Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті     Бекітемін Бірінші проректор  __________  Исағұлов А.З. «____» _________ 2014г.           ОҚЫТУШЫ ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ    «Пластмасса,резина және композиялық материалдардан жасалған бұйымдар өндірісі бойынша цехтарды  жабдықтау» пәні бойынша   050710 «материал тану және жаңа материалдар технолгиясы » мамандығының студенттері үшін   Машина жасау факультеті ММжәне Н кафедрасы 2014

 

Алғы сөз Оқытушы пәннінң оқу-әдістемелік кешенің әзірлеген:   ММ және Н кафедрасының доценті, т.ғ.к. Сафонов А.В. ММ және Н кафедрасының доценті, т.ғ.к. Ашкеев Ж.А.   ММ және Н кафедрасы отырысында талқыланған № _______ хаттама   «____»______________2009 г.   Кафедра менгерушісі Күзембаев С.Б. _____________         «____»____________2009 г.         Машина жасау факультетінің оқу-әдістемелік бюросымен мақұлданған   № ________ хаттама  «_____»_____________2009 г.   Төрағасы Құспекова Ш.А. __________        «____»____________ 2009

1 Оқу жұмыс бағдарламасы

1.1        Оқытушы туралы мәліметтер және байланыстық ақпарат

Сафонов Анатолий Васильевич т.ғ.к., КӨМТ және КМ кафедрасының доценті.

Ашкеев Жасұлан Аманжолұлы, т.ғ.к., КӨМТ және КМ кафедрасының доценті.

ММ және Н кафедрасы КарМТУ-дың бас корпусында (Қарағанды қаласы, Бейбітшілік Бульвары,56), 313 аудиторияда орналасқан, байланыс телефоны 8-(3212)-56-59-35, қосымша 1024, электрондық адрес mlpikm@mail.ru.

1.2        Пәннің еңбек сыймдылығы

 

Семестр	Кредиттер саңы	Сабақтардың түрі					СӨЖ сағаттарының саны	Жалпы сағаттар саны	Бақылау түрі
		количество контактных часов			ОСӨЖ сағаттарының саны	Сағаттардың барлығы
		лекциялар	практикалық сабақтар	зертханалық сабақтар
7	3	30	—	15	45	90	45	135	Емтихан, КЖ

 

1.3                     Пәннің сипаттамасы

«Пластмасса,резина және композиялық материалдардан жасалған бұйымдар өндірісі бойынша цехтарды  жабдықтау» пәні пластмасс, рәзенке, композициялық материалдардан машина жасау тағайындалуы бойынша бұйымдар өндіретін негізгі технологиялық жабдықтарды менгеру және басқадай осы пластмасс, рәзенке, композициялық материалдардан өндірілетін бұйымдардың негізгі және технологиялық жабдықтарымен таныстыру үшін тағайындалған.

1.4                     Пәннің мақсаты

Пластикалық масса, рәзенке, композициялық материалдарды қайта өндеу цехтарының базалық технологиялық құрал жабдықтары түрлерімен, машина және аппараттардың жұмыс процестерінің талдау негіздерімен, олардың құрылымдау, есептеу және пайдалану қағидаларымен таныстыру мақсатын алға қояды.

 

1.5                     Пәннің міндеттері

Болашақ мамандарға машина құрылымы, олардың параметрлері және рациональді қолдану аймағы туралы білім беру,машина жұмысының негізгі көрсеткіштерін есептеу әдістерімен, берілген материалдар мен бұйымдар жабдықтарының типажын таңдаумен таныстыру.

          Берілген пәнді оқу нәтижесінде студенттер міндетті:

— полимерлі материалдарды қайта өндеу цехтарының жабдықтарының жұмыс істеу қағидасы, цехтардың өндіріс құрылымы, құрылымды бөлімшелерінің өзара байланысы, технологиялық процестері туралы түсінікке ие болуға;

-жабдықтар мен олардың жеке бөлшектерін таңдау талаптары мен негізгі ережелерін білуі керек;

-әртүрлі жабдықтар типтерінің, механизм құрылымы мен буындарының құрылысы мен ерекшелігін талдауын істей білуге;

-конструкторлық және технологиялық есептеулерді орындау практикалық қабылетін алуға.

