондысын есептеу	Теориялық білімді тереңдету	[1, 6, 9]	2 апта	Ағымдағы бақылау	3-ші аптада
№ 2-практикалық сабақ. Жабдықтарды таңдау және есептеу	Теориялық білімді тереңдету	[1, 4, 9]	2 апта	Ағымдағы бақылау	5-ші аптада
Бақылау жұмысы	2-бөлім бойынша білімді тексеру: қалыптау заттары мен олардың қасиеттері (балшықтар)	[1-5]	1 сағат	Ағымдағы бақылау	6-ші аптада
№ 3- практикалық сабақ..Ғимараттарды және конструкция элементтерін таңдау	Теориялық білімді тереңдету	[1, 4, 6, 9]	1 апта	Аралық бақылау	7-ші аптада
Бақылау жұмысы	3-бөлім бойынша білімді тексеру: Қосымша жадығаттары	[1, 2, 4-6]	1 сағат	Ағымдағы бақылау	9-шы аптада
№ 4-практикалық сабақ	Теориялық білімді тереңдету	[1, 2, 4, 9]	2 апта	Ағымдағы бақылау	8-ші аптада
№ 5-пркатикалық сабақ	Теориялық білімді тереңдету	[1-4, 6]	2 апта	Ағымдағы бақылау	10-шы аптада
Бақылау жұмысы	4-бөлім бойынша білімді тексеру: Қалыптау құмдарды жіктеу	[1, 2, 4-6]	1 сағат	Ағымдағы бақылау	12-ші аптада
№ 6-практикалық сабақ	Теориялық білімді тереңдету	[1, 2-4, 9]	2 апта	Ағымдағы бақылау	13-ші аптада
Бақылау жұмысы	5-бөлім бойынша білімді тексеру: Қоспа дайындау және жанғырту	[1, 2, 4-6]	1 сағат	Аралық бақылау	14-ші аптада
Емтихан	Курс бойынша білімін тексеру	Бүкіл ұсынылатын әдебиеттер	–	Қорытынды бақылау	Сессия кезеніңде

 

    3 Дәрістердің қысқаша жазбасы

1-тақырып Кіріспе. Кіріспе. Жобалаудын мақсаты мен міндеттері.   (1-сағ)

Дәрістер жоспары

1. Қазіргі заманғы өндірісіндегі жобалаудын орны мен мәні.
2. Бастапқы берілгендері. Жобалаудын мақсаты мен міндеттері.

 

Кез келген өндіріс объектінін құрылысы жобалаудан басталады, қазіргі заманғы жағдайда көп сұрақтар аймағын қармалайтын. Егерде кейінгі уақытқа дейін жобалау өндіріс технологиясын жасап және өндіріс ғимараттарын құрылысын жасау сұрақтарына ғана негізделсе, онда қазіргі кезде жаңа машиналарын, автоматты сызықтарын және прогрессивті технология мен жаңа материалдарды қолдануымен қоса, үлкен назар экология, енбекті қорғау, күрделі техникалық жүйелерін басқаруына, өндірісті механизациялау мен автоматтандыру сұрақтарына аударылады.

Жобалау кенінен іскеқосылған кәсіпорындарында қолданады:

1.өндірісті кенейтуде;

2.істеп тұрған цехтар мен учаскілерді қайта конструкциялауда.

Бірінші жағдайда технологиялық және қосымша жабдықтарын орналастыруына жаңа ғимараттар құрылысы ескеріледі. Жобалауға бастапқы берілгендері ретінде бұйымдардын номнеклатурасымен жылдық өндіру көлемі болып келеді. Жобалау мақсаты : қажетті өндіріс аудандарын анықтауы болып келеді. Осы мақсатқа жету үшін тізбектелінген бір қатар міндеттерін шешу керек:

1.берілген бұйымдар номенклатурасына қажет технология мен жабдықтарды таңдау;

2. Жабдықтардын өндіріс өнімділігін анықтау;

3. берілген жылдық өндіріс бағдарламасын қамтамасыз ету үшін қажеті жабдықтар санын есептеу;

4.таңдалған жабдықтарды орналастырып бөлменін планировкасын орындау және өндіріс бөлімдерімен және қосымша қызмет орындарынын қажеті аудандарын анықтау.

Цехті қайта құрылымдауда (учаскіні) бастапқы берілгендері ретінде жасауға жоспарланған бұйымдардын номенклатурасы мен босаған бөлімдердін аудандары болып келеді. Қайта құрылымдаудан кейін мүмкінді бұйымдарды өндіру көлемін анықтау (есептеу) талап етіледі. Бұл жағдайда, жобалау міндеттері келесі тізбек бойынша шешіледі:

1.технология мен жабдықтарды таңдау:

2.бөлімдерді планировкалау және жабдықтар санын анықтау;

3. жабдықтардын өндіріс өнімділігін есептеу және қайта құрылымдайтың цехтін жылдық қуатын есептеу.

Ұсынылатың екі варианттар оқулық жобалаудын тақырыптары болып келеді.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1.[1- том1].

2.[9].

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 1) [1,2,5,9]

1. Іске қосылған кәсіпорындарына жобалаудын мәні.
2. Жобалау мақсаты.
3. Жобалау міндеттері.

 

 

 

 

Тақырып 2. Жобалаудың негізгі орынды ережелері (3сағат)

Дәрістер жоспары

1.Өндіріс процесі.

2.Машина жасау өндірісінің цехтарын жіктеу.

3.Жобалау кезендері.

4. Жұмыс тәртібі және уақыт фондысы.

 

Өндіріс процесіне енбек пен өндіріс құралдары кіреді.

Өндіріс құралдары енбек құралдары мен енбек заттарынан тұрады.

Енбек құралдары екі топқа бөлінеді:өндіріс негізгі құралдар (фонды) және өндірісті емес құралдар (фондылар). Біріншісіне ғимаратар құрылыстар, жабдықтар, транспорты құралдар, аспаптар мен инвентарь ұзақ қолданатың ж т.б. Бұл құралдар пайдалану барысында тозады және барлық қызмет жасау ағымында өзінің құнын өндірілетін өнімге тізбектеп өткізеді. Өндірісті емес фондысына мәдени-тұрмыстық және сауда-қамтамасызтандыру тағайындалуы бар объектілер, қойма шарушылықтары қарайды.

Енбек заттары кәсіпорынның айналатың құралдарын құрайды (фондыларын). Осы айналатың фондылары өндіріс процестерінде толық жұмсалынады (шығындалады), ал оның құны толық шығарылатың өнімдердін құнына кіреді. Оларға материалдар, жартылай фабрикаттар, отындар, тезтозатың аспаптар және бпасқадай жадығаттар қарайды.

Кәсіпорындарындағы өндіріс процесі негізгі және қосымшаға бөледі. Негізгі өндіріс дайын бұйымдар алуымен байланысты – механикалық өндеу, соғу-штамптау өндірісі, термиялық өңдеу ж т.б.

Қосымша өндірісіне қызмет атқаратың цхтары, бөлімшілері және құрылғылары қарайды: жылумен қамтамасыз етуі, аспаптарды жасау, технологиялық транспорт, қойма шаруашылығы, жабдықтар мен ғимараттарды жөндеу бөлімшелері.

Негізгі және қосымша өндірістер цехтар, бөлімшелер, қосымша қызмет атқаруларына бөлінеді.

Цехтар негізгі (өндіріс), қосымша, қызмет атқаруларына бөлінеді. Онымен қоса, цехтар дайындау, өңдеу және жинау цехтарына бөлінеді.

Дайындау цехтары: құю, ұсталау-престеу, пішу-дайындау ж т.б. Өңдеу цехтары технологиялық принциптері бойынша құралады: механикалық, қазан-пісірілу, метал-конструкциялық, термиялық, металжабу, сырлау ж т.б. Жинау цехтары: механожинау, жинау (буындарды , жалпы жинау), пісірілу-жинау.

Қосымша цехтар: аспапты, модельді, жөндеу-механикалық, электрожөндеу, онымен қоса, зауыттық энергетикалық қондырғылары (қазандар, суқамту стансалары, электрподстансасы ж т,б,).

Қызмет атқару цехтарына транспорты цехтар және қойма шаруашлықтары қарйды.

Кез келген ірі өндіріс объектісін  жобалауының және құрылысын жасауының бастапқы құжаттары болып технико-экономикалық негіздеуі (ТЭН) болып келеді, келесіден тұратың:

1)сәйкес кәсіпорының орналастыру, дамыту сүлбасы және оның өндірістік қуаты;  2) шығарылатың өнімдерінің номенклатурасы; 3) шикізатпен, сумен, энергия және отынмен қамтамасызтаңдыруын ұйымдастыру; 4) негізгі технологиялық және құрылыс шешімдері; 5) ен басты тхникэкономикалық көрсеткіштері. Осы ТЭН құжатың қызығатың ұйымдарымен, бақылау және мемлекеттік орындарымен келісілгеннен кейін жобалауға кіріседі.

Ғимараттар мен құрылымдарды жобалау екі кезенде іске асырылады: техникалық жоба және жұмыс сызбалары немесе бір кезенде-техножұмысшы жоба. Сонғы жоба типті және қайта қолданатың жеке жобалары бойынша салынатың объектілеріне қолданады және техникалық күрделі емес объектілеріне.

Техникалық жоба бір қатар сұрақтарын шешеді, оның ішінде: өндірістін ен прогрессивті технологиясын қолдануы; ен алдынғы енбекті ұйымдастыру түрлерін таңдауы; ен оптимальді көлемді-планировкалау және архитектуралық шешімдерін қолдануы болып келеді құрылыстың индустриялизациялауын қамтамасыз ететің.

Жобаның технологиялық бөлміне кіреді: цехтін өндіріс бағдарламасы; цехте өндірісті ұйымдастыруы; технологиялық процес және жаңа техника; енбек және жабдықтар сыймдылығы; жабдықтар; жұмысшылар құрамы; өндірісті механизациялау мен автоматтаңдыру; қауіпсіздік техника мен енбекті қорғау; цехтін ауданы; материалдар; аспаптар мен құрылғылар; технологиялық қажеттілігіне энергетика; негізгі технико-экономикалық көрсеткіштер.

Технологиялық және экономикалық көрсеткіштерін есептеу үшін жабдықтар мен жұмысшылардын жылдық уақыт фондыларын есептеп анықтау талап етіледі.

1. Толық жылдық  календарлы уақыт   фондысы: 365*24=8760 сағат, мұңда 365-календарлы күн; 24-тәулік сағаты.

2.Жабдықтың номинальді немесе тәртәпті уақыт фондысы, тәуліктегі жұмыс ауысым саңдарынан тәуелді.

3. Жабдықтардын шың немесе есептелген уақыт фондысы, жабдықтар түрінен тәуелді және жоспарланған жөндеу жұмыстарына уақыт шығындарын ескеретін (сурет1).

 

 

Толық календарлы жылдық уақыт фондысы
Номинальді уақыт фондысы (екі ауысымды тәртібінде)
Шын (есептелген) уақыт фондысы
Жылдық бағдарламасына жабдықтарды жүктеу
Оперативті уақыт
Негізгі уақыт

Сурет 1. Екі ауысымды тәртібінде жабдықтардын уақыт фондысы және уақыт норма құрамы

 

Цехтар мен бөлімшелеріндегі жұмыс  сегіз сағатық жұмыс ауысымында екі немесе үш ауысымға жобаланады. Үшауысымды жұмыс тәртібі  автоматты тәртібінде жұмыс істейтін жабдықтарды пайдалануда тиімді және экструзионды үрлеу агрегаттарын қолданғанда, жоғарыөнімділігімен және жабдықтардын жоғары құндылығымен сипатталынатың.

Жабдықтар мен жұмысшылардың бес күндік және 41 сағатық жұмыс аптасындағы уақыт фондысы аймақты анықтауышында беріледі [1-т.1,184с.]. Келтірілген уақыт фондылары сегіз күн мерекелеріне есептелінген. Негізі 13.12.2001 жылғы №267-II «Қазақстан Респудликасының мерекелері туралы» заныны сәйкес және министрлер Кабинетінің Қаулысымен мерекелік 14 күн орнатылған. Сондықтанда, жабдықтар мен жұмысшылардың уақыт фондыларының кестелі мәндерін түзеу қажет.

Номинальді уақыт фондысын келесі формула бойынша түзетіледі:

сағат,

мұнда Ф_Н -14 мерекелік күнінде номинальді уақыт фондысы; Ф_Н(8)-сегіз күнді мерекелі күндегі жабдықтардын номинальді уақыт фондысы [1-т.1,184с.]; 4- қосымша мерекелік күндері; 1-мереке алдындағы жұмыс ауысымдарының 1 сағатқа қысқартылуы; n_см-тәуліктегі жұмыс ауысымдарының саны; t_см-жұмыс ауысымының ұзақтығы, сағ.

Дәлденген (түзетілген) жабдықтардын шын уақыт фондысы:

 

Мұнда П-жабдықтарды жөндеуге Ф_Н уақытынан жоғалу уақытының пайыздық мәні (кестелі мән). Жұмысшылардың номинальді жылдық уақыт фондысы тәуліктегі жұмыс ауысымының санынан тәуелді емес және бір ауысымды тәртібінде жабдықтардын жылдық  номинальді уақыт фондысына тен. Сондықтанда жұмысшылардын түзетілген номинальді жылдық уақыт фондысын жоғары келтірілген формула бойынша анықтауға болады, Ф_Н(8)=2070, n_см=1 қабылдап. Шын уақытын сонғы формула бойынша анықтауға болады.

Шын уақыт фондысын машина саның, машина-сағат уақытының шығының және басқадай көрсеткіштерін есептеуде қолданады. Жұмысшылардын шын уақыт фондысын өнім шығару енбексыймдылығын есептеуде қолданады.

Жобаларда міндетті түрде цехтін жұмыс тәртіптерінің сипаттамалары келтіріледі. Жұмыс тәртіптеріне келесі құраушылары кіреді: үздікті немесе үздіксіз өндірісі; жылдағы мерекелік күндер; аптадағы жұмыс күндері саны; жұмыс аптасының ұзақтығы(сағатта); тәуліктегі жұмыс ауысым саны; жұмыс ауысымының ұзақтығы (сағатта); қабылданған жұмыс кестесі [11-8].

 

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1.[1- том1,5].

2.[11].

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 2) [1-том1]

1.Кәсіпорынның аспапты шаруашылығы.

2. Жөндеу шаруашылығы.

3.Сериялығы бойынша өндіріс сипаттамасы.

1. Жұмысшылардын шын уақыт фондысы.

 

 

Тақырып 3 Жабдықтарды таңдау және есептеу(3сағат)

Дәрістер жоспары

Дәрістер жоспары

1. Цехтін өндіріс бағдарламасы.

2.Жабдықтарды таңдау.

3. Жылдық бағдарламаларына талап етілетін жабдықтарды есептеу.

 

 

Өндіріс бағдарламасы деп цехпен орнатылған уақыт аралығында жасалынатың өнімдер тізімі  дана, тонна, (кг), м², немесе м³ шамаларында өрнектелінетін. Жаңа немесе істеп тұрған цехтарды қайта құрылымдауда өндіріс бағдарламсына тек қана тауыр өнімдерін ғана енгізіледі. Келесі өндіріс бағдарламалар болады: дәл немесе толық ашылған, келтірілген, шартты. Дәл бағдарламада бұйымдардын толық спецификациясы келтіріледі және бұйымдарға техникалық шарттары (ТШ) және маршрутты тізімі. Келтірілген бағдарламаға барлық бұйымдар кірмейді, тек қана олардын бөлігі ғана – ұсынушылар (представители) деп аталатың толық бағдарламаның басқа бұйымдарын келтіретін. Шарты бағдарлама бұйымдардын дәл сипаттамалары белгісіз болған жағдайда қолданылады, ал бұйымдардын номенклатурасы шарты берілгенде және ұсынушылар ретінде мүнда аналог-бұйымдар қолданады.

Жобалау машығында кенінен келтірілген бағдарламаларды қолданады, өйткені негізігі конструктивті және технологиялық ерекшелігін сақтауда  шығаруға жоспарланған салыстырмалы аз өнімдер тізімдер (позиций) кіреді. Келтірілген бағдарламаны қолдануы екі жағдаймен расталған: егерде дәл бағдарлама белгілі болса, ол өте кен; егерде бұйымдарды  жасауға жоспарланған номенклатураның бір бөлігінің ғана бағдарламасы белгілі болса, басқалырын осы бағдарламаға келтіретін. Келтірілген бағдарламаны толық бағдарлама номнеклатурасының бұйымдарын ұсынылатың — бйымдар шектелген санына қайта есептеуіне негізделінген масса, сериялығы, орындау күрделігі бойынша келтіру коэффициентері арқылы. Ұсынылатың – бұйым бұйым топтарын алмастырады, келтіру топтпры деп аталатың.  Ұсынылатың — бұйымды  келтірілген бір белгілері бойынша таңдайды: ұсынылатың -бұйымдар саны жылдық бағдарламасында басымды болу керек немесе оның жалпы енбек сыймдылығы берілген топтың енбек сыймдылығынан мәнді шамасын құрау керек. Келтірілген бағдарламаны құруы дәл сан алуымен шешілмейді және әдебиеттік  ұсыныстарынан ауытқуы мүмкін. Құраудағы ен басты міндет – жеткілікті жинақты құжаттарды жасау ( он шақты бұйымдар позициялары) бұйымдардын конструктивті және технологиялық ерекшелігін ескеріп, әр қарай технологиялық жобалауды жүргізуге мүмкіндік беретін.