 

1.6                     Айрықша деректемелер

 

Берілген пәнді оқу үшін келесі пәндерді (бөлімдерді, тақырыптарды) көрсету арқылы) менгеру қажет:

 

Пән	Бөлімдердің (тақырыптардың) атауы
1. Сызба геометрия және инженерлі графика	ЕСКД стандарттары, бөлшектеу, жинау сызбаларын орындау, спецификация құру
2. Жоғары математика	Дифференциальді и интегральді санаулар. Элементарлі функция және графика.
3. Механизмдер және  машиналар теориясы	Механизмдерді  талдау және синтезі
4. Материалдар құрылысының теориясы	Полимерлер және  композитті материалдардың құрамы, құрылымы, қасиеттері.
5. Химия	Полимерлер.
6. Құрылымдау негіздері	Беріктікке есептеу,жетектер және берілістер.
7. Металемес материалдардың өндірісі	Рәзенкелі және полимерлі бұйымдарды қалыптау процестері ,  дайындау операциялар.
8. Металемес материалдардың қасиеттері мен ерекшелігі.	Толық курс

 

1.7                     Тұрақты деректемелер

«Пластмасса,резина және композиялық материалдардан жасалған бұйымдар өндірісі бойынша цехтарды  жабдықтау» пәнің зерделеу кезінде алынған білімдер курстық жоба және сонғы жұмыстарды орындау кезінде пайдаланылады.

   

1.8        Пәннің тақырыптық жоспары.

 

1.8.1 Сабақтардың түрлері бойынша пәннің мазмұны және олардың еңбек сыйымдылығы

 

 

1.8.2 Курстық жобалардың тақырыбы

1. Қысыммен құюға арналған қалыптау аспаптарын есептеу.

2. Престеуге арналған қалыптау аспаптарын есептеу.

3. Үрлеп қалыптауына арналған қалыптау аспаптарын есептеу.

4. Экструзионды қондырғыны технологиялық есептеу.

5. Экструдердін негізгі элементтерін беріктікке тексеру есептеулері.

6.Құю машиналарының жетектерін есептеу.

7.Экструдер червягінің (шнектін) диаметрін есептеу.

8. Экструдер червягінің геометриялық параметрлерін есептеу.

9.Құю машиналарының өндіріс өнімділігін есептеу.

10. Құю автоматтарының өндіріс өнімділігін есептеу.

11. Гидравликалық престердің өндіріс өнімділігін есептеу.

12. Құю тәсілдерімен пластмасстарды қайта өндеуге берілген жылдық бағдарламаға  жабдықтарды таңдау және оның санын есептеу.

13. Престеу тәсілдерімен пластмасстарды қайта өндеуге берілген жылдық бағдарламаға  жабдықтарды таңдау және оның санын есептеу.

14. Үрлеп қалыптау тәсілдерімен пластмасстарды қайта өндеуге берілген жылдық бағдарламаға  жабдықтарды таңдау және оның санын есептеу.

15.Погонажды құбырлы бұйымдарды, профильді планкаларды өндіру экструзионды қондырғының (агрегаттын) өндіріс өнімділігін есептеу.

16.Конвейерлі ленталарды өндіретін каландрлі қондырғының өндіріс өнімділігін есептеу.

17. Қалыпты РТБ өндіру жабдықтарын таңдау және өндіріс өнімділігін есептеу.

18. Қалыптыемес РТБ өндіру жабдықтарын таңдау және өндіріс өнімділігін есептеу.

19. Талшықтарды дәрілеу  машиналарын таңдау және өндіріс өнімділігін есепту.

20.РТБ өндіру үшін араластыру біліктерінің параметрлерін таңдау және есептеу.

21. Қайта құрастыру цехтарының өндіріс қуатын және құю жабдықтарының саның есептеу.

22. Қайта құрастыру цехтарының өндіріс қуатын және престік жабдықтарының санын есептеу.

23. Құю жабдықтарының өндіріс өнімділігіне ықпал беретін полимер маркасын ескеру.

24. Гидравликалық престердін өндіріс өнімділігіне ықпал беретін полимер маркасын ескеру.

25. Рәзенкелі қоспалардан поганажды бұйымдар өндіретін машиналар таңдау және оның өндіріс өнімділігін есептеу.

1.9 Негізгі әдебиеттер тізімі

 

1 Крыжановский В.К. и др. Производство изделий из полимерных материалов: Учеб.пособие. – СПб.: Профессия, 2004. – 464с.

2 Шварц О. и др. Переработка пластмасс. – СПб.: Профессия, 2005. – 302с.

3 Торнер Р.В., Акутин М.С. Оборудования заводов по переработке пластмасс. – М.: Химия, 1986. – 142с.

4  Завгородский В.К. и др. Оборудование предприятий по переработке пластмасс. М.: Химия, 1972. – 219с.

5 Мэллой Р.А. Конструирование пластмассовых изделий для литья под давлением/перев. с англ. – СПб.: Профессия, 2006. – 543с.

6 Справочник по технологии изделий из пластмасс/Под ред. Сагалаева Г.В. – М.:Химия, 2000. – 212с.

7 Володин В.П. Экструзия профильных изделий из термопластов. – СПб.: Профессия, 2005 – 480с.