Жалпы келтіру коэффициенті

К=К₁К₂К₃…К_n,

Мұнда К₁К₂К₃ – масса, сериялығы, күрделігі бойынша келтірілген коэффициенттері; К_n— кез келген параметрінін коэффициенті, қарастырылатың бұйымдардын ерекшелігін ескеретін.

 

мұнда –Q және Q_Х – ұсынылатын — бұйымдар мен келтіруге келтірілетін бұйымдардын массалары.

Сериялығы бойынша келтіру коэффициентін оның келесі      қатынасы арқылы анықтайды, мұнда N  және N_X —    ұсынылатын — бұйымдар мен келтіруге келтірілетін бұйымдардын жылдық бағдарламасы (данада). К₂ коэффициентінің мәні аймақты анықтауышында анықталынады [1-4том].

Базалық ұсынушыларды таңдауындағы негізгі талаптары: 0,5Q_Х<  Q  < 2Q_Х ;

0,1N_X < N < 2 N_X. Күрделігі бойынша келтіру коэффициенті конструкцияның айырмашылығы мен күрделігін ескереді және көбінесе субъективті болып келеді, жобалаушының кәсібтілігінен тәуелді.

Шарты бағдарлама бойынша жобалауда жасауға тағайындалған жаңа бұйымдардын массалары ғана белгілі болады. Сондықтанда массасы белгілі шарты-ұсынылатың бұйымды таңдайды (аналог – бұйым). Әрі қарай цех жобасына түсірілетін бұйымдардын жалпы массасын осы аналог – бұйым массасына бөліп әрі қарай жобалауға қолданатың шарты бұйымдар саның алады [1-4том].

Келтірілген және шарты бағдарламасы бойнша жобалау механикалық және мехагожинау цехтарында кенінен қолданады. Келтірілген және шарты бағдарламаларды есептеуде бағдарламадағы бұйымдардың жалпы массасы өзгермеу керек, тек қана саны ғана өзгереді. Барлық түрлерінін өндіріс бағдарламасы типтік формасы бойынша қалыптстырылады [1]. Пластмасс, рәзенке техникалық бұйымдарды өндіретін цехтардын өндіріс бағдарламасы болып ассортименті бағдарламасы болып келеді келесілер келтірілетін: бұйымнын атауы, онын салмағы, шығару көлемінін саны данамен және килограмда [1-5том].

Өндіріс бағдарлама технологиялық маршрутын құруға, жабдықтарды таңдауға, отын, энергия және материалдар шығының есептеуге негізі болып келеді.

Жабдықтарды таңдау көп факторларынан тәуелді, онын ішінде ен бастысы бұйымнын сипаттамасы және оның жасау сериялығы. Мысалы, пластмасс бұйымдарын  шығаратың цехтарына жабдықтарды таңдау шығарылатың бұйым даналыма немесе погонажды болатындығынан тәуелді. Бірінші жағдайда құю машиналары, престер қолданылады, ал екінші жағдайында экструзионды қондырғылар қолданылады. Мысалы, егерде өнімдер даналы болса, онда жабдықтарды дәл анықтау үшін бұйымдар жасалынатың материалдар береді: реактопластарына престер таңдалынады, термопластарына құю-машиналарын қолданады. Үлкен сериялы және бұйымдардын номенклатурасы шектеулі болғанда цех жобасына термопласавтоматтарын немесе реактопластавтоматтарын тағайындаған тиімді. Ұсақ сериялы бірлік өндірісінде үлкен бұйымдар номенклатурасында өндіріс өнімділігі төмен, бірақ тағайындалуы бойынша әмбебап циклді әсері бар машиналар қолданған тиімді.

Кей жағдайда анықтайтын факторлары болып бөлшектерді орындау дәлдігі болып келеді. Мысалы , прес-материалдарды дәл сапала жасау үшін колоналы престер қолданады. Жабдықтар мен технологияларды таңдау жағдайында кейде көпварианті жағдайлары болады, сонда оптимальді варианттарын таңдауы технико-экономикалық көрсеткіштерін талдауы негізі бойынша іске асырылады.

Жылдық бағдарламасына талап етілетін өндіріс жабдықтар санын есептеуі өндіріс бөлмесін планировкасын орындауға және өндіріс және басқадай аудандарын анықтауға мүмкіндік береді.

Ен жалпы жағдайда қажет жабдықтар санын жылдық өндіріс бағдарламасымен және таңдалған жабдықтардын жылдық өндіріс өнімділігінін қатынасы арқылы анықталынады, өлшем бірліктері бірдей. Мұнда жылдық бағдарлама жобалу тапсырмасынан белгілі болады , сонда тек қана өндіріс өнімділігін ғана анықтау қажет. Жабдықтардың жылдық өндіріс өнімділігі деп машинаның сағаттық өндіріс өнімділігінің жабдықтардың жылдық жұмыс істеу уақыт фондысының көбейтіңдісі болып келеді. Жабдықтардын жылдық жұмыс істеу уақыт фондфсф белгілі шама [1-1том,184].

Берілгендер бойынша бұл шаманы бірнеше тәсілмен анықтауға болады. Осының ішінде ен бір қарапайым және сенімді тәсілі болып – сәйкес өндірістін өндіріс өнімділігінін статистикалық берілгендерін қолдануы. Пластмасты бұйымдар өндіру цехтарына мұндай берілгендер аймақты анықтамада келтірілген [1-1том,166] және оқулық құралында [11- 24]. Мысалы i-лі жабдықтын жылдық өндіріс өнімділігі тен

мұнда q_т— сағаттық өндіріс өнімділігінін кестелі мәнә, кг/сағ; Ф_q – жылында 14 мерекелік күнде және жабдықтын қабылданған ауысым санында жабдықтардын жылдық уақыт фондысы, сағ.

Жылдық бағдарламаға машина саны

мұнда А_Г-өндірістін жылдық бағдарламасы, т/жыл;

К_n.св.-қайта өнделінетің полимерлердін маркаларының  жабдықтардын өндіріс өнімділігіне бірдей ықпал беруін ескеретін коэффициенті [11- 24,34];

γ_i— i-лі тип өлшемді жабдықтардын оның жалпы санындағы беретін ықпалы;

N-есепке алынған тип өлшемді жабдықтардын саны.

Сағаттық өндіріс өнімділігінін анықтау басқадай тәсілдері әр түрлі технологиялық және техникалық норма көрсеткіштеріне негізделінген. Мысалы, полимерлерді өндейтін экструзионды қондырғыларына және РТБ қалыпты емес шприц-машиналарына бұйымдарды әкету жылдамдықтары белгілі болады (м/мин), сонда материалдын үлесті массасын біліп, бұйымнын көлденен қимасының ауданың біліп қондырғының бір сағаттық өндіріс өнімділігін анықтауға болады, одан кейін жоғары келтірілген белгілі формуласы бойынша жылдық уақыт фондысын Ф_q.

Өндіріс өнімділігін анықтайтың үшінші әдіс – есептейтін әдіс. Есептеуде нақты техникалық немесе технологиялық параметрлерінін мәндері қолданылады. Циклді әсері бар жабдықтарға – құю машиналарына, гидравликалық престеріне, вулканизационды престеріне, плунжерлі құю престеріне – жылдық бағдарлама тен

мұнда m-бір бұйымның массасы, г; n_гн-қалыптағы ұяшықтар саны, с; t_Ц-машинаның бір циклінің жұмыс істеу уақыты, с.; К- жұмыс орның күтуіне , дайындау-аяқтау операцияларына, демалыс және басқадай қажеттілікке жұмсалатың уақыт шығындарын ескеретін коэффициент К=0,9-0,95 [11-28].

Термиялық жабдықтарына циклдік технологиясы бойынша жұмыс істейтін (камералы, шахтылы пештер, ТВЧ-қондырғылар), алдымен сағатық өндіріс өнімділігін анықтайды

 

мұндаQ_С-бір отырманың массасы ( немесе бір бөлшектін), кг; Т_о, Т_в.н.— термоөндеуге технологиялық уақытымен  және қосымша операциясына жұмсалатың уақыт, негізгі уақытпен бірге түспейтін, сағат.

Термо өңдеу уақытын (қыздыру және ұстау) есептеумен анықтайды, ал Т_в.н уақытын ТО немесе зауыттық норматив уақыттары бойынша анықтайды.

Бір пештін өндіріс өнімділігі келесі формула арқылы анықталынады

.

Ұсынылатың әдебиеттер

1.[1- том1,3,5].

2.[9,11].

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 3) [1-том1]

1.Кәсіпорынның өнім түрлері.

2.Өнімнің стаон пен енбек сыймдылығы..

3.Сериялығы бойынша өндіріс сипаттамасы.

4. Кәсіпорынның қуаты.

5.Тиеу-транспорты жабдықтарын таңдау.

 

Тақырып 4 Ғимараттарды және олардын конструкциясының элементтерін таңдау (3сағат)

Дәрістер жоспары

1. Ғимарат сипаттамалары.

2.Ғимараттың типтік сүлбелері.

3. Ғимарат элементтерінің өлшемдері.

4.Цехішкі транспорты.

 

Өндіріс ғимараты (корпус) ішкі және сыртқы колоналар қатарымен шектеуленген аралықтардан тұрады.

Ғимаратың негізгі технологиялық сипаттамаларына жатады: аралық ені L, ғимаратың бөлу өстері аралығындағы арақашықтықа тен; кранастыңғы жол өстерінің аралығындағы арақашықтық L_к (мостылы кран аралығы); аралық ұзындығы L_П; колона қадамы t; ғимарат аралығының биіктігі Н; еден денгейінен кран асты рельстін головкасына дейінгі биіктігі Н₁; транспорты құрылғылардың жүккөтерімдігі Q_к.

Аралық ұзындығы орнатылған жабдықтардын технологиялық тізбектігі бойынша анықталынады. Бұл аралық, берілген аралықтағы бөлшектерді толық өңдеп алу үшін қажет жабдықтарды орнатуға жеткілікті болу керек. Механикалық цехтарына L_П≈50 – 200 м, кей жағдайда 1000-1500 м дейін жетеді. Аралық ені L, мостылы кран аралығымен  L_к байланысты (кесте4.1).

Сурет 4.1 Ғимарат аралығының негізгі өлшемдері

Кесте 4.1 Ғимаратың және мостылы крандар аралықтары

 

L, м	Кран топтары бойынша Lк, м*1
	I және II*2	III
12 18 24 30 36	10,5(10) 16,5(16) 22,5(22) 28,5(28) 34,5(34)	9,5 15,5 21,5 27,5 33,5
*1-крандардың топтары бойынша жүккөтерімдігі, т: I-50т дейін; II-80-125; III-125жоғары. *2 – жақшадағы екінші топ крандары үшін

  Аралық биіктігі Н аралық енімен және көтеру-транспорты құрылғыларының жүккөтерімдігінен  Q_к байланысты. Бір қабаты ғимаратағы унифицирленген аралықтарының өлшемдері ішкі колоналар қадамы t= 12м тен болғанда 4.2 кестеде келтірілген.

 

Кесте 4.2 Унифицирленген аралықтар өлшемдері және колона қадамы 12м бір қабаты ғимаратындағы көтеру – транспорты құралдарының жүккөтерімдігі

СН-223-62 бойынша

 

L, м	Н,м	Кран релсінің головкасының белгісі,м	Qк, т
18 24 30	6; 7,2; 8,4	—	0,25-5*1
	7,2; 8,4
18 24	8,4; 9,6; 10,8	6,15; 6,95; 8,15	10;20/5*2
18 24 30	12,6; 14,4	9,65; 11,45	10*2 20/5*2 30/5*2
*1-Ілмелі крандар. Сәйке негізделу жағдайында жүккөтерімдігі 5т мостылы крандар қолдануға рұқсат беріледі. *2-Электрлі мостылы крандар.

Көпшілік ғимараттарына ішкі колоналарына қадамы t= 12м қабылданған ғимарат периметрі колонасына 6м қабылданған. Колона өлшемдері және фундаменті краның жүккөтерімдігінен және аралық енінен тәуелді [1-4т, 110-111бет]. Кенінен аралық ені 18,24 және30м ғимаратар қолданады.

Көбінесе бірқабатты көпаралықты ғимаратар салады ауыр жабдықтарды орналастыруы женіл болатын және жеке цехтар аралығындағы транспорты байланыстар қарапайымдайтың, онымен қоса, планировкалау шешімдері женілдетілетін. Ғимаратарды темірбетонды немесе металды конструкцияларынан салады. Кенінен зауытық жасалған темірбетонды құрамды конструкцияларын қолданады (колоналар, стенді панельдер, кранасты балкалар ж. т.б.). Құрылыста унифицирленген габариті схемаларын қолданады, бірнеше параллельді аралықтарынан тұратын тік бұрышты ғимаратарды ескеретін. Габариті сүлбелерінде аралық ені, крандар жүккөтерімдігі, колона қадамы, кранасты жолдарына дейінгі биіктіктер унифицирленген. Ішкі транспорты таңдағанда екі орындайтын рөліе ескереді: біріншісінде негізгі жүкағымын қамтамасызетуі (шикізатпен, материалдармен, дайын бұйымдарымен); екіншісі жөндеу кезінде жабдықтарды орынауыстыруы, жеке механизмдер мен буындарды жеткізуімен  және орналастыруы. Бірінші мақсаты еденді электрлі транспорттар (каралар) жақсы орындайды, өте мобильді, пайдалануда қауіпсіз, ауаны ластамайтын, автономды және жүккөтерімдігі жеткілікті жоғары болатың. Кемшілігі — пайдалану үшін құрылғы талап етеді арнайы өтпелдер қажет, цехтағы пайдалы ауданың алатың. Еденді транспорт технологиялық көлік ретінде кенінен таралған. Ауыр жүктерді тасымалдау, монтажды, демонтажды жұмыстарды өткізу және жабдықтарды жөндеу үшін ішкі цехті крандарды пайдаланады –мостылы және ілмелі крандар. Мостылы крандарда екі көтерімді арқалықтары болады, кранның мостысын құрайтын. Кранның мостысы рельс бойында жылжиды, эстакаданың кранасты балкаларына қойылған. Жүккөтерімді арбашық бас арқалық бойында қойылған рельстер бойында жылжиды. Арбашықта бір жүкті көтеретін бір механизмі ғана болады (Q_к=10т) немесе екі – басты және қосымша (Qк>10т). Қосымша жетек женіл жүктерді көтеруін қамтамасыз етеді жоғары жылдамдықпен. Мостылы крандардың жүккөтерімдігі 10т-дан 50т дейін болады және оданда жоғары. Мостылы крандардың кемшілігі: қымбаттығы,эстакада құрылғысының жоғары құны, екітармақты тіреу колоналарын қолдануы, басқа транспорттармен салыстырғанда ғимарат аралығының үлкен биіктігі қажеттілігі. Бірарқалықты мостылы крандар электртальдарымен женіл конструкциясымен айырмашылығы болады.Көбінесе 5 т дейін жүктерді көтеру үшін қолданады. Бірарқалықты кранның мостысы екі таврлі жүру арқалығы болып келеді. Кранды кәбенкеден немесе дистанционды басқарылады. Бір балкалы ілмелі кранда тельфері бар жүру арқалығы теібжүретін кареткаларына бекітіледі екітаврлі жолда қозғалатың құрылыс фермаларына немесе жабуарқалықтарына бекітілетің. Ілмелі крандардын жүккөтерімдігі 0,25 және 5 т аралағында жатады. Цехтадағы ілмелі крандардын орналасуы 4.2 сурете көрсетілген, ал орналастыру негізгі өлшемдері 4.3 кестеде келтірілген.

Кесте 4.3 Механикалық және құрау цехтар ғимаратары үшін ілмелі крандар

 

L, м	Qк, т	LП, м	Lк, м	I1=I2,м	L1= L 2,м
Біраралықты крандар (сурет 4.2,а)
12	1;2 3,2;5	9	10,2 10,8 11,4	0,6 0,9 1,2	0,9 0,6 0,3
18	2;3,2;5	15	16,2 16,8	0,8 0,9	0,9 0,6
Екіаралықты крандар (сурет 4.2,б)
18	2;3,2;5	7,5+7,5	16,2 16,8	0,6 0,9	0,9 0,6
24		10,5+10,5	22,2 22,8	0,6 0,9	0,9 0,6
Үшаралықты крандар (сурет 4.2,в)
30	2;3,2;5	9+9+9	28,2 28,8	0,6 0,9	0,9 0,6
36		10,5+10,5+10,5	34,2 34,8	0,6 0,9	0,9 0,6
* Цехтін бір аралығындағы екі ілмелі крандардың орнату өлшемдері (сурет4.2,г) [1-4т, 110-111бет]әдебиете келтірілген

 

Сурет4.2 – ілмелі крандардың ғимарата орналасу сүлбалары:аралық ені L_П,м: а -12 және18; б – 16-24; в – 30-36; г – 18,24,30 және 36

Ұсынылатың әдебиеттер

1.[1- том 4].

2.Гриневич Г.П. Комплексная механизация и автоматизация погрузочно-разгрузочных работ на железно дорожном транспорте. Изд. 4-е.-М.: Транспорт, 1981,243 с.

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 4) [1-том4;2]

1. «Өндіріс корпусы» ұғымы.

2.Ғимарат сүлбесін таңдау белгісі.

3. Ғимараты қоршау құрылыс құрылғылары.

4.Еденді транспортына өтпелдер құрылғысы.

5. Цехтін вентиляциясы.

 

Тақырып 5 Өндіріс корпусында цехтарды компоновкалау және өндіріс залында жабдықтарды планировкалау (2сағат)

 

Дәрістер жоспары

1. Өндіріс корпумында цехті компоновкалау.
2. Өндіріс және қосымша аудандарын жуықтап анықтау тәсілдері.
3. Пластмасс және рәзенке қайта өңдеу цехтарындағы жабдықтарды планировкалау.

 

Бірнеше аралықтарынан құрылған өндіріс корпусында бірнеше цехтар орналаса алады. Жеке цехтардын орналасуы корпустың компоновкалау жоспарына орналастырады. Осы компоновкалау жоспарының тағайындалуы корпус құрамына кіретін цехтар мен учаскілерді байланыстыруы мен өндіріс процесінің және ішкі транспорты оптимальді бағытың таңдауы және қосымша, қызмет беру орындарың тиімді орналасуы болып келеді. Компоновкалау жоспарында көрсетіледі [1-1том,226бет]:

-ғимараттың ( корпустың) габариттері, ғимарат өстерінің маркировкаларың, сыртқы капитальды және ішкі бөлу қабырғаларың, аралық колона торларың, цехтар мен учаскілер аралығындағы шегараларың, қосымша қызмет беру орындарын, бөлімдер мен құрылғыларын (трансформаторлы станцияларын, ыенткамералар ж т.б.);

— жалпы корпусты және цехтік көтеру-транспорты құрылғылар;

— подвалдар, тонельдер, антресльдер ( еденде белгілеп).

Метал жабу, пластмасс пен рәзенке өңдеу және сырлау цехтары компоновкалау жоспарында ғимаратың сыртқы қабырғалары бойында орналасқан жөн, басқадай өндірістен бітеу бөлулер арқылы міндетті түрде оқшаулап. Терезелер арқылы табиғи сәулелендіру мен вентиляция осы цехтардың қосымша қауіпсіз факторлары болып келеді.

Цех құрамына өндірі және қосымша аудандары кіреді. Өндіріс аудандарына келесілермен орналасатың аудандар жатады: өндірісті және транспорты жабдықтарымен;жұмыс орындарындағы және жабдықтар маныңдағы даярламалар мен бөлшектерімен; жабдықтар аралығындағы өтпелдерімен ( магистральді өтпелдерінен басқа). Қосымша аудандарына келесі аудандар жатады: аспапты және жөндеу шаруашылығының; цехтік қоймаларымен кладовкларының; ТББ (ОТК) бөлімдерімен; басқадай қосымша бөлімдері және өрт пен магистральді өтпелдер.

Пластмасс бұйымдарының өндіру цехтарының аудандарын жуықтап  5.1 кестесіндегі келтрілген жуық технологиялық жобалаудын нормалары бойынша анықтауға болады.

 

Кесте 5.1 Пластмасстарды қайта өңдеу цехтар аудандарының нормалары

Бөлмелер	Әр түрлі өндіріс түрлеріне негізгі бірлік жабдықтарына ауданы, м2
	құю	престік	үрілеу
Өндіріс залы	30	16	72
Цехтің жалпы ауданы	60	40	148

Термиялық цехтарына цехтің ауданың жуықтап келесі қатынастар арқылы анықтауға болады F=М_Г/М_Н м², мұнда М_Г — өнімнің жылдық бағдарламасы, т; М_Н – 1м² жалпы ауданынаң алынатың өнімнің үлесті мәні, жуықталынған мәні аймақты анықтамадаң алынады [1-3том,168бет].

Дәлірек өндіріс залдарының аудандарын графикалық тұрғызу тәсілдермен анықтауға болады, қабылданған жабдықтардың габариттерің қолданып және төменгі келтірілген ұсыныстары арқылы.

Бөлмелерді планировкалағанда және жабдықтарды орналастыруында машина жасау өндірісіндегі қабылдаңған ережелер мен нормаларды қолдану қажет[1-1,4том].

Жабдықтарды орналастыруына бір қатар факторларының жиынтығы ықпал береді. Бірақ, жобалаушы келесі талаптарды орындауға міндет:

-жабдықтар минимальді аудан орындарын алу қажет және бос орындар болмау керек, егерде көршілес қатарында (сызықтарында) тақ санды жабдықтар орналасса, онда алынбаған бос орынды резервті жабдықтарына орын ретінде белгіленеді (жиектері пунктирлі сызықтарымен белгілеп);

-ішкі транспорттың жетілу шегінде барлық престер қондырғылары сызықтары мен құю машиналарының қатарлары болу керек (құю машиналарың екі қатар қоюға болады);

-минимальді габариттері бар машиналарды шеткі қатарда терезелер маңында орналасқан жөн, басқадай аудандарды көлнекелемей;

-машина аралғындағы қашықтықтар ғимараттың бөгеу құрылғыларымен, өтпелдермен нормаланған арақашықтығың сақтау керек.

Жабдықтарды нақты орналастыру сүлбасын таңдау жабдықтың типінен

тәуелді. Мысалы, гидравликалық престерді тип өлшемдері бойынша топтап орналастырады, немесе біртипті машиналар сызығын береді. Орналасу негізіне фронтальді  (сызықты) өзараорналасуын қабылдайды, жабдықтарды тиімді күтуіне мүмкіндік беретін және коммуникация өткізуін женілдететің ( сумен, қысылған ауамен, электрэнергиясымен ж т,б,). Мұндай жабдықтарды орналастыруы бір оператормен екі жабдықты бірдей күтуіне мүмкіндік береді (сурет 5.1).  Графикалық тұрғызуларды женілдету үшін келесі ұсыныстырың қолдануға болады: престеушілердін жұмыс орындары орналасқан фронтальды жағынан сызықтар өсінің аралығындағы арақашықтығы 4800 м құрайды, ал артқы жағынан – 2700 м құрайды; көршілес престер сызықтар өстерінің аралығындағы арақашықтық әр бір жұмыс орындарының ұйымдастыруымен анықталынады, бірақ орташа мәні 2500-2700 м құрайды [11-43].

Құю машиналарын тип өлшемдері бойынша топтап және қатарлап орналастырады, арақашықтығы (проезд) 2500-3500 мм еніне тен. Қатарлар екіеселенген де болады. Екіесе қатарларында  құю машиналар аралығындағы өтпел 800 мм болу керек ,бір оператормен бір немесе екі мшиналарын күту жағдайында, ал үш машинаны күтуде – 1400 мм болу керек. Көпстанокты күту жағдайында құю машиналарың жұптап орналасуын талап теді, бір біріне фронтальді жағымен орналасқан, немесе «тройкамен» дейді, 5.2 сурете көрсетілгендей.

Сурет 5.1 Төрт гидравлткалық престі орналасу сүлбасы

Сурет 5.2 Д-3231 құю машиналарын орналасу сүлбасы және автоматтық тәртібіндегі жұмыс орындағы оргонаскаларын

      Кез келген жабдықтар орналасу жоспарының негізі болып архитектуралы-құрылыс сызбасы болып келеді. Сондықтанда цех ғимаратының бөлу өстері (колона қатарларының өстері) және құрылыс конструкцияларының басқадай элементтері құрылыс сызбаларындағыдай белгілену керек.

Жоспарда ғимаратың негізгі өлшемдері ғана көрсетіледі (ғимаратың ұзындығы, ені, аралық ені, колона қадамдары),  Ғимарат конструкциясының құрылыс өлшемдерін, терезе және есік проемдарын ж т.б. планировкасында көрсетілмейді.

Цехтін планировкасында келесілер көрсетілу керек:

—         ішкі және сыртқы қабырғалары, колоналар, бөлуқабырғалар, есік және терезе проемдары, есіктер, антресольдар, галерея және люктер;

—         негізгі технологиялық жабдықтардын орналасуы және шеткі механизациялау құралдары, материалдар мен жартылай фабрикаттарының қойма аландары және бұйымдарды бақылау орындары, цехішкі өтпелдер мен сызықтарына заезділері;

—         қосымша жабдықтарының орналасуы.

Жабдықтарды габаритті өлшемдер шегінде қарапайым контурларымен

бейнелейді. Контур ішінде (ұсақ жабдықтарына-контур сыртында шығару полкасында көрсетеді) жоспар спецификациясы бойынша жабдықтар нөмірін көрсетеді. Жабдықтардың габаритерінің маныңда жұмысшы орынының шарты белгілеуі көрсетеді және  энерготасымалдаушы, су, қысылған ауа әкелуін көрсетеді және жергілікті вентиляционды сорылуын ж т.б. көрсетеді. Өндіріс, транспорт және қосымша жабдықтарды шарты белгілеу үшін және құрылыс конструкцияларын элементтерін аймақты анықтамаларының талаптарына сәйкес болу керек [1-1том,224-230бет].

Өндіріс залын планироакасын аяқтағансон сызба бойынша оның нақты

аудуның анықтайды, және цехтің басқадай бөлімдерінің компоновкасына кіріседі.

Цехтардың бөлімдерін компоновкасы өндіріс қуатынан тәуелді. Үлкен емес пластмасс және рәзенке-техникалық бұйымдарды шығару цехтарымен учаскілеріне дайын өнімдері мен шикізаттарының ілмекбейнелі транспорты сүлбасы сипаты болады. Шикізат қоймаға немесе шикізаттарды дайындау учаскісіне беріледі, одан кейін дайындалған күйде өндіріс залына жеткізіледі, дайын бұйым қоймаға қайтақайтарылады немесе қайта өндеуге беріледі.

Үлкен емес цехтар мен учаскілерінде қосымша қызмет орындары біріге алады өндіріс аудандарын үнемдеу үшін. Бірігуде ПУЭ бойынша сыныбы мен өрткеқауіпті категориясын бірдейлігін ескеру керек. Өрітке қауіпті категориясын СНиП И-М.2-72 «Өндіріс кәсіпорындарының өндіріс ғимараттары», ал бөлме сыныбын- электр жабдықтарын орнату ережелері бойынша іске асырылады(ПУЭ). Тұрмыс бөлмелерін өндіріс залының қарама қарсы жағынан орналастырылады жеке шығуымен. Қосымша учаскілерінің және қызмет орындарының аудандарын өндіріс залынының аудандарына пайыздық қатынасы бойынша анықталынады, сәйкес ұсыныстары [1,2,9,11] әдебиеттерінде келтірілген. Ен сонында жобалаушы цехтін жалпы ауданың анықтайды.

 

 

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1- том1,3, 4,5].

2. [2]

3.[9]

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 5) [1-том1,4]

1.Өндіріс залдарымен және қосымша бөлмелерінің аудандарын есептеу (жуықтап).

2. Компоновкалау жоспарларына шарты белгілеулер.

3.Жабдықтардын орналасу орындары мен жұмысшы орындарының шарты белгілеулері.

 

 

 

 

 

 

Тақырып 6 Негізгі және қосымша материалдардың энергиясын есептеу (1сағат)

 

Дәрістер жоспары

1.Цехтін техникалық жобасында техникалық қажеттілігіне энерго — шығының ескеруі.

2.Қосымша материалдардың құның жоспарлау.

 

Цехтің техникалық жобасында көрсетіледі: электр энергиясына-тоққабылдағышының орнатылған қуатың жеке жабдықтардың электр қозғағышы бойынша және жеке қыздыру, пісірілу құрылғылары және жоғары жиілікті қондырғылары бойынша, ал басқадай энергиялары бойынша (жылу, қысылған ауа, бу)-максимальді және орта сағатық шығындарын. Әр бір энергия шығыны бойынша энергия тұтыну жабдықтар тобының атауларын келтіреді, энергияның жалпы шығының – келесі әдебиеттегі 15 формасы бойынша [1-1т. 233 бет] .

Энергия шығының жуықталған көрсеткіштері арқылы анықтаған жағдайда (1тона өнімге немесе 1 бұйымға), тұтынушыларын тізбектеулігінің қажеттілігі жоқ. Цехтің энергетикасы бойынша дәл берілгендерін орнатылған формалары бойынша технологиялық және басқадай бөлімдер береді.

Өндіріске талап етілетің қосымша материалдар жобада специфирленбейді. Осы материалдардың жылдық шығынының құны әр түрлі цехтар мен өндірісіне, бірлік өндіріс жабдықтарына шығынына немесе өнім бірлігіне орнатылған жуықталған нормалары бойынша анықталынады.

Жаңа бұйымдарына талап етілетің негізгі материалдарды бұйымдардын сызбалары мен спецификациялары бойынша анықтайжы және жобада қабылданған технологиялық шешімдеріне тәуелді  дәлдейді. Егерде бұйымдардың аналогтары болса бұл талап материалдардың бар жоспарланған шығынының нормасының негізі бойынша анықтайды, кейінгі корректировкалауымен.

Тнхнологиялық кректігіне негізгі материалдар  шығынының тізімін  типтік 13-ші формасы бойынша құрайды жуықталған номенклатурасы бойынша оларды топтарға келтіріп және әр бір топтан сипаты ұсынушыларын бөліп [1-т.1,231 бет].

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1- том1].

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 6) [1-том1]

1.Энергошығының және технологиялық қажеттігіне негізгі материалдарды типтік есептеу түрлері.

 

Тақырып 7 Экономикалық бөлім (1сағат)

 

Дәрістер жоспары

1.Технико-экономикалық көрсеткіштерін есептеуге негізгі берілгендер.

2. Жобалайтың өндірістін технико-экономикалық көрсеткіштері.

 

Жобалайтыө өндірістін технико-экономикалық көрсеткіштерін есептеуге

негізгі берілгендері болып келесілер болып табылады:

1.натуральді түрінде және массасы бойынша бағдарлама (жылдық өнім шығаруы)-жеке- негізгі бағдарлама және қосалқы бөлшектерін қосып;

2. цехтін өндіріс жабдықтарының барлық саны;

3.топқа бөлінуімен жұмысшылар құрамы;

4. цех ауданы-жалпы ашық (конторлы-тұрмыстық бөлмелерсіз);

5. өндіріс, қосымша және транспорты жабдықтарының және жеке балқу, пісірілу, металдарды термиялық өңдеу құрылғыларымен және басқадай электрқыздырғыштар қондырғыларының тоққабылдағыштарының (электрқозғағышының) орнатылған жалпы қуаты (кВА,кВт);

Технико-экономикалық көрсеткіштер жобаланған өндірістін тиімді дәрежесін сипаттайды және ұқсас объектілерін жобалаудағы жуықталған есептеулерде қолданады. Негізгі технтко-экономикалық көрсеткіштер:

— 1 немесе 1тонна бұйымдарына өнімнің енбексыймдылығы адам-сағатында; өңдеу цехтарына-   станоктарсыймдылығы стано-сағатында;

— жұмысшылардын ауысым коэффициенті;

— өндіріс жабдықтарының орта жүктеу коэффициенті (өңдеу цехтары үшін);

-1өндіріс жабдықтарына цехтің жалпы ауданы;

— 1өндіріс жабдықтарына электрқозғағышының орнатылған қуаты;

— жылына 1 жұмыскеріне және 1жұмысшыларына өнім шығаруы (өндіріс өнімділігі) бұйымдардың данасы, және тоннада;

— жылына цехтін жалпы ауданынан 1м² ауданынан өнім шығаруы бұйымдардың данасы, және тоннада;

— жылына 1 өндіріс жабдықтарына өнім шығаруы (өңдеу цехтарына) сол өрнегінде.

Өнімдерді массамен өрнектейтін өндірістер мен цехтарында шығару көрсеткіштерін тек қана тоннада береді. Кейбір машина жасау өндірісінде өнімдер шығару бағдарламаларың бағалы түрде өрнектейді, сонда жоғары келтірілген көрсеткіштер тек қана бағалы түрде ғана өрнектелінеді.

Барлық келтірілген технико-экономикалық көрсеткіштерін басқадай алдынғы қатардағы жобаланған немесе істеп тұрған цехтардың көрсеткіштерімен, ал кей жағдайда сәйке шетел кәсіпорындарының көрсекіштерімен   салыстырылады.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1- том1].

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 7) [1-том1]

1.Пластмасстарды қайта өңдеу цехтарында құю машиналарымен және гидравликалық престеріне  операторлар саның есептеу.

2. Өңдіріс жұмысшылар саның есептеу.

 

Тақырып 8 Механизация және автоматтаңдыру (0,5 сағат)

 

Дәрістер жоспары

1.Техникалық жобада механизациялау және автоматтаңдыру құралдарын ескеруі.

2. Автоматық сызық ағымың қолдану қолайлығы.

 

Жобада өңдірістің жобаоаңған механизациялау және автоматтаңдыру туралы мәліметтер келтіріледі, оның ішінде, қандай бөлшектеріне механизирленегн және автоматтаңдыру сызықты жүйелерін қолданады, осы сызықтарында қанша технологиялық жабдықтар, автоматар және жартылай автоматара орналасқан, цехтің жалпы өңдіріс жабдықтарынаң автоматтаңдыру жабдықтары қанша пайыз құрайтыны көрсетіледі.