8 Мартин Дж.М. Производство применение резино-технических изделий. СПб.: Профессия, 2006. – 480с.

9 Белозеров Н.В. Технолгия резины /Учеб. Пособие для техн. Л.: Химия, 1965. – 660с.

10 Иванова В.Н., Алешунина А.А. Технология резиновых технических изделий/Учебн. для  техн. – 2-е изд. Л.: 1980, — 264с.

    1.10  Қосымша әдебиеттер тізімі

 

11 Басов Н.И. и др. Расчет и конструирование формующего инструмента для изготовления изделий из полимерных материалов/Учеб. для вузов. – М.: Химия, 1991.

12 Калиничев Э.Л. и др. Оборудование для литья пластмасс под давлением.: Расчет и конструирование. М.: Машиностроение, 1985. – 256с.

13 Брагинский В.А. и др. Расчет и конструирование формующего инструмента для изготовления полимерных материалов. М.: Химия, 1991. – 349с.

14 Оленев Б.И. и др. Проектирование производств литьевых изделий из пластмасс. М.: Химия, 1977г.

15 Абдель Е.М. и др. Полимерные пленки / перев. с англ.  СПб.: Профессия, 2006. – 352с.

16 Уайт Дж.Л., Чой Д.Д. Полиэтилен, пропилен и другие полиолефин перев. с англ.. СПб.: Профессия, 2006. – 256с.

17Производство упаковки из ПЭТ/Брукс Д., Джаилс Дж; перев. с англ. – СПБ.: Профессия, 2006. – 368с.

18 Брагинский В.А., и др. Переработка пластмасс: Справочн. пособие.  – Л.: Химия, 1985. – 296с.

19 Основы технологии переработки пластмасс: Учеб. для вузов/Власов С.В. и др. – М.: Мир, 2006. – 600с.

 

1.11 Студенттердің білімдерін бағалау белгілері

 

Пән бойынша емтихан бағасы межелік бақылау бойынша үлгерімнің барынша үлкен көрсеткіштерінің (60 % дейін) және қорытынды аттестацияның (емтиханның) (40 % дейін) қосындысы ретінде анықталады және кестеге сәйкес 100 % дейінгі мәнді құрайды.

 

 

Аралық бақылау оқытудың 7-шы және 14-ші апталарында жүргізіледі және бақылаудың келесі түрлерінен алғанда қалыптасады:

 

1.12 Саясаты және процедуралары

«Пластмасса,резина және композиялық материалдардан жасалған бұйымдар өндірісі бойынша цехтарды  жабдықтау» пәнін зерделеу кезінде келесі ережелерді сақтауды сұраймын:

1. Сабаққа кешікпеу.

2. Сабақты орынды себепсіз босатпау, ауырған жағдайда – анықтаманы, басқа жағдайларда түсіндірме хатты ұсынуды сұраймын.

3. Сағыз резеңкені шайнамау.

4. Ұяшықты телефонды сөндіру.

5. Оқу процесіне белсене қатысу.

6. Курстастармен және оқытушылармен шыдамды, ашық, қалтқысыз және тілектес болу.1.13 Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілгендігі

Автордың аты-жөні	Оқу-әдістемелік әдебиеттердің атауы	Баспасы, шыққан жылы	Даналар саны
			кітапханада		кафедрада
Негізгі әдебиеттер
Крыжановский В.К. и др.	Производство изделий из полимерных материалов	СПб, Профессия, 2004	3	—
Шварц О.	Переработка пластмасс	СПб, Профессия, 2005	3	—
Торнер Р.В., Акутин М.С.	Оборудование заводов по переработке пластмасс	М.: Химия, 1986г.	—	—
Завгородский В.К. и др.	Оборудование предприятий по переработке пластмасс	М.: Химия, 1972г.	—	—
Мэллой Р.А.	Конструирование и пластмассовых изделий для литья под давлением	СПБ, Профессия, 2006	5	—
Сагалаев Г.В.	Справочник по технологии изделий из пластмасс	М.: Химия, 2000	3	—
Володин В.П.	Экструзия профильных изделий из термопластов	СПб, Профессия, 2005	3	—
Мартин Дж. М	Производство и применение резино-технических изделий	СПб, Профессия, 2006	3	—
Белозеров Н.В.	Технология резины	Л., Химия, 1965	2	—
Иванова В.Н., Алешунина А.А.	Технология резиновых технических изделий	Л., Химия, 1980	2
Қосымша әдебиеттер
Басов Н.И. и др.	Расчет и конструирование формующего инструмента для изготовления изделий из полимерных материалов	М., Химия, 1991	*	—
Калиничев Э.Л. и др.	Оборудование для литья пластмасс под давлением	М., Машиностроение, 1985	*	—
Брагинский В.А. и др.	Расчет и конструирование формующего инструмента для изготовления полимерных материалов	М., Химия, 1991	*	—
Оленев Б.К. и др.	Проектирование производств литьевых изделий из пластмасс	М., Химия, 1977	*	—
Абдель Е.М. и др.	Полимерные пленки	СПб, Профессия, 2006	5	—
Уайт Дж. Л, Чой Д.Д.	Полиэтилен, полипропилен и другие полиолефины	СПб, Профессия, 2006	5	—
Брукс Д, Джаиле Дж.	Производство упаковки из ПЭТ	СПб, Профессия, 2006	5	—
Брагинский В.А. и др.	Переработка пластмасс	Л., Химия, 1985	*	—
* Указанные книги имеются в Карагандинском филиале РНТБ