Онымен қоса, технологиялық, транспортық операцияларының механизациялау және автоматтаңдыру құралдарын көрсетеді, мысалы, станоктарды тиеу машиналарымен, автооператорларымен, бақылау аспаптарымен  қамтамасызтаңдырадыы; қыздыру құрылғыларына автоматты бункелерді қолдануы және даярламаларды пештен беруімен және шығаруын механизациялау; штамптау операцияларына механизмдерін қолдануы (манипуляторлар, кантовательдер, механикалық қолдар ж т.б.).

Цехтаға механизациялау дәрежесін механизирленген енбек жұмысшыларымен цехтін жалпы жұмысшылар санының қатынасымен анықтайды.

Автоматты сызықтарыңың ағымды сызықтарынаң салыстырмалы қолдану экономикалық тиімділігін есептеумен негізделінеді, 11 форма бойынша орындалатың. Есептеу автоматты сызықтарына жұмсалатың қосымша шығындарын құнын қайтаратыңдылығымен өрнектеліну керек.

 

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1- том1].

2. [2].

3. [6].

4. [3].

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 8) [2,3]

1.Термопластавтоматтар (ТПА) және реактопластавтоматтар (РПА) – тағайындалуы және қолдану аймағы.

 

 

 

Тақырып 9 Енбектің қауіпсіздік техникасы (0,5 сағат)

 

Дәрістер жоспары

1.Цехтің техниалық жобасындағы қарастырылатың қауіпсіздік техникасының негізгі сұрақтары.

2. Ғимараттың жарылыс-және өріткеқауіпсіздігіне талаптар.

 

Жобада техника қауіпсізідігінің, енбекті қорғауын және өңдіріс санитариясың сақтауда, жұмысшыларды травматизмдерінен сақтау,өңдіріс зияндылықтармен күресу (газ, шаң, бу басқадай бөлінулер), ауыр жұмыстарды орындауда енбекті женілдету жағдайларының, жабдықтардың планировкалау нормаларын сақтау (станок, машиналар аралығындағы арақашықтық, жабдықтармен құрылыс конструкциялар аралығындағы қашықтарына, өтпелдер еніне)  шараларына назар аударылады.

Ерекше назар жобаларда жарылысқа және өрітке қауіпсіздігің қамтамасыз ететің шараларына назар аударылады. Жобада берілген ғимарат министрлік бекітілген құрылыс нормаларына , ведомстволық тізімдеріне және электржабдықтар орнатылу ережелеріне (ПУЭ) сәйкес қандай жарылыс және өрітке қауіпсіздік категориясына жататыңы көрсетілу керек. Осы категориясына тәуелді қажетті технолгиялық және құрылыс шешімдері қабылданады.

Онымен қоса, жобалайтың цехте шудың есептелген денгейін анықтау қажет, норма бойынша шу денгейімен салыстырылп. Осы жіберімді нормаларынан есептелген дыбыс қысымының денгейі асып кеткен жағдайда шуды төмендететің шаралар ескеру қажет [1-т.1,224бет].

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1- том1].

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 9) [1]

1.Жұмыс орындарындағы шу деңгейлерін төмендету шаралары.

2. Пластмас және рәзенкелер қайта өңдеу цехтарының газдауын төмендететің техникалық және планировкалау шешімдері.

 

4 Практикалық (семинарлық) сабақтарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Тақырып 1 Цехтің (участок)жұмыс тәртібін құрау. Пластмасс бұйымдарыңың цехтары негізінде уақыт фондысын есептеу(2сағат).

 

Практикалық сабақ жоспары

1. Жұмыс тәртібі ұғымымен таныстыру.
2. Жабдықтардың түзетілген уақыт фондысын есептеу.

Пластмасстарды қайта өңдеу цехтарында немесе учаскісіндегі жұмыс екі немесе үш ауысым болып жобаланады 41 апталық жұмыс сағатыңда. Үш ауысымды тәртіп жабдықтардың автоматты тәртібінде жұмыс істеуде және өңдірімділігі және жабдықтар құны жоғары үрлеу агрегаттарын қолданғанда тиімді. Басқа жағдайларда екі ауысымды жұмыс істеу тәртібін тағайындалу керек.

Кесте 4.1  Бескүнді және 41 апталық сағатыңдағы үздіктк технологиялық процесіндегі жұмыс кестесі

 

График нөмірі	тәулікте жұмыстың ауысым саны	Ауысымның сағат ұзақтығы	Аптадағы жұмыс күндер саны	Аптадағы демалыс күндер саны	Жылына мерекелік күндер саны
1	2	8,2	5	2	8
2	2	8	5 6*	2 1*
3	2	8 7	5 6**	2 1*
4	3 (үш бригада)	таңғы8 кешкі8 түнгі7	6 5 5	1 2 2
*Әр бір календарлі сегізінші аптаның сенбісі –жұмыс (8сағат) ** Әр бір календарлі жетінші аптаның сенбісі –жұмыс (7сағат) Мерекелік күндерінің алдынғы ауысымның ұзақтығы 1 сағатқа қысқарады.

 

Жабдықтар мен жұмысшылардың уақыт фондысы 41 сағаттық жұмыс аптасында аймақтық анықтамалардан алынған [1] 4.2 және 4.3 кестелерінде келтірілген. Келтірілген уақыт фондысы сегіз сағаттық мерекелік күндеріне есептелінген. 13.12.2001 жылғы №267 «Қазақстан Республикасының мереке күндері туралы» занына сәйкес және министрлік кбинетінің қаулысы ьойынша 14 мерекелік күн орнатылған. Сондықтанда жабдықтар мен жұмысшылардың уақыт фондысының кестелі мәндерін түзету керек.

 

Кесте 4.2 Жабдықтардың жұмыс істеу уақытының фондысы

Жабдықтар	Ауысым саны	Номинальді жылдық уақыт фондысы ФН	Номинальді жылдық уақыт фондысы ФН	Шын жылдық уақыт фондысы ФД
Престер	3 2	6210 4140	15 14	5300 3570
Құю машиналары	3 2	6210 4140	13 (10*) 13	5400 (5600*) 3600
Үрулеу агрегаттары Вакуум-қалыптауыш агрегаттар	3 3	6210 6210	15,1 14,6	5270 5300
Жұқатабақвальдеу агрегаттары	3	8532	17	7100
*Автоматты тәртібінде жұмыс істеуде

Кесте 4.3 Жұмысшылардын жұмыс істеу уақытының фондысы

 

Негізгі демалыс күндерінің ұзакқтығы	Номинальді жылдық уақыт фондысы ФН	Номинальді жылдық уақыт фондысы ФН	Шын жылдық уақыт фондысы ФРд
15 18 24	2070 2070 2070	10 11 12	1860 1840 1820

Номинальді уақыт фондысын келесі формула бойынша түзетіледі:

сағат,

мұнда Ф_Н -14 мерекелік күнінде номинальді уақыт фондысы; Ф_Н(8)-сегіз күнді мерекелі күндегі жабдықтардын номинальді уақыт фондысы [1-т.1,184с.]; 4- қосымша мерекелік күндері; 1-мереке алдындағы жұмыс ауысымдарының 1 сағатқа қысқартылуы; n_см-тәуліктегі жұмыс ауысымдарының саны; t_см-жұмыс ауысымының ұзақтығы, сағ.

Дәлденген (түзетілген) жабдықтардын шын уақыт фондысы:

 

Мұнда П-жабдықтарды жөндеуге Ф_Н уақытынан жоғалу уақытының пайыздық мәні (4.2 кестеден). Жұмысшылардың номинальді жылдық уақыты тәуліктегі жұмыс ауысым санынаң тәуелді емес және жабдықтың бірауысымды жұмыс тәртібіндегі номинальді уақыт фондысына тен. Сонда түзетілген жұмысшылардың номинальді уақытының фондысын  жоғары келтірілген формула бойынша анықтауға болады, келесі мәндерін қабылдап Ф_Н(8)=2070сағат, n_см =1, ал шын уақыт фондысын келтірілегн екінші формуласы арқылы анықталвнады.

Уақыт фондыларының есептелген мәндерін 4.1,4.2,4.3 кестесіндегідей өрнектеген жөн.

Жабдықтардын шын уақыт фондысын машина саның, машина-сағат уақыт шығының және басқадай көрсеткіштерді есептеуду қолданылады. Жұмысшылардың шын уақыт фондысын өнім шығаруының енбек сыймдылығын есептеуінде қолданады. Кейде шын уақыт фондысын эффективті уақыт фондысы деп атайды.

Соныңда қабылданған жұмыс тәртіптеріне қысқаша сипаттамасын берейік, келесі құраушылары кіретің: үздікті немесе үздіксіз тәртіп; жылындағы мерекелік күндер саны; аптадағы жұмыс күндері саны; жұмыс аптасының сағаттық ұзақтылығы; тәуліктегі ауысымның жұмыс ұзақтылығы; қабылданған жұмыс графигі.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1- том1,4].
2. [2]
3. [11]

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (1-т.5,2,1)

1.Кәсіпорынның жұмыс тәртібін жазыныздар және жабдықтар мен адамдардың уақыт фондысын анықтаныздар пластмасс өңдіретің цехтарының №2графигі бойынша.

2. Алдынғы жағдайындағыдай, бірақ №4графигі бойынша.

Тақырып 2 Жабдықтарды таңдау және есептеу (4сағат).

 

Практикалық сабақ жоспары

1.Белгісіз ассортименті бағдарламасында жуық есептеулер.

2. Жартылай белгілі ассортименті бағдарламасындағы есептеулер.

3. Нақты ассортименті бағдарламасындағы есептеулер.

4. Пластмастарды әр түрлі тәсілдерімен қайтаөңдеудегі жобаланған есептеулерді дәлдеу және түзету ұсыныстар.

5. Қайта конструкцияланатың цехтардың көрсетуіштерін есептеу ерекшелігі.

 

1.Белгісіз ассортименті бағдарламасында жуық есептеулер.

Бұл есептеулер жобалауға тапсырма жалпы түрде берілгенде  қолданылады : кәсіпорынды пластмассты және рәзенке-техникалық бұйымдарымен сұранысын қамтамасыз ететің цех (участок) жылдық өнім шығару көлемі А_Г(т/жыл). Бұл жағдайда жобалайтың цехте барлық пластмасстарды қайта өңдірілетің тәсілдер қолданатың мүмкіндігі жіберіледі. Әр түрлі қайта өңдеу тәсілдерді жуық көлемдерін пайдалануы жуық құрылымы арқылы пластмасстарды қайта өңдеу әдістері бойынша анықтайды, 4.1 суретінде келтірілгендей.

Пластмасстарды қйта өңдеу кез келген тәсілдеріне (престік, құю, үрулеу) машиналардың жалпы саны келесі формула бойынша анықталынады:

мұңда N- есептеуге қабылданған жабдықтардың типөлшемдерді саны;

γ_i— кез келген N саныңда  жабдықтардың жалпы саныңда оның i-лі типөлшемінің үлесі Σγ_i=1 жағдайы орындалу керек;

q_i— i-лі жабдықтың өндіріс өнімділігі, т/жыл.

Осы   γ_i және q_i мәндері 4.4 кестеде келтірілген

Кесте4,4 Жабдықтар типтерінің қатынасы γ және олардың орта өндіріс өнімділігі q

Бұйым	Жабдық және оның тип өлшемі	γ,%	q		өңдіріс өнімділігі өрнектелінген материал
			кг/сағат	т/жыл
Престік	Гидравликалық пресс номинальді күші,тс: 40 63 100 160 250	2 24 39 30 5	2,4-3,4 3,2-4,0 5,8-7,1 7,2-8,0 9,3-11,3	15-21 20-25 36-44 45-50 58-70	Пресс-материал К-18-2 (фенопласт жалпы тағайындалуы бар)
Құю	Құю машиналарының құйма көлемдері,см3: 30-42 50-67 100-125 220-250 500 500-1000 1000 жоғары	12(12) 27(30) 23(26) 20(22) 10(10) 6 2	2,8-3,2 4,8-5,2 6,3-6,7 8,3-10,1 10-12 — —	15-18 26-28 34-36 45-55 55-65 — —	Полистирол және оның сополимерлер
Үрулеу	Үрулеу машиналарының құйма көлемдері,л: 1 >1-2дейін >2-10-ға дейін >10- 60-қа дейін	25 30 20 25	10-15 20-25 45-60 50-65	50-80 105-140 240-320 270-345

Жылдық орта өңдіріс өнімділігінің кестелі мәні жабдықтардың үшауысымды жұмыс тәртіптеріне берілген, бұрынғы уақыт фондысында, сегіз мерекелік күніне есептелінген. Түзетілген уақыт фондысын ескеріп 12 мерекелік күнінде және жобада қабылданған жабдықтардың жұмыс істеу ауысымында қайта есептеулер өткізу керек. Жылдық өңдіріс өнімжілігі келесі формула бойынша анықталынады:

,

мұнда q_i-жабдықтын орта өңдірі өнімділігі, кг/сағат ( 4.4 кестеден алынатың).

Жабдықтардың алынған жалпы санынаң n_Σжабдықтардың әр бір тип өлшемді саны n_i анықталынады оның қосқан үлесіне γ_i сәйкес. Әрі қарай нақты мшинаның маркасын анықтайды классификациялық параметрлері бойынша,4.4 кестесінде келтірілген.

Бұл есептеу жуықты болып келеді, өйткені мүмкінді әр түрлі пластмас маркаларын қолдануын ескермейді. Нәтижесінде машина саны талап етілетің нақты санынаң төмен саңдарын береді. Машинаның жалпы саның шикізат түрлері бойынша цехтің бағдарламасын үлестіріп тарату арқылы дәлдейді, сәйкес өңдірістін статистикалық берілгендерің талауынаң алынған машина жасау өңдірісінің сұранысын қанағаттаңдыратың бұйымдарының жалпы тағайындалуы бойынша (кесте 4.5).Дәлдеуді цехтің бағдарламасындағы жеке материалдар маркаларын пайдалану көлемдерін есептеулерінен бастайды:

мұнда γ_{m i}-өңдіріс бағдарламасындағы i-лі матеоиалдың үлесі, пайызда берілетің.

 

Кесте 4.5 Материал түрлері бойынша құю цехтарының ауыстыру коэффициентері және бағдарлама тартылуы

Материал	Өңдіріс өнімділігі бойынша ауыстыру коэффициенті	Өңдіріс бағдарламасындағы материалдар үлесі,%
Полистирол және оның сополимерлері	1,00	43,0
Поливинилхлорид	0,95	2,0
Поликарбонат	0,95	0,5
Полиолефины	0,80	47,0
Полиакрилат	0,85	1,0
Этрол	0,90	2,5
Полиамид	0,60	3,5
Полиформальдегид және оның сополимерлері	0,85	0,5
Барлығы                                                                                                100 %

Құю машиналарының өңдіріс өнімділігі қайта өңделінетің пластмасстардың маркалыраның тәуелді. Бұл тәуелділік ауыстыру коэффициенттерімен ескеріледі, берілген материалдан бұйымдар өңдірудегі құю машинасының өңдірісөнімділігімен және осы машинада сол бұйымды полистиролдан жасағандағы   өңдіріс өнімділігінің қатынасы болып келетің. Егерде машинаның тип өлшемдері бойынша пластмасс маркалының таратылуы белгісіз болса, ондамашина санау есептеуіне ауыстыру коэффициенттерінің нақты мәндері емес, оның ортаөлшеулі мәндері қолданылады.

      мұнда K_ni-i-лі материалдың өңдіріс өнімділігі бойынша ауыстыру коэффициенті; N-есепке алынған шиуізат маркаларының саны.

Егерде материалдың бір маркасы ғана қолданса, онда нақты К_п мәні есептеуге алынады 4.5 кестесінен.

Құю машиналарының жалпы саны

Мұнда q_i – жобада қабылданған жабдықтардың ауысым жұмысына жылдық өңдіріс өнімділігінің түзетілген кестелі мән.

Алынған нәтижені жақың тұтас мәніне жуықтайды. Одан кейін i-лі типөлшемді машинаның саның анықтайды  n_i= n_Σ γ_i, алнықталған мәнің тұтас саныңа дейін жуықтайды анықталған i-лі мәнінің шегінде. Мұнда дәлдеу n_Σ мәнің анықтаудағыдай жуықты болып келеді, сондық таңда кестелі мәнімен және нақты типөлшемдерінің үлестерің дәл түсуіне тіріспау керек. Әрі қарай осы n_i және n_Σмәндері арқылы келесілерді анықтайды:

i-лі типөлшемді машинасының өңдірілген жылдық өнімдер көлемін

A_i=q_i n_i ,т/жыл;

Барлық машиналар n_Σ өндірілген өнімдердің жылдық өнімдер көлемі.

А_ф=ΣA_i, т/жыл.

Нақты орнатылған өнімдер көлемі бойынша әр бір материал маркасына бастапқы шикізаттар массаларың анықтауға болады және жылдық бағдарламасын, ақаулардың қайтуын және қайытпайтыңдығың ескеріп [11-7].

Цех бағдарламасыңдағы өңдіріс өнімділігі бойынша бір қатар қорын қамтамасыз ету үшін   n_Σ есептеулерінде жылдық өңдіріс өнімділігінің орта немесе минимальді мәндерін пайдаланады.

2. Жартылай белгілі ассортименті бағдарламасындағы есептеулер

        Жобалауда бұл жағдай жиі кездеседі. Шамалы белгілі бұйымдар номенклатурасы қолданатың материал маркалы туралы толық ақпараттар береді.Егерде техтапсырмада белгілі ассортименті бағдарламасы бұйымдардың   ен сипаты салмақты топтрың берсе, онда құю өңдірісіне қолданатың материалдар көлемімен осы бұйымдардың салмақты топтарының көлемінің қатынасың қолданады 4.6 кестеден.

Бұйым массаларынаң тәуелді құю жабдықтарының типөлшемдерің келесі ұсыныстар бойынша таңдалынады  [11-9]:

Бұйым массасы ,г               2-16          14-40          20-80        40-250         80-460

Қалыпты тығыздау

номинальді күші,кН(тс)   245 (25)    490(50)      980(100)   1569(160)   2451(250)

Машина саның анықтау тізбектігі алгорим түрінде келтірілген. Есептеуге қажет жабдықтар сипаттамасымен және жеке технология параметрлері аралығындағы статистикалық тәуелділігі [11-25]  оқулық құралдарында келтірілген.

 

Кесте 4.5 Құю цехтарының бағдарламасындағы бұйымдар топтарының салмақтарының жуық қатынасы (машина жасау өңдірісін жалпы тағайындалуы бар бөлшектерімен қанағаттаңдыру үшін)

Салмақты топтары масса,г	Жалпы бағдарламасыңдағы үлестері, %
	полио- лефин-дер	поли- стирол және сополи- мерлері	Поли- амидтер	поли- винил-хлорид- тер	поли- карбонат- тар	Полиак- рилат-тар	эт- рол	Поли- фор-маль- дегид- тер
≤7	5,5	1,5	39,0	5,0	1,0	0,5	4,5	73,5
7-15	7,5	3,0	11,0	13,0	1,0	1,0	3,0	23,0
15-30	4,5	6,0	3,5	9,5	1,0	9,0	2,5	0,5
30-60	10,0	11,5	3,5	19,0	—	17,5	8,5	—
120-250	15,0	22,5	14,5	1,0	70,0	52,0	—	—
>250	46,5	37,0	26,5	—	27,0	—	75,5	—

 

Құю машиналарының саның есептеу алгоритмі

Этап    Анықталынатың параметр                          Берілгендердің көзі

1

Бұйымның шығару жылдық бағдарлама

Жобалауға тапсырма

Кесте 4.5

 

2	Материал бойынша бағдарламаны таратылуы

 

 

3

Салмақты топтары бойынша бағдарламаны таратылуы

Кесте 4.6

 

 

4

Белгілі салмақты топтарына номинальді күші бойынша жабдықтардың типөлшемін таңдау,кН (тс)

Бұйым массасымен және номинальді күші аралығындағы қатынас

 

 

5	Әр бір материалдары бойынша машинаның өңдіріс өнімділігін анықтау

 

Номинальді күшімен және өңдірі q өнімділігі аралығындағы қатынас; материал бойынша  q мәнің түзеу (кесте4) және тәуліктегі жұмыс ауысымының саны [11-25], кесте 4.5

 

6	Материлдар маркасы бойынша талап етілетің құю машиналар саның анықтау (3этаптағы нәтижені 5 этаптағы нәтижесіне бөліп)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7	Құю машиналарының жалпы саның анықтау (алдынғы нәтижелерін қосып)

 

 

 

 

 

 

3.Нақты ассортименті бағдарламасындағы есептеулер

 

Өңдіріс жобалауында бұйымдардың номенклатурасы белгілі болуы сипаты. Бұл жағдайда бұйымның жасау технологиясы мен оның сипатамасы алдын ала белгілі болады, цехтің жобасында таңдалған жабдықтардың технологиялық тәртіпьерінің параметрлерін қолданылады. Жылдық бағдарламаны орындауға машина-сағат шығыңдарын келесі формула арқылы анықталынады

 машина-сағат,

мұндаА_Г-бұйымға жылдық бағдарламасы, мың дана;

t_Ц-цикл уақыты, с;

n_гн-ұяшық саны.

Есептелген талап етілетің жабдықтар саны

 

мұндаФ_Д-жабдықтардың шың жылдығ уақыт фондысы, сағ.;

К-жұмыс орның күтуіне , дайындау-түйіндеуіне, демалуына және жеке қажеттілігіне жұмсалатың уақытың шығының ескеретің коэффициент, К≈0,9-0,95.

Бұйымның белгілі массасыңдағы жабдықтардың өңдіріс өнімділігі келесі формула арқылы анықталынады

, кг/жыл,

мұнда m-берілген бұйымның массасы, г.

Бұйым массалары бойынша есептелген құю машиналарының өңдіріс өнімділігі пластикационды өңдіріс өнімділігінен аспау керек (техникалық сипаттамаларына келтірілген)[12].

Таңдап алыңған құю машиналарын әр түрлі машина маркаларының ұсынылатың материалдары бойынша дәлденілу керек [9].

 

 

1. Пластмастарды престеу тәсілдерімен қайтаөңдеудегі жобаланған есептеулерді дәлдеу және түзету ұсыныстар

Мысалы жобаланатың цехтің өңдіріс қуаты жалпы техникалық немесе инженерлі-техникалық тағайындалуы бойынша бұйымдарды жасауы бойынша берілген деп қабылдайық. Престердің класификациялық параметрі бойынша немесе престеу күші бойынша, ен ықтималды типөлшемді машиналарың және олардың орта бір сағаттық өңдіріс өнімділігін 4.4 кесте арқылы таңдаймыз.

Конструкционды пластмасстар 58-62%*

Қысыммен құю 14-14,8%

Экс- трузия 31-32%

Үрлеу қалып- тау 5,6-6%

Жабу- ларды алу 1,9-2,1%

Прес- теу 2,0-2,4%

Калан- дрлеу 1,4-2,0%

Бас- қадай әбістер 2,0-2,9%

Қабыр- шақтар, парақ- тар16,5-19%

Құбыр- лар мен фитингі- лер 7,8-8,1%

Басқадай экструзионды бұйымдар 4,2%

Қабыр- шақтар 14-16%

Парақтар 2,5-3,0%

Құбырлар 7-7,3%

Фитингілер

Суре 4.1 Қайта өңдеу әдістері бойынша пластмасстарды пайдалануының үлгілі құрылымы, пластмасстардың жалпы өндіру көлемінін пайыздық бөлігінде (^* қалған 38-42 %  синтетикалық смолдар орын алады)

 

Әр түрлі полимерлер маркаларың қайта өңдеудегі гидравликалық престердің түзетілуі 4.7 кестедегі келтірілген берілгендер арқылы іске асырылады, әр түрлі реактопласттардың пайдалану көлемдерін орнатылатың.  Өңдіріс өнімділігін, машина саның есептеулерің құю машиналарындағыдай өткізіледі.

 

Кесте4.7 Жалпы өңдірілетің материалдар санынаң әр түрлі прес-материалдарының орта үлестерінің қатынастарың ескеріп гидравликалық престердің өңдіріс өнімділігін бағалау

 

Материал маркасы	Материалдар дың жалпы саныңдағы үлесі,%	Өңдіріс өнімділігін қайта есептеу коэффициеті	Материал маркасы	Материалдар дың жалпы саныңдағы үлесі,%	Өңдіріс өнімділігін қайта есептеу коэффициенті
03-010-02(К-18-2)	56	1	Аминопласт	20	0,97
Э2-330-02(К-21-22)	4	0,55	Асбоволокнит	5	0,90
ВолокнитЭ3-342-02АГ-4В(4с)	12	0,74	Басқадай	3	0,50

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1[1- том5].

2[2]

3[10]

4. [10]

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 2)[1-т.5,2,9,10]

1.Полимерлі шикізаттары белгілі маркасында жабдықтардың өңдіріс өнімділігімен және саның анықтау.

2.Қайта өңдірілетің полимерлердің маркасын ауыстыруында істеп тұрған кәсіпорындағындағы жабдықтардың өңдіріс өнімділігін бағалау.

Тақырып 3 Ғимараттарды және конструкция элементтерін таңдау (3сағат)

Практикалық сабақ жоспары

1. Өңдіріс ғимараттарына құрылыс конструкциялары мен материалдары.

2. Өңдіріс корпустарының архитектуралық-планировкалау шешімдері.

3.Өңдіріс бөлімдерінің негізгі құрылыс сипаттамалары.

 

Қазірігі заманғы ғимараттар мен бөлімдер олардың алдынғы түрлерінен айырмашылығы олардың унифицирленгендігі болып табылады, немесе құрылыс индустрия тәсілдерімен салуға дайындалынған. Унификация ғимараттың ен тиімді әмбебап элементтерің қолдануына негізделінген, зауыт-жасаушылардың мүмкіндігінең таңдап алынған: қарапайымдылығымен, тасымалдаулығымен , орнату және басқадай Белгілерімен.

Құрамды темірбетонды элементтер биіктігі 18 м, жүккөтеруі 30 тоннаға дейін крандары бар аралықтары 24м дейін бір қабатты ғимараттардың көтеру каркастарыңда және төбе жабуына түсетің жүктеу 2,5тс/м² дейін көп қабатты ғимараттарында қолданады. Қоршау құрылғыларында олар женільетонды және темірбетонды қабырғалы панельдер түрінде және қабатаралық төбежабулардың және шатырлардың қабырғалы плиталары түрінде қолданады. Бірқабаты аралық ғимараттарының жабулары унифицирленген жазық элементтерінен орындалады-плита,арқалық, ферма, бір біріне тізбектеп жинақталған жүктеуді беретің.Жазық конструкциялар 36 м дейін аралықтарды жабады, қадамдары 18 м дейін. Шеткі және орта колоналар және оларға тірілетің стропильді конструкциялар аралығындағы қадамдары 6 м, 12 мболады немесе комбинирленген – 6 м шеткі колоналарына және стропилары конструкциясына, 12 және 18 м – орта колоналарына. Унифифцирленген 6 –метрлі қадамды қабырғалы және терезелі панельдерді массалы өңдіруінен байланысты, шеткі колоналарының қадамдары 6 метр болғаны дұрыс. Өңдіріс аудандарың тиімді және маневрлі мақсатымен пайдалануы үшін орта коклоналарында қадам 12 м кенінен таралған. Сондықтаңда көп жағдайда тиімді комбинирленген қадам болып келеді, бірбалкалы ілмелі крандардың мүмкіңдігімен колона торларымен тіркестілінетің.

Шектеулі номенклатуралы темір және құрамды темірбетонды зауыттық бұйымдарды бір -және көпқабаты өңдңріс ғимараттарын құрастыруына кенінен қолдануы  келесі модульді жүйелеріне негізделінген, ережелері қысқаша келесіге келтірілген:

1. Өңдіріс ғимараттарын тікбұрышты жобалаған ұсынылады, еш қаңдай биіктігінің қайтақұлауысыз және аралықтары бір бағытыңда болатың.Биіктігінің қайтақұлауы 1,8 м ден бастап төмендетілген бөлігінің аудандары мәнді болғанда рұқсат беріледі. Екі өзараперпендикулярлі бағытыңдағы аралықтар қолданылады, егерде бұл жағдайда технологиялық артықшлықтары орын алса.

2. Модульді жүйе планировкалау модулі 0,5м биіктік -0,6 м негізделінген. Ғимарат қоршауларының барлық элементтері- стенді және терезелі панельдер, есіктер, жабу плиталар ж т.б.- осы модульдардың негізгі номинальді өлшемдері бойынша салыстырмалы немесе олардың бөлшекті бөлімдерінің.

3. Шеткі бойлық қатарларының және бойлық деформационды жолақтарының колоналары сыртқы жақтарымен бойлық өстерімен дәл түсіріледі(нөлді байланы-привязка) немесе 250 және 500 мм ғимараттың сыртына қарай ығыстырылады («250», «500» байланады).

4.Шеткі көлденен қатарларының және көлденен деформационды жолақтарының колоналары бөлу өстерімен 500 мм ғимараттың температуралық отсегінің ішіне қарай біріктілінеді.

5. Орта бйлық және көлденен қатарларының колоналары өстерінің болу торлары бар қима өстерімен біріктелінеді.

6. Шеткі бойлық қатарларының нөлді байланулары бір-және көпқабаты крансыз ғимараттарына қолданады немесе жүккөтеруі 30 т дейін крандары бар шеткі колона қадамдары 6 м және еденне стропила конструкциясының төменгі бөлігіне дейінгі биіктігі 14,4 м ғимараттарында қолданылады.  Нөлдік байлану жабуда қосымша элементтерің қолдануың болдыртпайды.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1[1- том5].

2[9]

3. Шерешевский И.А. Конструирование промышленных зданий и сооружений. Учеб. Пособ.: Архитектура-С. 2005.-168 с.

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 3)[1-т.4,5,9]

1. Колон қадамдары комбинирленген ғимаратың сүлбасы (жоспары).
2. Әртүрлі аралықты ені бар көпаралықты ғимаратың сүлбасы.
3. Бір этажді өңдіріс ғимараттарының колона торысы.

 

 

Тақырып 4Өңдіріс корпусында цехті компоновкалау және цехтің планировкасы (4сағат)

Практикалық сабақ жоспары

1. Өңдіріс корпусында пластмассты бұйымдарды өңдіру цехтарың орналастыру.
2. Тағайындалуы бойынша цехтің бөлмелерін орналастыру.
3. Цехте құю машиналарымен гидравликалық престерін орналастыру.

 

Өңдіріс бөлімдерін жобалау алдында, алдымен цехтің басқа өңдірістеріне салыстырмалы орналасуын анықтайды, бір ғимарата немесе корпуста бірікен. Егерде пластмасс өңдіру цехі немесе учаскесің қатарлас (сежный) ретінде жобаланса, онда оны ғимаратың сыртқы қабырғаларының жаныңда орналастырады, басқа өңдірістерінен тұтас бітеу бөгеулермен бөлінетің. Цехтің бөлмелері келтіру-созу вентиляция жүйесімен жабдықталынады, ал әр бір жұмыс орныңда жергілікті вентиляционды срылу ескеріледі.

Әрі қарай ішкі транспорт түрің таңдайды. Ен тиімді еденді электрлі транспорт болып келеді – электркарлар. Өңдірістің масштабы үлкен болған жағдайда басқадай транспорт түрлерін қолданады – кран-балка, мостылы крандар, конвейерлер ж т.б.

Цех немесе участок ғимарат есігінің шығуына өтпелдер болуы керек. Оның ені бөлімшеге тиеу-транспорты құралдарың кіріп шығуын қамтамасыз етуі керек, жабдықтарды орнтауыңа қайтаорнатуына орын алмастыруына қажет(құю машиналары, престер, үрулеу агрегаттары еденге орнатылады еш қандай арнайы фундаментсіз).Цехтің қуатынан тәуелді өтрелдер 2 немесе оданда көп болуы мүмкін.

Жабдықтардың нақты орналастыру сүлбасы оның типтерінен тәуелді. Гидравликалық престер олардың типөлшемдері бойынша топтап орналастырады, немесе бір типті машина сызықтарың құрайды, орталық өтпелдеріне немесе сыртқы қабырғаларына(терезелік проемдары бар) тікелей немесе қиғаш орналасатың. Негізінде престердің фронтальді (сызықты) орналасуың қолданады, ен қолайлы қызмет беріне мүмкіндік беретің және коммуникация салуын қарапайымдатады (ауа, су,электрэнергия ж т.б.). Мұңдай орналастыруы екі жабдықты бір оператормен қызмет жасауына мүмкіндіе береді. Фронтальді жағынан өстер аралығындағы арақашықтығы, престеушілердің жұмыс орындары орналасқан 4800 мм құрайды, ал артқы жағынан – 2700мм құрайды.Престер сызықтарының көршілес өстер аралығындағ арақашықтық жұмыс орнындарының ұйымдастыруынан тәуелді, бірақ орта шамасы 2500-2700 мм құрайды. Пресс сызықтар өстерінің аралығының арақашықтығы 4800 мм, орталық өтпелдерінен престерге электркарларың кіруіне мүмкіндік беретің.

Құю машиналарын тип өлшемдері бойынша топтайды және қатарлап орналастырады, олардың аралығындағы арақашықтығы (өтпелдер) 2500 ден 3500 мм дейін құрайды, ішкі цехтік транспортының габариттерінен тәуелді. Құю машиналарының қатарлар аралығындағы өтпел қосарланған қатарында 800 мм құрайды бір оператормен бір немесе екі машинаның қызметің атқарғанда және 1400 мм құрайды үш машинаның қызметін атқарғанда. Көп тсанокты қызмет атқаруы құю машиналарың қатарда жеке жұптарымен орналасуын талап етеді, машиналар бір біріне маңдайымен қаратылғанда, немесе «үшпен».

Жоспарда тек қана ғимаратың негізгі өлшемдері көрсетіледі (ұзындығы, ені, аралық ені, колона қадамдары). Ғимарат конструкциясының құрылыс өлшемдері, терезелі және есік проемдары ж т.б. планировкада көрсетілмейді.