 

2 Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі

 

Бақылау түрі	Тапсырманың мақсаты мен мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер	Орындау ұзақтығы	Бақылау түрі	Тапсыру мерзімі
Зерт.жұм. №1	Машина жетектерінің инженерлік есептеулерімен танысу	[1,2,12]	2-апта	Ағымдағы	4-апта
Зерт.жұм. №2	Машина параметрлерінің инженерлік есептеулерімен танысу	[1,2,12]	2-апта	Ағымдағы	8-апта
Зерт.жұм. №3	Көпжұлдызды түрлерін есептеу инженерлік әдістерімен танысу	[11, 12, 13]	2-апта	Ағымдағы	12-апта
Зерт.жұм. №4	Машина құрылымы бойынша теоретикалық білімдерін бекіту	[1,2]	1 апта	Ағымдағы	13-апта
Зерт.жұм. №5	Машина құрылымы бойынша теоретикалық білімдерін бекіту	[1,2]	1 апта	Ағымдағы	14-апта
Зерт.жұм..№6	Технологиялық қондырғыларының құрылымы бойынша теоретикалық білімдерін бекіту	[1,2,4]	1 апта	Ағымдағы	15-апта
Курстық жоба	Түсініктеме жазбаның орындау бөлімдерінің мерзімдерін сақтау	7.4 бөлім. қара	3апта	Аралық	7-апта
Курстық жоба	Түсініктеме жазбаның орындау бөлімдерінің мерзімдерін сақтау	7.4 бөлім. қара	3апта	Аралық	14-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Полимерледі қайта өңдеу технологиялық параметрлері	[1,2]	3 аптп.	Ағымдағы	1-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Полимерлерді кептіру бункерлері	[1,2]	3 апта	Ағымдағы	2-апта
СӨЖ бойынша сұрау бақылау жұмысы	Композиттер  бөлшектеу машиналары	[1,2,3,4]	3 апта	Ағымдағы	3-апта
СӨЖ тақырыбы бойынша бақылау жұмысы	Композиттер араластыру машиналары	[1,2,3,4]	3 апта	Ағымдағы	4-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Экструзионды агрегатар жалпы ұғымдар және тағайындалуы	[1,2]	3 апта	Ағымдағы	5-апта
СӨЖ тақырыбы бойынша бақылау жұмысы	Экструзионды агрегатар – құрылымы және есептеу	[1,2]	3 апта	Ағымдағы	6-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Құбыр және профильді бұйымдарды өңдіру агрегаттары	[1,2]	3 апта	Аралық	7-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Қабыршақтар және парақ шығару агрегаттар	[1,2]	3 апта	Ағымдағы	8-апта
СӨЖ тақырыбы бойынша бақылау жұмысы	Полимерлерді қайта өңдеу каландрлі агрегаттар.	[1,2,4]	3 апта	Ағымдағы	9-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Қысыммен құюға жабдықтары	[1,2,4]	3 апта	Ағымдағы	10-апта
СӨЖ тақырыбы бойынша бақылау жұмысы	Құю машинасының пластикаторының құрылымы	[1,2]	3 апта	Ағымдағы	11-апта
СӨЖ тақырыбы бойынша бақылау жұмысы	Престеу жабдықтары	[1,2]	3 апта	Ағымдағы	12-апта
СӨЖ бойынша сұрау	РТБ дайындау өңдірісінің технологиясы және жабдықтары	[8,9,10]	3 апта	Ағымдағы	13-апта
СӨЖ тақырыбы бойынша бақылау жұмысы	Қалыпталынғанжәне қалыпталынбаған профильді РТБ өңдіру жабдықтары	[8,9,10]	3 апта	Аралық	14-апта
СӨЖ бойынша сұрау	Қуыс бұйымдарын қалыптау жабдықтары	[8,9,10]	3 апта	Ағымдағы	15-апта
Эмтихан	Пән бойынша білімдерін бағалау	[1-18]		Қорытынды	Сессия кезеніңде

3 Дәрістер конспектілері

 

Тақырып  1

Полимерлерді қайта өндеу физико-механткалық негіздері -2 сағат

 

Дәрістер жоспары

1. Молекулярлық масса

2. Полимер аққыштығы

3. Себілу тығыздығы.Себілімділігі.