 

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1.[1- том5].

2.[2]

3. [9]

4. Шерешевский И.А. Конструирование промышленных зданий и сооружений. Учеб. Пособ.: Архитектура-С. 2005.-168 с.

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 4)[1-т.5,5,2,9]

1.Өңдіріс залың және қосымша қызмет орындарының аудандарын жуықтап есептеу.

2.Пластмасстарды қайта  өндіріуінің цехтарын планировкалау берілген жабдықтардың қосынды саны берілгенде, көпстанокты қызметатқаруын ескеріп.

3.Құю машиналар цехтарын планировкалау, көпстанокты қызметатқаруын ескеріп.

 

Тақырып 5 Экономикалық бөлім (2сағат)

Практикалық сабақ жоспары

1. Пластмасстарды қайта өңдеу цехтарындағы негізгі технологиялық жабдықтарды қызмет жасау нормалары.

2.Нормо көрсеткіштері бойынша опреторлар, жұмыскерлер және қызметкерлер саның есептеу.

3.Цехтарды жұмыс істеу тиімділігінің негізігі көрсеткіштері.

 

Негізгі технологиылқ жабдықтарының операторлар саның және негізігі, қосымша жұмыскерлерің саныңжабдықтардың типтеріне және жобалау нормалары бойынша жұмыс тәртіптерінен тәуелді анықтайды (кесте 4.8,4.9).

 

Кесте 4.8 Негізгі технологиялық жабдықтарының қызмет жасау нормалары жартылай автоматты жұмыс тәртібінде

 

Бұйымдар	Жабдықтар		Ауысымда бір адам қызмет аткаратың жабдықтардың бірлік саны
	Атаулары	сипаттамасы
Құйылған	Құю машиналары	Құю көлемі, см3: 30-42 50-67 100-250	2,0 2,5 2,7
Престік	Гидравликалық престер	63-500 тс	1,8
	Дәрілі машиналар	Ротационды, эксцентрикті	5,0
	Брикеттеу престері	Талшықты материалдар даярламасына	1,0
	Галтовкалау барабандары	—	2,0
Үрулеу	Үрулеу агрегаттары	Бұйым көлемі,л 2 2-60	1 2,0

 

Кесте 4.9 Өңдіріс және қосымша жұмыскерлерін есептеу нормалары

 

Кәсіп	Есептеуге бастапқы бірлігі	Бұйымдар
		құйылған	престелген	үрілген
Бұйымдарды механикалық өңдеуі бойынша жұмыскерлері   Шикізаты дайындау жұмыскерлері   Шикізаты кептіружұмыскерлері   Қалдықтарды қайтаөңдеу жұмыскерлері   Упаковкалушылар	Бір адамға т/жыл	20-30         400       170     50     120	35-40         1000       —     —     200	—         1000       —     50-100     300
Дайын өнімдерін сынау жұмыскерлері   Транспорты жұмыскерлер	Бір адамға негізгі өңдірісінің бағдарламасы т/жыл	—       200-300	—       100-150	600       300-500
Келтіруші слесарі   құралдарды жөндеу слесарі   жабдықтарды жөндеу сласарі   КИП электрслесарі   Слесарь-электрик	Тәулікте бір адам қызмет атқаратың жабдықтар бірлігінң саны	26   80       45   70   70	65   80     50     80   90	17   80     25     32   24
ОТК бақылаушысы	Ауысымда бір адам қызмет атқаратың жабдықтар бірлігінің саны	35	35	32
Ескерту. 1) Механикалық өңдеуіне 10-15% құйылған және 80% престелеген бұйымдар шалдығады. 2) Кептіруге 30% шикізат шалдығады.

 

Оператор саның N_оп әр бір тип өлшемді жабдықтарына анықтайды және нәтижелерін қосады:

, адам,

мұнда n_Н— берілген типөлшемді жабдықтарына норма-көрсеткіші (кесте4.9); n_Σi –берілген типөлшемдерінің машина саны.

Басқадай категория жұмысшылар саның келесі қатынастар арқылы анықтайды:

Бұйымдарды механикалық өңдеуінде, шикізат кемтіруіне, қалдықтарды қайтаөңдеуіне қатысатың жұмыскерлер

 адам,

        Шикізаттарды дайындау мен упаковкалауына қатысатың жұмысшылар

адам,

         Дайын бұйымдарды сынау мен тасымалдауларымен айналысатың жұмысшылар

адам,

          мұнда А^*_С-жоғары операциялар бойынша қайта өңделінетің шикізат немесе бұйымдар көлемі, т/жыл, әр бір операциясына жеке анықталынады 4.9 кестесіндегі 1 және 2ескертулері бойынша (бұйымдарды механикалық өңдеу, шикізаты кептіру);

А_Н – бір адамға норма-көрсеткіші, т/жыл (4.9 кестеден алынады);

А_фжәне А_с-сәйкес нақты бұйымдар және бастапқы шикізаттар шығару көлемі. т/жыл.

Әр түрлі квалификациясы бар слесарлар және ОТК бақылаушылар саның жоғарыда келтірілгендеймнорма көрсеткіштері және қабылданған жабдықтардың жұмыс ауысымын ескеріп анықтаймыз. Есептеулер нәтижелерін 4.10 және 4.11 кесте түрінде безендіріледі.

 

Кесте 4.10^* Негізігі технологиялық жабдықтарының операторлар саның есептеу

 

Жабдықтар		Ауысымында бір жұмысшымен қызмет атқарылатың жабдықтардың бірлік саны, nН	Цехтегі нақты жабдықтар саны, nΣ	Тәуліктегі жұмыс ауысымының саны, nсм	Операторлардың есептелген саны, Nоп
атауы	сипаттамасы
Бар лығы:
* Құралмайды, егерде операторлар саныцехтің планировкасынан алынса

 

 

Кесте 4.11 Өңдіріс және қосымша жұмысшылар саның есептеу

Кәсіп	Жұмыс көлемінің өлшем бірлігі	Бір адамға норма бойынша жұмыс көлемі	Цех бойынша көлемінің нақты көлемі	Тәуліктегі жұмыс ауысымының саны	Жұмысшылардың есептелген саны, адам
Барлығы

 

 

       Әрі қарай операторлардың, өңдіріс және қосымша жұмыскерлерінің қосынды саны есептелінеді N_Σ. Тізімді құрамынан айырмашылығы, есептелген жұмысшылар саны тұтас санына дейін жуықталынбайды. Одан кейін, жұмысшылардың жалпы саның анықтайды ИТР және кіші қызметшілер персоналын ескеріп [1-168]. Осыдан, жұмысшылардың жалпы саны тен:

 адам,

       Өнім шығаруының келтірілген (үлесті) енбексыймдылығы:

 

 адам-сағ./кг.

       Жылдық өнім шығаруы:

Бір жұмысшыға

W_Р=А_Ф/N_общ т/адам,

        негізгі бірлік жабдығына

W=А_ф/n_Σ ,

         1 м² жалпы ауданына

W_оп=А_ф/S_оп т/м² ,

 

         1 м² өңдіріс ауданына

 

W_пп=А_ф/S_пп т/м²,

мұңда S_оп және S_пп – сәйке жалпы және өңдіріс аудандары, м² (цехтің планировкасы орындалғансон анықталынады).

Егерде S_оп және S_пп есептеулері жуық орындалса, немесе технологиялық жобалау нормалары бойынша, онда көрсетілген аудандарды 4.12 кестелері арқылы анықтайды белгілі жабдықтар саны бойынша.

Технико-экономикалық көрсеткіштерінің есептелінген нәтижелері 4.12 кестесіне келтіріледі.

 

Кесте 4.12 Цехтің (учаскінің) технико-экономикалық көрсеткіштері

Көрсеткіштің атауы	Өлшем бірлігі	Бұйымдар
		құйылған	престелген	үрілген
Өнімнің жылдық шығаруы: бір жұмысшыға 1м2 жалпы ауданына 1 м2 өңдіріс ауданына Негізгі жабдықтар бірлігіне 1 т дайын өніміне шикізатар шығыны 1 т дайын өніміне қайтатың қалдықтар	т		—
Негізігі жабдықтар бірлігіне өндіріс залының ауданы Негізігі жабдықтар бірлігіне жалпы ауданы	м2

Ұсынылатың әдебиеттер

1.[1- том5].

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 5)[1-т.5]

1.құю цехтарына негізгі технолгиялық жабдықтарына оператор саның есептеу.

2. Престелген бұйымдар өндіру цехтарына категория бойынша жұмысшылар саның есептеу.

 

5.Студенттің оқытушымен дербес жұмысының тақырыптамалық жоспары

 

ОСӨЖ тақырыбы атауы	Сабақтың мақсаты	Сабақты өткізу түрі	Тапсырманың мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер
1	2	3	4	5
1-тақырып. Кіріспе. Жобалаудың мақсаты мен міңдеттері	Берілген пән бойынша білім тереңдету	материалды зерделеу. Әнгімелесу	Жаңа өндірісті жобалауының және істеп тұрған кәсіпорның реконстркуциялауының мақсаттарымен міңдеттерінің айырмашылығы	[1-т.1]
2-тақырып. Жобалаудың негізгі орынды ережелері	Берілген пән бойынша білім тереңдету	материалды зерделеу. Әнгімелесу	Кәсіпорының қуаты, өңдірістің сериялығы, жұмыс графигі туралы ұғымдар	[1-т.1]
3-тақырып. Жабдықтарды таңдау және есептеу	Берілген пән бойынша білім тереңдету	материалды зерделеу. Әнгімелесу	Есептерді шешу	[1-т.1,4,5]
4-тақырып. Ғимараттарды және құрылыс конструкцияларының элементтерін таңдау	Берілген пән бойынша білім тереңдету	Пайдаланушы нүсқауымен жұмыс істеу	Архитектуралы-құрылыс сызбаларын тұрғызу ережелерімен танысу	[1-т.1,4,5]
5-тақырып. Цехтарды компоновкалау және жабдықтарды планировкалау	Берілген пән бойынша білім тереңдету	материалды зерделеу. Әнгімелесу	Престер мен құю машиналарын орналастыру үлгілерін талдау	[1-т.1,4,5,2,9]
6-тақырып. Экономикалық бөлімі	Берілген пән бойынша білім тереңдету	материалды зерделеу. Әнгімелесу	Престерімен құю машиналарының қызмет атқару енбексыймдылығн есептеу	[1-т.5,2]

 

 

6 Межелік бақылау және қорытынды аттестация кезеңінде студенттердің білімдерін бақылауға арналған материалдар

 

6.1 Пән бойынша  жазба жұмыстарының тақырыптамасы

Рефераттар тақырыптары

1.Өңдіріс құралдары.

2.Машина жасау өндірісінің цехтарының тпасырмаларын беру формалары.

3. Термиялық пештер соғу престерімен бірге ағымды сызықтарында берілген. Цех№2 графигі бойынша жұмыс істейді. Цехтің басқадай жұмыс тәртіптерінің параметрлерін таңданыздар, жылында 12 мерекелік күнінде жабдықтар мен жұмысшыладын шын жылдық уақыт фондысын анықтаныздар.

4. Кәсіпорының қуаты.

5.Келтірілген өндіріс бағдарламасы.

6. Құю цехі тәулік бойы жұмыс істейді.Жұмыс істеу графигі №4. Цехтің басқадай жұмыс тәртіптерінің параметрлерін таңданыздар, жылында 12 мерекелік күнінде жабдықтар мен жұмысшыладын шын жылдық уақыт фондысын анықтаныздар.

7. Машина жасау зауыттарының цехтары.

8.Технологиялық  жобалаудың жуықталған нормалары бойынша, пластмасс өндіру цехтарының 50 құю машиналарына өңдіріс залының, қосымша бөлімдерінің аудандарын анықтаныздар.

9. Жуықталған өндіріс бағдарламасы.

10. Технологиялық, технологиялқ-констрктивьі бөлшектер топтары.

11. Цехтің планировкасындағы сызбаның архитектуралық-құрылыс элементтері.

12. Дәл (бөлшектерлі, толық) өндіріс бағдарламасы.

13. жұмысшының жылдық уақыт фондысы.

14. Термиялық цехіне енбексыймдылығының жуықталған нормалары бойынша өндіріс жұмысшылар санын анықтаныздар, егерде ТӨ операциялары бойынша жылдық бағдарламасы, поковкларының орта массалары 5-15 кг, қыздыру салыстырмалығы 1,3 белгілі болса.

15. Өндірісті алдын ала жобалау кезеніңдегі қажеті құжат.

16. Пластмасс бұйымдарды өндіру цехтары-бағдарламасы, негізгі технологиялық жабдықтары, қайта өңдеу материалдары.

17. Жобаланған өңдірістін технико-экономикалық көрсеткіштері.

18. Технологиялық жобалау-мақсаты, мазмұны.

19. жұмыстың темпісі мен тактісі.

20. Термиялық пештерінің жуық есептулерін орынданыздар. Пештін типі, өңдңіріс өнімділігінің нормасын, жабдықтардың жылдық уақыт фондысы мен өнімнің жылдық көлемін өздерініз берініздер.

21. Техникалық жоба-ненің бөлімі болады,  құрамына не кіреді, қандай сұрақтарды шешеді.

22. Металжабу сыныбтары, гальваникалық тәсілмен жабатың.

23. Негізгі технологиялық, қосымша және көтері-тасымалдау жабдықтары (механикалық цехтердің негізінде).

24. Қайтадан тұрғызы объектілірінің, типтік немесе қайтадан қолданатың жобалары бойынша тұрғызылатың объектілерінің жобалау стадиясы.

25. Жасалынатың өнімдерінің сериялығы бойынша өндіріс типтері.

26. Жылына 200 тонна пластмасс бұйымдарың өңдіретің цех жобаланады. Қолданатыңжабдықтары-құю машиналары құймалар көлемі 500 см³. Талап етілетің құю машиналар саның анықтаныздар ( 11кестедегі берілгендерін қолданып).

27. Станоксыймдылығы және енбексыймдылығы- терминдер, анықтауышы, есептеу әдістері,жобалауда қолданатың.

28.Цехтің планировкасы- не үшін қажет, ненің негізі бойынша жасалынады, шарты белгілеулері және өлшемдері.

29. Жұмыскерлердің құрамы-өңдіріс және қосымша жұмысшылардың саның анықтау әдістері.

6.2 Өзін-өзі бақылауға  арналған сұрақтар

1.Өңдіріс құралдары.

2. Өңдіріс кәсіпорны дегеніміз не?

3. Кәсіпорының негізгі фондылары.

4. Өңдіріс процесіне не кіреді?

5.Кәсіпорындарының сипаты фондылары.

6. Кәсіпорындарының оптимальді қуаты.

7. Цехтарды жіктеу.

8. Өңдеу цехтары.

9. Дайындау цехтары.

10. Қосымша цехтары.

11. Негізгі цехтар.

12. Қызмет атқару цехтары.

13. Өңдірістің цехсіз құрылымы, қандай өңдіріс масштаьына сипаты.

14.Дайын өнім дегеніміз не?

15.Тауар өнімдері.

16.Сериялығы бойынша машина жасау өңдірісің бөлуі.

17. Машина жасау өңдірісінің кәсіпорындарына қандай өңдіріс бағдарламасының типі сипаты?

18. Қандай жағдайда дәл (толық) өңдіріс бағдарламасы бойынша жобалау қолайлы болады?

19. Келтірілген өңдіріс бағдарламасы бойынша жобалау.

20. Шарты өңдіріс бағдарламасы бойынша жобалау.

21.Гальваникалық цехтарында өнімдердің жылдық көлемі қандай өлшем бірлігінде өрнектелінеді?

22. Металжабу қалындығың таңдауы неден тәуелді?

23. Қорғау жабулары.

24. Арнайы тозуғ төзімді жабулар.

25. Ілмелі кран-цехте орнатуы, жүккөтерімдігі, қызмет жасау зонасы.

26. Мостылы кран- цехте орнатуы, жүккөтерімдігі, конструкция ерекшелігі.

27. Мостылы бірарқалықты кран- конструкция ерекшелігі, жүккөтерімдігі.

28. Еденді электр транспорты – артықшылғы, құоылғысы, жүккөтерімдігі.

29. Өңдіріс залында престерді орналастыру.

30. Залда құю машиналарын орналастыруы.

31. Көпстанокты қызметатқаруындағы құю машиналарын орналастыруы.

32. Көпстанокты қызметатқаруындағы престерді орналастыруы.

33. Престердің сыныптау параметрі.

34. Құю машиналарының сыныптау параметрлері.

35. Құю машиналарының өңдіріс өнімділіг неден тәуелді?

36. Гидравликалық престердің өңдіріс өнімділігі неден тәуелді?

37. Колоналардың ішкі және сыртқы қадамдары.

38. Аралықтың ұзындығы мен ені.

39. Цехтің планировкасы дегеніміз не?

40. Цехтің планировкасы арқылы не анықтайды?

41. Өңдіріс және қосымша цехтардың, бөлмелердің аудандарын анықтау әдістері.

42. Ғимаратың компоновкалау жоспары қандай ақпараттар береді.

43. Жұмыс аптасының ұзақтығы.

44. Аптадағы жұмыс күндерінің саны.

45. Жобалантың цехтің технико-экономикалық көрсеткіштері.

46. Енбектің өңдіріс өнімділігі.

47. Станоксыймдылығы не ескереді?

 

 

6.3 Емтихан билеттері  /тестілері/.

1. Өңдіріс кәсіпорны дегеніміз не?

А)холдинг; В) трест; С) цех; Д) зауыт (ТОО, АО).

2. Өңдіріс процесі:

А) өнімді жасауға қолданатың жеке өзарабайланысты енбек процесінің жиынтығы;

В) енбек заты, өңдіріс құралдары;

С) негізіг фондылары, айналу құралдары;

Д) жиынтығында екінші және үшінші факторлар.

3. Өңдірістің негізгі фондысы:

А)айналымда тұрған ақша ;

В) жинақталған түріндегі ақша;

С) ұзақ пайдалануға ғимаратар, жабдықтар, транспорты құрылығылар, аспаптар ж т.б.

Д) өңдірісте жинақталған шикізат, материалдар, отындар.

4. Енбек процесі:

А) шикізат, материалдар, энергия шығыны;

В) ақша айналымы;

С) адам қатысуындағы енбек заттарының өзгеруі;

Д) өнім шығаруына енбек шығыны.

5. Өңдірістің негізгі құралдары:

А) ғимаратар, жабдықтар, транспорты қондырғылар, өңдіріс инвентарь;

В) А пункті және қойма шаруашылығы;

С) А және В пунктісі және КБО объектісі, комунальді шаруашылығы;

Д) кәсіпорының банкілі счетінлегі жинақтауы.

6. Кәсіпорының айналымды средствалары:

А) негізігі материалдар, сатып алынатың жартылайфабрикаттары, отын, бу, тара, ағымды жөндеулерге қосалқы бөлшектері;

В) басқа жақа беретің бұйымдар;

С) стаоктар мен жабдықтар;

Д) келтірілген барлығы.

7. Кәсіпорының өңдіріс қуаты:

А) бір жұмысшыға максимальді мүмкінді өнім шығаруы;

В) бір жыл жұмыс істеуде максимальді мүмкінді өнім шығаруы;

С) номенклатурада орнатылған максимальді өнім шығаруы;

Д) ақша құралдарын менгеру көлемі.

8. Кәсіпорының оптимальді қуаты:

А)берілген жұмысшылар санына шекті мәні;

В) берілген тәртібіндегі максиальді мүмкінді мәні;

С) максимум тиімділігін қамтамасыз ететің капиталқосуы, өнімнің минимальді өзінді құны;

Д) директивті саң-көрсеткіш.

9. Өңдеу және құрастыру цехтары:

А) термиялық, гальваникалық цехтар;

В)аспапты. Абразивті цехтар;

С) энергоцех;

Д) соғу, құю цехтары.

10. Дайындау цехтері:

А) соғу, құю; В) механикалық; С) аспапты; Д) термиялық.

11. Қосымша цехтар:

А) Пісірілу ;В) Сырлау; С) аспаты. Жөндеу; Д) гальваникалық.

12. Негізгі цехтер бөлінеді:

А) аспаты, жөндеу;В) өңдіріс, тәжірибелік,С) қосымша, негізгі;Д)дайындау,өңдеу цехтары.

13. Өңдірістің цехсіз құрылымы сипаты:

А) массалы өңдіріске;В) ширпотреб шығаруына;С)бірлік, ұсақсериялы өңдіріске;Д) шамалы өңдіріске.

14. Қызмет атқару цехтары:

А) аспапты; В) общепит; С) жөндеу-құрылысты; Д) шамалы өңдірісіне.

15. Кәсіпорының дайын бұйымдары:

А) мехөңдеуден өткен жартылайфабрикаттар;

В) жаппай өнімдер:

С)ОТК-ны өткен бұйымдар және басқадай жаққа жіберілетің немесе қоймаға;

Д) дұрыс жаубы жоқ.

16. Тауарлық өнім:

А) басқа жаққа сатуға тағайындалған өнім;

В) жаппай өнім (дайын өнімдер, жартылайфабрикатар):

С) басқа жақтан алынған энергия мен материалдарды басқа тұиынушыларға жіберу;

Д) дұрыс жауаб жоқ.

17. Өңдіріс бағдарламасына кіреді:

А) жаппай өнімі; В) тауарлық өнімдер; С) А және В ; Д) дайын бұйымдар,

18. Дәл өңдіріс бағдарламасы бойынша жобалау қай өңдіріс масштабына  сипаты:

А) массалы, ірісериялы: В) кез келген: В) бірілк, ұсақсериялы: Д) шағын кәсіпорындарына.

19. Бұйым ТШ қандай өңдіріс бағдарламасына кіреді:

А)жуық; В) келтірілген; С) дәл(бұйымдар боынша); Д) ешқандайына.

20.Бөлшек маршрутың қандай өңдіріс бағдарламасында ескеріледі:

А)ешқандай бағдарламасында; В) шарты; С) жуық; Д) дәл (толық).

21. Бұйымдары бойынша спецификация қандай өңдіріс бағдарламасында қолданылады:

А)дәл (толық); В) келтірілген; С) жуық; Д) ешқандайында.

22. Келтірілген бағдарламасы бойынша жобалау іске асырылады:

А) бұйымның номенклатурасы мен сипаттамасы жартылай белгілі болса;

В) бұйымның номенклатурасы мен сипаттамасы толық белгілі болса;

С) А және В пунктісі;

Д) бұйымдар номенклатурасы белгілі, ал дәл сипаттамасы болмаған жағдайда.

23. Келтірілген өңдіріс бағдарламасын келесілерге негізделініп іске асырылады:

А( ұсынылған-бұйымдарына; В) шарты-ұсынылған;С) нақты бұйымдарына; Д) А және В.

24. Термиялық цехтарды жобалауда бұйымдарына ТШ өңдіріс бағдарламасының қандай бөлігі болады:

А)жуық; В)дәл ; С) шарты; Д) келтірілген.

25. Массалы ірісериялы өңдірісіне қаңдай өңдіріс бағдарламасы сипаты:

А)жуық; В)дәл ; С) шарты; Д) келтірілген

26.Типтік формасы бойынша қандай өңдіріс бағдарламасы безендіріледі:

А) шарты; В) келтірілегн; С) дәл; Д) шартыдаң басқасынан бәрі.

27. Гальваникалық цехтарында жылдық шығарылатың өнімдер көлемі қандай бірлікте өрнектелінеді:

А) тоннада; В) тонна, м²; С)м²; Д) м³.

28. Пластмасс бұйымдарын өңдіретің цехтарында жылдық шығарылатың өнімдер көлемі қандай бірлікте өрнектелінеді:

А) тоннада; В) данада; С)см³; Д) м².

29. Термиялық цехтарында жылдық шығарылатың өнімдер көлемі қандай бірлікте өрнектелінеді:

А)данада; В) тоннада; С) А және В; Д) дұрыс жауаб жоқ.

30. Гальваникалық жабу қалындығы неден тәуелді:

А) бөлшекке түсетің жүктеулер;

В) температура мен ылғалдылықпен;

С) пайдалану жағдайларынан:

Д) А және В.

31. Ілмеде бөлшектерді жинақтау қандай цехтарында қолданылады:

А) пластмассты бұйымдарының;

В) механоқұрастыру;

С) термиялық;

Д) келтірілген барлығында.

32.Қорғау сыныбына ( сыныб1) қарайтың гальваникалық жабулар:

А) Ц 40.хр; В) Ц6/лкп; С) Ц12.фос; Д) келтірілген барлығы.

33. Арнайы тозуғатөзімді гальвандіжабу түрлері:

А) Хтв; В) Кд.фос; С) Ц.О.; Д) Цфос.

34. Қорғау-декоративті гальвандіжабу түрлері:

А) Хтв; В) Кд фос; С) Ц.О.; Д) М.Н. хб.

35. Тельфердің жүккөтерімдігі:

А) 20 т дейін; В) 5-20 т аралығында; С)  2 т; Д) 5 т дейін.

36.Бірарқалық ілмелі кранны қызмет атқарады:

А) цехтегі анықталған маршрутың;

В) цехтегі анықталынған ауданың;

С) бір нүктеде жүкті көтеріп түсіруіне;

Д) сектор шегінде жүкті тасымалдау үшін.

37. Қандай жабу сыныбына хроммен пассивациясың қолданады:

А)қорғау; В) қорғау-декоративті; С) арнайы тозутөзімділігі; Д) I жәнеII сыныбына.

38. Гальвандіжабудың қандай сыныбы алдын ала тегістеуімен және аралық полировкасын талап етеді:

А) I-қорғау; В)II-қорғау-декоративті;С)III –арнайы-тозуғатұрақты; Д) В және С.

39. Гальвандіжабудың қандай сыныбы алдын ала тегістеуімен және аралық полировкасын талап етпейді:

А) I-қорғау; В)II-қорғау-декоративті;С)III –арнайы-тозуғатұрақты; Д) В және С.

40. Хроматирленген қорғау жабуы:

А) М6.Н9.Хб; В)Х24 мол. Х12 тв.; С)Ц12хр.; Д) Х36тв.

41.Бөлшектер үйкеліске жұмыс істеуде қандай гальваножабуларды қолданады:

А)мырыштау; В) қатты хромдау; С)мыстау; Д) никельдеу.

42. Х48тв., қандай саның көрсетеді:

А) гальваножабудың қалындығы мм-ден үлесінде;

В) гальваножабудың қалындығы мкм-ден үлесінде;

С)хромдау жабудың тауарлық маркасын;

Д) жабудың қатылығың .

43. Ілмелі бір арқалық кранның жүккөтерімдігі:

А) 0,5-1 т; В) 2т дейін; С) 20т аспайды; Д) 5 т аспайды.

44. Гальванды жабулар бөлшектерді сыртқы ортадан қорғайды:

А) механикалық; В) электрхимиялық; С) А және В; Д) үйкелісті азайтып.

45. Тозуғ төзімді арнайы жабулар бөлшектерді қорғайды:

А)электрхимиялық; В) механикалық; С) А және В; Д) дұрыс жауб жоқ.

46. Өңдіріс корпусында гальваникалық цехтарды орналастырады:

А) кез келген ыңғайлы жерде;

В)өңдеу цехтарының жаныңда;

С) ғимаратың сыртқы қабырғаларының жаныңда, басқа бөлімдерден оқшауланып;

Д) аспапты цехтардың жаныңда.

47. Қорғау-декоративті цехтарындағы тегістеу, шлифтеу учаскілері (бөлімшелері) жобаланады:

А) гальваникалық бөлімшесімен бірге;

В) гальваникалық бөлімшесінен бөлек, одан оқшауланып;

С) механикалық цехтарында;

Д) құрастыру цехтарында.

48. Гальваникалық ванналарды орналастыруының міндетті жағдайы:

А) бөлменің периметрі бойында;

В) тоқтың көзінен қашық;

С) 0,8-1,5 биіктігінде еден денгейінен:

Д) транспорты құрылғысына тікелей бұрышпен.

49.Престеушінің жұмыс орнына міндетті түрде жеткізіледі:

А) су; В) жергілікті вентотсос; С) қысылған ауа; Д) А және С.

50.Өңдіріс залында престердің орналастыруы:

А) қатар; В) сызық бойында; С)өтпелге тік бұрышпен; Д) периметр бойында.

51. Гидравликалық престердың жіктейтің параметрлері:

А) құйма көлемі; В) престеу күшімен; С) плита жүрісімен;Д) қуатымен.

52.Өңдіріс корпусында пластмасстарды қайта өңдеу цехтары орналастыруы:

А) басқа бөлімшелерінен оқшауланып, сыртқы қабырғалар маныңда;

В) құрастыру цехтарының маныңда;

С) гальваникалық цехтарымен бірге;

Д) аспапты цехтарының манында.

53.Пластмасстар өңдеу цехтарының технологиялық керектігіне қызмет атқару тарнспорты:

А)мостылы крандар; В) электркаралар;С) бірарқалықты крандар; Д) тельфер.

54. Өңдіріс залында құю машиналарын орналастыруы:

А) А) қатар; В) сызық бойында; С) периметр бойында; Д) өтпелге тік бұрышпен.

55. Пластмасстады құю және престеу тәсілдермен өңдеудегі бөлменің ұсынылатың биіктігі:

А) 6,0 м; В) 7,2 м; С) 8,4 м; Д) 9,6 м.

56. Формула анықтайды:

А) пластмасстарды қайтаөңдеу машиналар саның;

В)жұмысшылар саның; С) гальваникалық ванналар саның; Д)пештер саның.

57.Құю машиналарының өңдіріс өнімділігі құйманың көлемінен анықталынады келесіден тәуелді:

А) қайтаөңдеу термопласт маркасынан; В) пластикация температурасынана;

В) шаптыру(впрыск) ұзақтығынан; Д) ұстау уақытынан,

58.Гидравликалық престердің өңдіріс өнімділігі күшпен анықталынады және келесіден тәуелді:

А) престеу уақытынан; В) мтериалдың мөлшерлеуінен; С) полимердың алдын ала қыздыруынан; Д) реактопласт маркасынан.

59. Сыртқы колоналардың орнату қадамдары:

А) 18м ; В)12 м; С)24 м; Д)6 м.

60.Бір қабаты ғимараттарындағы цехтардың аралық ені:

А) 6м ; В) 18 м; С) 12 ден 36 м дейін 6 м қашықтығымен;Д) 10м.

61.Аралық ұзындығы:

А) 300 м; В) 100 м; С) шектеуленбеген 6 м қашықтығымен: Д)150м аспайды.

62.Ішкі қатарларында колона орнату қадамы:

А) 20м; В) 18 м; С) 6дан 12 дейін; Д) 24 м.

63. Ішкі цехтардыөтпелмен алынған аудандар ескеріледі:

А) өңдіріс залының аудандарында; В) қосымша аудандар ретінде; С) цехтың жалпы ауданында; Д) А және С.

64. Цехтің компоновкалау жоспары тағайындалған:

А)өңдіріс корпусында цехтардың орналастыруын өрнектеу үшін және басқадай цетар мен қызмет орындарымен өзарабайланыстарын;

В) цехтің жалпы ауданың анықтау үшін;

С) өңдіріс залының ауданың анықтау үшін;

Д) қосымша бөлмелерің планировкалау үшін.

65. Компоновкалау жоспарында өтпеледер көрсетіледі:

А) магистральді, цехаралық; В) магистральді; С) цехішкі; Д) А және С.

66. Жобалауға бастапқы құжат:

А)жасауға тапсырма; В) техножоба; С) жұмыс жобасы; Д) ТЭО.

67. Технологиялық жобалау ненің бөлігі болып келеді:

А) техножоба; В) ТЭО; С) жасауға тапсырма; Д) жұмыс жобасының.

68 Цехтің планировкасын негізі бойынша орындайды:

А) компоновкалау жоспарының; В) архитектуралы-құрылыс сызбасының;

С) зауытың генжоспарынан; Д) техножобадан.

69. Жұмыс аптаның ұзақтығы (сағат білігінде):

А)41; В)36; С) 24; Д) 48.

70. Енбектің ерекше қауіпті жағдайындағы өңдірістің жұмыс аптасының ұзақтығы:

А)41; В)36; С) 24; Д) 48.

71. Жабдықтардың номинальды жұмыс істеу уақыт фондысының басқадай атауы:

А) шын; В) оперативті; С) календарлі; Д) тәртіпті.

72. Номинальді уақыт қоры тәуелді:

А) тәуліктегі жұмыс ауысым санынан; В) жөндеуге жоғалатың уақытынан;

С) жабдықтарды есептеулі жүктеулеменінен; Д) жұмыс аптасының ұзақтығынан.

73.Номинальді уақыт қорының ескерілетің уақыт шығындары:

А) жұмыс емес ауысымдары; В) мерекелік және демалыс күндері;

С) түскі ас уақыты, мереке алдында жұмыс ауысымы қысқартылуы;Д) барлығы.

74.Жұмысшылардың номинальді жылдық уақыт қоры тен:

А) жабдықтардыің бір жұмыс ауысымындағы жұмыс істейтін номинальді уақыт қорына;

В)  2 жұмыс ауысымындағы; С) үш; Д) толық жабдықтардың номинальді уақыт қорында.

75.Жұмыс демалысының ұзақтығы ( күн):

А) 15; В) 18; С) 24; Д) 36.

76. Жұмыс аптасының ұзақтығы (сағат бірлігінде):

А) 41; В) 24; С) 36; Д) 48.

77. Енбектің ерекше зиян жағдайындағы өңдірістің жұмыс аптасының ұзақтығы:

А)41; В)34; С) 36; Д) 48.

78. Шын жылдық уақыт қорының басқадай атауы:

А) есептелген; В) эффктивті; С) оперативті; Д) А және В.

79. Жабдықтардың жылдық уақыт қорына әсер беретің ен басты фактор:

А) тәуліктегі жұмыс ауысым саны;

В) ауысымның ұзақтығы;

С) жұмыс аптаның ұзақтығы;

Д) демалыс және мерекелік күндері.

80. Жабдықтардың шын уақыт қорын есептегенде ескерілетің уақыт шығындары:

А) қосымша операцияларымен  түскі ас үзілістеріне;

В) жабдықтарды жөндеуге;

С) демалыс және мерекелік күндеріне;

Д) жабдықтарды жүктеулемеуі.