 

1. Молекулярлық масса

Молекулярлық масса өсуімен материалдардың тұтқырлығы және механикалық қасиеттері өседі, пайдалану сипаттамалары жақсартылады-термопласттардын балқу температурасы өседі, химиялық тұрақтылығы жоғарлайды. Молекулярлық массасынан полимер қасиеттерінің тәуелділігі 1 суретте көрсетілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Базалы маркалар

 

Сурет  1 –Қайта өңдеу тәсілдерімен полимердін базалық маркаларының таралуы

Молекулярлық масса және одан тәуелді ерітіндінің тұтқырлығы полимердін қайта өндеу тәсілін таңдауына ықпал береді.Негізі, сол бір полимер әртүрлі тәсілмен қайта өнделеді. Бірақ бұл «әмбебаптық» полимердін қайта өндеу экономикалығын және технологиялығын растамайды. Сондықтанда полимердін маркалы ассортименті тұтқырлығымен айырмашылығы бар базалы маркаларға бөлінген.Базалы маркалардын тағайындалуы-стандартты жабдықтарда тиімді технологиялық тәртіптерді қолданып әртүрлі тәсілдермен рациональді қайта өңдеу тәсілдерін қамтамасыз ету. Қайта өндеу тәсілдеріне тәуелді базалы маркалар келесі топтарға бөлінген: талшықтар үшін, қысыммен құю және экструзия үшін, каландрлеу және үрлеп қалыптау үшін, престеу үшін (сурет 2).

 

 

 

Марка нөмірлері 1суретке сәйкес

 

Сурет 2 – балқыма тұтқырлығымен және механикалық қасиеттерінің молекулярлық массасынан тәуелділігі

 

2. Полимер аққыштығы

Пластмасс бұйымдарының өндірісінде полимерді қайта өңдеу тәсілдерін (әдістерін) таңдауда кеңінен технологиялық көрсеткіштер қолданады: термопластарға (ТП)- ПТР ерітіндісінің аққыштық көрсеткіші; реактопластарға (РП)- Рашиг аққыштығы бойынша.

Физикалық маңызы бойынша аққыштық көрсеткіші –тұтқырлық көрсеткішіне кері шамасы болып келеді және толтырғыштың құрамы мен түрінен, ылғал мөлшерімен ұшқыш заттар құрамынан, материалды алдын ала дайындау тәртіптерінен тәуелді. Сондықтанда ерітіндінің аққыштығын шын қайта өңдеу процесіне жақын жағдайларында бағалайды

Термопластарға ерітіндінің аққыштық көрсеткіштері берілген температурамен қысым әсерінен стандартты өлшемді капиллярда ерітіндінің ағу жылдамдығымен сипатталынады. Қайта өңдеу тәсілін алдын-ала таңдау кезеніңде келесі қатынастарға бағытталуға болады. [1-131,132]:

 

 

ПТР	Қайта өңдеу тәсілі
0,2 г/10 мин дейін	престеу
3 г/10 мин дейін	экструзия
2г/10 мин жоғары	Қысыммен құю

 

РП үшін аққыштығы — пресс материалдын қалыптау арнасын қысым әсерінен толтыру қабылетін айтады. РП аққыштығын бағалау үшін Рашиг әдісін қолданады, аққыштық белгісі ретінде сырықтын ұзындығы болады, арнайы пресс-қалыпқа престелген [1-137,141].

 

3. Себілу тығыздығы.Себілімділігі.

Технологиялық шикізат қайта өңдеу машинасына тиеу алдында дозалауға шалдығады. Дозалау көлемді, массалы (пресс-үнтақтарына) және даналы (талшықтарға) болады. Дозалау тәсілін таңдау шикізаттың себілімділігі негізінде қабылданады. Себілімдігі материалдын стандартты конусты воронкадан ағып өту уақытымен сипатталынады (сек) және қиғашты табиғи бұрышымен сипатталынады. Жақсы себілімділігінде материалдын көлемді дозалауын таңдайды. Салмақты дозалау жақсы дәлдігін қамтамасыз етеді, бірақ орындауы күрделі.Гранулделген материалдын себілімдігін кептіру арқылы жоғарлатуға болады.

Гранулделінген материалдын себілу тығыздығы көп факторларынан тәуелді (бөлшектер өлшемдері, ылғалдылығы ж т.б.). Төмен себілу тығыздығы бар материалдарын  (200-400 кг/м³) нашар себілімдігі болады, көлемді дозалауда үлкен пайыз ақауларына әкелетін. Конструкционды ТП үшін тиімді себілу тығыздығының мәні  600-800 кг/м³. Себілімділігіне грнулометриялық құрамы әсер береді. ТП үшін диаметрі 2-4 мм гранулдер ұсынылады. Үлкен өлшемдері бар гранулдер болуы материалдын себілімдігін төмендетеді.     Пресс-материалдардын негізгі массасы пресс-ұнтақтар түрінде шығарылады. Престердін Тонды мен біркелкілігі қайта өңдеу процестерінін тұрақты өтуін және сапалы бұйымдарды алуын қамтамасыз етеді.

Ұсынылатын әдебиет

1. [1]
2. [2]

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 1) [1,2]

1. ТП үшін аққыштық белгісы.
2. РП үшін аққыштық белгісы.
3. Конструкционды ТП-ның себілу тығыздығы.

4. Қысыммен құю және престеу қайта өңдеу үшін ірі тонажды полимерлерлер.

 

 

 

Тақырып 2.

Полимерлі шикізаттарды сақтау және тасымалдау-2сағат

Дәрістер жоспары

1.  Қайтаөңдеуге қолданылатың бастапқы материалдар.

1. Тасымалдау мен сақтауға таралар.
2. Кептіру тәсілдері.
3. Цехтар мен бөлімшелеріндегі технологиялық көліктері.

Бастапқы материалдар ретіңде металемес бұйымдарын жасау өңдірісінде кенінен әр түрлі композиттер, пластмамасалар қолданатыны бізге белгілі. Сондықтаңда осы материалдарға қысқаша сипаттамаларын беріп кетейік:

1.Композиттер-бір-бірінен өзінің күйі арқылы ажыратылатын үйлесімді заттар. Композиттердің негізі: матрица мен толықтырғыш. Матрица бөлшектерді немесе толықтырғыш құрылымдарды біріктіреді, ішкі кернеулерді өзара тең тартады және сыртқы ортаның ықпалынан қорғайды. Толықтырғыш ретінде ұнтақты материалдарды пайдаланылады. Композиттердің көпбейнелігін матрица түріне қарай шартты түрде будан(гибридные) композиттер, полимерлік композиттер, металдық композиттер және керамикалық композитері деп ажыратады:

— будан композиттер-бір матрицаға екі немесе бірнеше талшықтардың түрі енгізіледі. Қарапайым композиттерге қарағанда будан композиттер әмбебап қасиеттерге ие болады.Мысалы, тығыздығының аздығына қарамай, беріктігі тұрақты болады, қажу сипаттары және соққыға шыдамдығы жоғары. Бұл материалдарды биомеханикада, медицинада кенінен қолданады;

— керамикалық композиттер- боросилликат шынылар, көміртек және тағы да басқа материалдардың негізінде құралады. Бұл материалдардың құнды қасиеттері болып беріктігі жоғары және жоғары температурада беріктігі тұрақты, тығыздығы төмен, тотыққа шыдамды. Кемшілігі-морт сынады және температура өзгерісіне сезімтал болады. Арматураланған элементтердің арқасында соққы тұтқырлығы және температура өзгерісіне шыдамдылығын арттырады;

— металды композиттер- таза металл немесе алюминий, магний, титан корытпалары созымды деформацияға ұшырамайтың талшықтармен (берилий, вольфрам, молибден, болат) күшейтілген композиттер.Келтірілген бірінші топ ен үлкен беріктікке төзімділікке және ен жоғары меншікті сипаттамаларға ие болады, ал екінші топтың беріктігі мен серпімділік модулі онша үлкен болмағанмен, олар өте технологиялық болып келеді;

— полимерлік композиттер- шыны пластик, көмірпластик және ағаш қабатты пластик жатады. Байланыстырушы ретінде термореактивтік плоимерді пайдаланады. Бұл материалдарды жасу кезінде композитке керекті қасиеттерді беруге болады. Меншікті беріктіктері бойынша алюминий және титаннан да асып кетеді, сондықтаңда оларды жеңіл, берік құрылымдарды жасау кезіеде пайдаланады. Мысалы, авиа және ғарыш техникасында.