81. Шын жылдық уақыт қорын есептеуге бастапқы шама:

А) номинальді уақыт қоры; В) календарлі; С) жабдықтардың жұмыс істеуінің оперативті уақыты; Д) цехтің жұмыс графигі.

82. Жұмысшылардың шын жылдық уақыт қорына әсер беретің негізігі фактор:

А) А) тәуліктегі жұмыс ауысым саны;

В) ауысымның ұзақтығы;

С) демалыс және мерекелік күндері;

Д) жұмыс аптаның ұзақтығы.

83. Жабдықтардың шын уақыт қорын есетегенде  Ф_н  мәнінен пайыздық бөлігі ескеріледі:

А) жабдықтардың мүмкінді жүктеулемеулігі;

В) мерекеалдынығы және демалыс күндеріне жоғалатың уақыты;

С) жабдықтарды жоспарлы жөндеулермен байланысты тұрып қалуы;

Д) жұмысшылардың ауыруынан байланысты жабдықтардың мүмкінді тұрып қалуы.

84.Мереке алдынғы күндері жұмыс ауысымының ұзақтығы қысқартылады:

А) 1сағатқа; В) 2 ; С) жартысына; Д) қысқартылмайды.

85. Түнгі ауысым ұзақтығы ( сағат):

А) 8,2; В) 8; С) 7; Д) 6.

86.Үздікті технолгиялық процесіндегі аптадағы жұмыс күндері саны:

А) 5; В) 6; С) жұмыс графигі бойынша қабылданады; Д) 2.

87.Технологиялық процестерін жасауға негізігі құжат болып саналады:

А) технологиялық процесінің маршрутты тізімі; В) бұйымға ТШ;

С) спецификация; Д) сәйке цехтардың берілгендері.

88. Технолгиялық процестерін жасауда қолданылады:

А) хронометражді бақылау; В) аймақты НИИ, КБ жасаулары;

С) енбекті қорғау қауіпсіздігі мен талаптарының ережелері; Д) заказ беркшнің директивті нұсқаулары.

89. Екітармақты колоналарды келесі жүккөтерімдігі мостылы крандарды қолданғанда пайдйлйнйды:

А) 5 т жоғары; В) 10т жоғары; С) 20т жоғары; Д) 30-50т.

90. Станоксыймдылығы келесіні ескереді:

А) өнім жасаудағы жалпы енбекшығындарын; В) нормаланған уақыт шығындарын; С) өнім жасаудағы нақты уақыт шығындарын; Д)станокты операцияларына нормаланған уақыт шығындарын.

91.Бұйымға станоксыймдылығын бөлшектер жинағын негізінде анықталынады:

А) технологиялық процестерінің тізімінен; В) аналог-бұйымының; С) аналогті түзетумен өткізуімен; Д) А және С.

92.Өнімнің енбексыймдылық шығаруы ескереді:

А) станокты операцияларына нормаланған шығының:

В) көпстанокты қызмет атқаруын;

С) қол оперциялары және ұйымдастыру-техникалық себептерінен уақыт шығындарын; Д) келтірілген барлығы.

93. Формула Т= Ф^. К₅ ^.Фр ^.К₂ келесіні анықтау үшін:

А) жылдық бағдарламаның енбек сыймдылығын; В) операция ұзақтығын;

В) станокшылардың жұмыс уақытын; Д) жеке операция енбексыймдылығын.

94.Жабдықтардың тиаждары таңдалынады:

А) жасалған технологиялық процестерінің негізінде;

В) технологиялық жобалаудың нормалары бойынша;

С) сәйкес өңдірістерің материалдары бойынша;

Д) машинаның техникалық сипаттамалары бойынша.

95.Стандарты емес жабдықтарды жобалау іске асырылады:

А) арнайы атластары бойынша; В) технологиялық жобалау нормалары бойынша; С) жасаушының ынтасы бойынша; Д) техникалық талаптары бойынша.

96. Жабдықтарды орналастыруына  қажет құжат, ұзақ уақыт жасауы талап етілетің:

А)заказ берілген спецификация мен жабдықтар сметасы;

В) стационарлы жабдықтар тізімі;

С) негізгі жабдықтардың спецификациясы;

Д) стандарты емес жабдықтардың тізімі.

97. Формула Р=Т/Ф_р не үшін анықтауға қажет:

А) өңдірі жұмысшылар саның анықтауға; В) оператортсаның анықтауға;

С) қосымша жұмыскерлер саның; Д) жылдық бағдарламаның енбексыймдылығың.

98. Автоматты сызықты жүйелеріндегі жұмыскерлер саның анықтайды:

А) технологиялық нормалары бойынша; В) осы сызықтарды қызметін атқару нормаларынан; С) нақты тұтынуы бойынша; Д)бір операто-бақылаушы.

99.Қосымша жұмыскерлер саның анықтайды:

А) жуық есептеулері бойынша; В) технологиялық жобалау нормалары, жұмыс түрлерінің қызмет атқару нормалары бойынша; С) сәйкес өңдірістерің берілгендері бойынша; Д)ақиқат тұтынулары бойынша.

100. Жобалау есептеулеріндегі негізгі көрсеткіштер:

А) станокшылар саны (операторлар); В) қосымша жұмыскерлер саны; С) жұмысшылардың жалпы саны(тізімді); Д) ИТР, ОТК кіші қызметшілер.

101. Жобаланған өңдірістің механизациялау дәрежесі.

А) жұмысшылардың жалпы саныңда өңдіріс жұмыскерлердің үлесі;

В) негізігі және қосымша жұмыскерлер қатынасы;

С) механизирленген енбектің жұмыскерлерімен жұмысшылардың жалпы санына салыстырмалы; Д) станокшылардың жалпы өңдіріс жұмысшылар санына.

102. Жұмыс орындары жоғары шаңды және дыбыс қысымды жабдықталған бөлімшені (вентиляционды қондырғылар, сынау стенділер, барабандар) жобалау іске асырылады:

А) жеке ғимараттарында; В) қоршалған бөлімшелерде; С) басқа өңдірістерінен  бітеу бөгеттермен оқшауланған бөлмелерде; Д) ғимаратың сыртқы қабырғалары жаныңда.

103.Зиян бөлінетің жұмыс орындарын міндетті жабдықтары:

А) қысылған ауа келтіруі; В) калорифер; С) кондиционер; Д) жергілікті вентотсос.

104. Өңдіріс залының ауданың анықтау жуық тәсілі:

А) Бірлік жабдықтарының ауданының үлесті нормалары бойынша;

В) 1м² ауданынан өнімдер алуы бойынша; С) А және В; Д) қатысатың жұмыскерлер саны бойынша.

105. Кәсіпорының негізгі қорларының тиімділігін сипаттайтың технико-экономикалық көрсеткіштері:

А) енбек өңдіріс өнімділігі; В) цехтің 1м² ауданынан өнімдер алуы бойынша;

С) өнім шығару енбексыймдылығы бойынша; Д) механизациялау дәрәжесі бойынша,

106. Цехтің планировкасында мостылы кранды бейнелеуінің графикалық шарты белгілеуі…

107. Цехтің планировкасында колоналарды графикалық шарты бейнелуі(тікбұрышты қималы т/б, екітармақты)…

108. Цехтің планировкасында бірарқалықты мостылы кранды бейнелеуінің графикалық шарты белгілеуі…

109. қайтаорналастырмайтың жабдықтардың бейнелеуінің графикалық шарты белгілеуі…

110. Жабдықтарға резервті орның бейнелеуінің графикалық шарты белгілеуі…

111. Қойма орнын графикалық шарты белгілеуі…

112. Жұмыскерді графикалық шарты белгілеуі…

113. Көпстанокты жұмысын қызметің атқарғанда жұмыскердің графикалық шарты белгілеуі…

114. Цехішкі өтпелдерді графикалық шарты белгілеуі…

115. Цехтің планировкасында металды колоналарды графикалық шарты белгілеуі…

116. Бақыла үстелін графикалық шарты белгілеуі…

117.  Сыртқы ,ішкі тұтас бөлу қабырғаларының графикалық шарты белгілеуі…

118. Торысы бар бөлуқабырғасының графикалық шарты белгілеуі…

119. Шыныланған бөлуқабырғасының графикалық шарты белгілеуі…

120. Каркастағы металды бөлуқабырғасының графикалық шарты белгілеуі…

121. Жоспардаға бұралу кранның графикалық шарты белгілеуі…

122.  Люктердің (варианттары) графикалық шарты белгілеуі…

123.  Есіктердің (двухпольный) графикалық шарты белгілеуі…

124.  Компоновкалау жоспарында капитальді қабырғаларымен, бөлуқабырғаларың графикалық шарты белгілеуі…

125.  Компоновкалау жоспарында ғимарат колоналарын графикалық шарты белгілеуі…

126. Цехтің, бөлімшелердің, учаскілердің шегаралығың графикалық шарты белгілеуі…

127. Антресольдерді графикалық шарты белгілеуі…

128. Аналогы бар бұйымдарды жасауда негізгі материалдардың шығының анықтау тәсілдері:

А) есептеу әдісі; В) жуық әдісі; С) материалдардың шығын бойынша нормалары арқылы; Д) ақиқат тұтынулары бойынша.

129. Қосымша материалдар шығындарын анықтау тәсілдері:

А) есептеу әдісі; В)пропорциональді қатынастарың пайдаланып жуық әдісі бойынша; С) материалдардың шығын бойынша

130. Техникалық жобалау кезеніңдегі құралдар, басқадай қол құралдарының құның анықтайды:

А) есептеумен; В) істеп тұрған кәсіпорындарымен сәйкес; С) бұйым массасы бойынша жуық; Д) жуық сметалы норма бойынша.

131. Электроэнергия шығының жуық анықтайды:

А) жуық көрсеткіштері бойынша (1бұйымға,1т өнімге кВт,кВа); В) есептумен;

С) тоққабылдағыштардың қосынды қуаты бойынша; Д) қоректену трансформатордың орнатылған қуаты бойынша. (кВа).

132.Цехтің ТЭП есептеуге негізгі бастапқы параметр:

А) өнімнің енбексыймдылығы; В) 1 жабдық бірілігіне цехтің жалпы ауданы;

С) жылына 1 жұмыскерге өнім шығаруы; Д) масса және натуральді түрде жылдық өнімдер шығаруы.

133. Өңдіріс өнімділігі:

А) 1 бұйымға өніснің енбек сыймдылығы адам-сағатта;

В) бір жұмысшының бірлік есептелген уақытына өнім шығаруы;

С) сәйкес бірлігінде жылдық көлем шығаруы;

Д) бірлік уақытында шығарылған өнім көлемі.

134. Жобаланған цехтің техникоөэкономикалық көрсеткіштері:

А) 1бұйымына, 1төніміне өнімдердің енбексыймдылығы адам сағатыңда;

В) 1 өндіріс жабдықтарына цехтің жалпы ауданы;

С) жалпы ауданның 1м²-нан өнім шығаруы;

Д) жылына 1 жұмысшыға өнім шығаруы.

135. Гальваностегия-бөлшекке жабу процесі:

А) қорғау мырыш металжабуын; В) тозуға төзімді хромдалған жабулады;

С) қорғау декоративті көпқабатты жабу; Д) металжабудың электорлитті әдісі.

136. Бөтелке, тюбиктер, канистрлерді полипропиленен жасау іске асырылады:

А) құю машиналарында; В) каландрлерде; С) экструзионды агрегаттарында; Д) үрулеу агрегаттарында.

137. Жінішке қабыршақтарды полимерлерден іске асырылады:

А) құю машиналарында; В) каландрлерде; С) экструзионды агрегаттарында; Д) үрулеу агрегаттарында.

138. Профильді погонажды бұйымдарынан құбырларды өндіру іске асырылады:

А) құю машиналарында; В) каландрлерде; С) экструзионды агрегаттарында; Д) үрулеу агрегаттарында.

139. Термиялық цехтің ауданың қандай көрсеткіштері бойынша жуық анықтайды:

А) негізгі жабдықтар саны бойынша; В) 1м² ауданының өнімдер алуынан;

С) жабдықтардың орта өнімділігі бойынша; Д) пештердің өнімділігің нормалары бойынша (кг/сағ.-м²).

140. Термиялық бөлімшелерінің ұсынылатың бөлмелер биіктігі:

А) 8,4-12,6 м; В) 7,2 м; С) 6,0м; Д) 12,6 м жоғары.

141. Қандай өндіріс өнімділігі бойынша термиялық пештерді жобалайды:

А) келтірілген; В) жуық; С) бөлшектер боынша (подетально); Д) В және С.

142. Ұсақсериялы, бірлік өңдірісіне номнеклатурасы үлкен термиялық цехтарды жобалауы іске асырылады:

А) келтірілген; В) жуық; С) бөлшектер бойынша; Д) В және С.

143. уық бағдарламасы бойынша термиялық бөлімшелерің жобалаудағы қосымша берілгендер:

А) жабдықтар саны; В) термоөңдеуге ТШ; С) бөлшектерлері бойынша спецификация; Д) сә»кес өңдңрнңстерінің үлесті көрсеткіштері.

144. Бөлшектер бойынша бағдарламасы қандай термиялық цехтарына сипатты:

А) ірі, массалы өңдірісіне; В) тұрақталынған номенклатурасы бар өндірісіне;

С)  үлкен емес кәсіпорындарына; Д) А және В.

145. Пештер  саның жуықтап анықтағанда белгілі болу керек:

А) пештің орта өндірісөнімділігі; В) пештің өндірісөнімділігінің нормасы;

С) пештің типі; Д) А және В.

146. Прес-ұнтақтарынан, шикізат қалдықтарының волокниктерден престелген бұйымдарды өңдірісін жобалауда ескеріледі:

А) қайтқан шығындар; В)  жартылай қайтқан шығындар; С) қайта пайдалануына жойылуы; А және В.

147. Құю машиналарың көпстанокты түрде қызметің атқару үшін оларды орналастырады:

А) қатар; В) сызықта; С) өтпелге бұрышымен; Д) бөлменің периметрі бойынша.

148. Жабдықтардың өнімділігі қандай парметрден тәуелді:

А) жұиыс ауысымының ұзақтығынан; В) жұмыс апта ұзақтығынан;

С) тәуліктегі жұмыс ауысым санынаң; Д) аптадағы жұмыс күндерінің санынан.

149.Көпстанокты қызметатқаруын іске асыру үшін престерді орналастырады:

А) қатар; В) сызықта; С) өтпелге бұрышымен; Д) бөлменің периметрі бойынша.

150. Жуық пластмасс бұйымдарының өңдіретің цхтің ауданы анықтайды:

А) планировкалап; В) дайын өнімдер көлемі бойынша; С) орталанған аудан нормалары бойынша бір негізігі жабдықтарына; Д) А және В.

151. Машина габариттері цехтегі орналастыруына қалай ықпал береді:

А) ешқандай; В) ірі жабдықтар өтпел жаныңда орналастырады; С) ұсақ жабдықтарды терезе маныңда орналастырады; Д) ірі жабдықтар есік жаныңда орналастырады

152. Пластмасс бұйымдарының цехтарының табиғи аэрациясын жақсарту үшін:

А) жабдықтар терезе проемдарың жаппау керек; В) жабдықтар терезе проемдарының ұштарына орналастырылуы керек; С) ұсақ жабдықтар терезе жаңында орналастырылуы керек; Д) А және с.

153. Цехтің планировкасында нені анықтайды:

А) жабдықтар саның; В) цех ауданың; С) операторлар саның; Д) В және с.

154.Аралас цехтарынан оқшаулауы қажет цехтары талап етеді:

А) цехаралық өтпелдер; В) цехаралық өтпелдер; С) магистралбді өтпелдер; Д) а және В.

155. Тельфер қызмет көрсетеді:

А)цехтағы анықталынған маршрутың; В) цехтағы анықталған ауданың;

С) бір орында жүкті көтеріп түсіреді; Д) А және с.

156. Мостылы крандар қызмет атқарады:

А)цехтағы анықталынған маршрутың; В) цехтағы анықталған ауданың;

С) анықталған жабдықтар тобын; С) монтаж және демонтаж, жабдықтардың орынауыстыруын.

157. Цехтің планировкасындағы  ғимаратың құрылыс конструкциялары:

А) жартылай көрсетіледі; В) көрсетілмейді; С) есік проемдарының ені көрсетіледі; Д) колона өлшемдері ғана көрсетіледі.

158. Планировкада колона қатарларының бөлу өстерін маркировкалайды:

А) ғимаратың төменгі сол бұрышынан; В) цех бөлмесінің сол жақ бұрышынан;

С) кез келген бұрышынан цехтің сыртқы қабырғалары құрайтың; Д) келтірілген барлығы дұрыс.

159. Бұралу краны қызмет атқарады:

А) цехтегі анылған маршрутың; В) цехтегі анықталған орның; С) цехтегі сектор ауданың; Д) цехтің барлық ауданың.

160. Цехтің планировкасында қандай құрылыс өлшемдері көрсетіледі:

А) есік және терезе проемдарының өлшемдері; В) бөлменің биіктігі, еденнен мостылы кранның головкасына дейінгі арақашықтығы; С) колона аралығындағы арақашықтығы, аралық ені, бөлменің габариттері; Д) қойма орынының өлшемдері.