2. Пластмасса- бұл материалдың негізіне полимерлер, молекулалық массасы үлкен химиялық қосылыстар жатады. Пластмассалар реактопластар (РП), термопластар (ТП) және СВАМ деп ажыратылады:

—  реактопластар- қатаю процесінде қайтымсыз қасиеттерге ие болатың пластмассалар. Бұлардың серпімділік модулі жоғары және созылғыштығы аз болады.Мысалы, пенопластарда серпімділік модулі Е≈(3-2,5)*10³МПа, δ=0,1-1,5%;

— термопластар- өңдеу кезінде қайтымды қасиеттері бар пластмассалар. Бұл материалдардың серпімділік модулі  төмен және созылғыштығы үлкен болады(полиэтиленде Е≈(1,5-2,5)*10²МПа, δ=150-600%, полипропиленде Е≈(9-12)*10²МПа, δ=500-700%;

-СВАМ(стекловолокнистый армированный материал)-шыныталшықтық армирленген заттар. СВАМ10:1 материалының беріктігі өте үлкен, ол ыстық эпоксид шайыцрды сіңіруге болатыңдай өте жінішке шыны талшықтарды престеу арқылы алынады. Осы шыны мата мен эпоксид шайырдан жасалған шыны текстолиттен де мықты болады.

Шикізаттарды аз көлемді қолдану жағдайларында, оны жеткізілуі 25 кг

қаптармен іске асырылады, ал материалдарды құрғақ бөлмелерінде

штабельдерде сақтайды.

ТП құрамындағы ылғалдылығы жоғары нормативті болуы бұйымдарда құыс, бос орын және бетінде жолақ жасалуына әкеледі. РП құрамындағы ылғадылығы жоғары болуы кеуектілігіне,  үрулу және коробленияға әкеледі. Сондықтанда, шикізаттары бар қаптарды өндіріс бөлімшелеріне қайта өңдеу басталуына дейін 1-2 күн ерте жеткізіледі. Полимер грануляттарларды  үлкен көлемді пайдалануында оларды картон контейнерларында жеткізіледі 1000 кг материалдар сыйятын және полиэтиленді қабыршықтармен оралған

Кейбір полимерлер  (ПА, ПЭТ, ПК) алдын ала кептіруін талап етеді, ал  ПК материалдарына кептіру міндетті түрде қажет, өйткені кептірілмеген жағдайында оның беріктік қасиеттері нашарлайды.

Кептіруді кептіру шкафтарында іске асырылады t = 110 – 120⁰С температурасында, қабат қалындығы 3 см дейін, кептіру қайта өңдеу алдында аяқталынады. Үлкен көлемді қайта өңдеуде бункерлі кептіргіштер қолданады, пневмо тасымалдаушы қондырғысына орнатылатын (сурет1). Кептіру құрғақ ауа циркуляциясы арқылы іске асырылады, кептіру процесі үздіксіз.

 

Рисунок 1 –  Бункерлі кептіргіш:

1- ауа шығару форсункасы; 2 – жылуалмастырғыш; 3 –бөлуші; 4 – вентилятор;

5 – микросүзбегіш; 6 –ауа қыздырғышы; 7 – тарту  магистраль;  

8 –кептіруге резервуар

 

Гранулденген ТП кептіру үшін технологиялық машинамен байланысты қондырғы жасалған. Кептіру ыстық ауа арқылы іске асырылады (t = 80⁰С). Бункер машинада орналасқан (сурет 2).

 

 

Рисунок 2 – Ыстықтай-ауалы кептіру қондырғынын және термопласт гранулдерінін принципиальді схемасы

 

Гранулденген ТП және прес материалдарді цехтерде эластикалық контейнерлер арқылы іске асырылады, электркаралар арқылы. Шикізаттарды үлкен көлемде қайта өңдеуде оларды арнайы силостарда сақтайды қысылған ауа арқылы  құбыр өткізгіштер арқылы беріліп және алынатың (сурет 3).

 

 

Сурет 3 – Грануляторды жасауға технологиялық қондырғынын сүлбасынын бейнесі: 1– ауа ағымынын генераторы;  2 – қаптарды түсіру құрылғысы;

3 – бөлгішь; 4 –негізгі  силос; 5 – таразылар; 6 – араластырғыш; 7 – тәулік  силос;

8 – шнекті араластырғыш; 9 – гранулятор

 

 

Ұсынылатын әдебиет

1. [1]
2. [1]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары (тақырып 2) [1, 2]

1. Кептіру бункерінін параметрлерін есептеу.
2. ТП кептіруінін параметрлері.

 

Тақырып 3.

Шикізаттарды қайта өндеуге дайындау жабдықтары – 4 сағат

 

Дәрістер жоспары

1. Ұсақтау жабдықтары.
2. Ығыстыру жабдықтары.

3.Пластоараластырғыштар және пластицирлеу қондырғылары.

 

Пластмасс – композициялық  материал, бірнеше компоненттерден тұратын, қажетті полимерлі копоненттер алу үшін араластырады. Араластыру сапасы өнімдердін ұсақтау дәрежесінен тәуелді. Онымен қоса, ұсақтау кептіру жағдайын жақсартады, дозалау біркелкілігін қамтамасыз етеді, материалдардын балқуын тездетеді.

Материалдын жағдайына тәуелді ұсақтауға әр түрлі машиналар қолданады: мортты материалдарды бөлшектеуіштер арқылы ұсақтайды, жінішке бөлшектеуге мельницалар қолданады (кесте 1).

 

Кесте 1 – Ұсақтау машиналары

 

Білікті бөлшектеуіштерде ұсақтау процесі қысым арқылы іске асырылады, пышақты бөлшектеуіштерде –кесу арқылы, сырықты мельницаларда-соғу әсері және үйкеліс арқылы. Кенінен пышақты бөлшектеуіштерді қолданады, қайтқан технологиялық қалдықтардыда ұсақтау үшін қолданатың. Бөлшектеуіште қозғалатын және қозғалмайтын пышақтары болады, түбінде елеуіш орналасқан. Материал қозғалатын пышақтармен қармаланып кесіледі, пышақ аралығындағы саңылауға түсіп. Ұсақталу процесі бөлшек елеуіштен өтетін өлшемдеріне жеткенше дейін жүреді. Пышақ аралығындағы саңлау 0,25-0,5 мм аралығында реттелінеді. Бөлшектеуіштін өндіріс өнімділігі 10 — 2500 кг/сағат құрайды (сурет1).

Рисунок 1 – Пышақты бөлшектеуіш:

1 – қозғалмайтын пышақ; 2 – қозғалатын пышақ; 3 сито

 

Араластыру жабдықтары сұйық жүйелерін, қатты себілетін материалдарды және тұтқырлы пластикалық массаларын араластыру машиналарына бөлінеді.

Сұйық жүйелеріне келесі араластыру тәсілдерін қолданады: пневматикалық (барботирлеу), гидравликалық (ортадан тебкіш күштері арқылы сұйықтарды циркуляциялау арқылы), механикалық турбулейтін элементтері арқылы (лопастьтар, рамкалар, якорьлар ж т.б.).

 

Кесте 2 – Араластыру машиналары және пластикаторлар

 

Себілетін орталарды араластыру үшін пневматикалық, гравитационды, механикалық тәсілдер қолданады. Пневматикалық тәсілде газ немесе ауаны өлщенген қабатындағы араластыру ұнтақтарынын қабатынан өткізеді. Гравитационды араластыруда материалды анықталған биіктікке көтереді және өздік салмағынын әсерінен төмен түсіріледі.

Полимерлерге негігі тәсіл механикалық тәсіл болып келеді. Бұл араластырғыш тәсілдеріне білікті, червячті, дискілі пластикаторлар, роторлы араластырғыштар жатады. Араластырғыш машина түрін таңдауына материалдардын қасиеттері, талап ететін дәндер өлшемдері әсер береді [3-21].

Барабанды араластырғыштар құрғақ себілетін немесе шамалы сұйық мөлшері бар материалдарды араластырады циклді және үздіксіз әсері бар. Барабан пішіні: цилиндрлі,цилиндрлі-конусты, цилиндрлі-биконусты ж т.б. Араластырғыштын типтік құрылымына барабанның өзінен басқа оған қатанды жалғасқан екі бандаждар кіреді; бандаждар роликке тіреледі, ішкі ілігісуі бар бандаж типтік жетегінін жетекті жұлдызшасымен жалғасқан (сурет 2) [4-65].

 

Сурет 2 –цилиндрлі-биконусты барабанды араластырғыш

 

Барабан араластырғыштын өндіріс өнімділігі:

кг/сағ,

мұнда V- барабандағы өнімнін көлем, м³;

ρ – өнімнін тығыздығы, кг/м³;

m – барабандағы өнімнін қажетті жылжыту саны;

n – техникалық сипатамасы бойынша барабанның айналу саны, мин^-1;

t_заг, t_раз – материалдарды тиеу және түсіру уақыты, мин.

Ұнтақ бейнелі композиттер дайындау үшін ортадан тебкіш араластырғыштар қолданады: турбожылдамды, екістадиялы, турбошнекті ж т.б. Кезенді әсерлі ортадан тебкіш араластырғыш сыймдылық (бункер) болып келеді құрамына конусты воронка орнатылған, жетекті білікпен бірге айналатын. Материал конуска тиіледі және конус айналуында материал шетінен қайтасебіліп лопастьтармен қармаланады , еркін корпус қақпағына ілінген. Лопастьтардын тежеу құрылғысы болған сон, конус пен лопастьтін бұрыштық жылдамдықтары әр түрлі болады, қарқынды араластыруына әкелетін [4-86] (сурет 3).

 

 

Сурет 3 –  Ортадаңтебкіш араластырғыш

 

Ең прогрессивті араластырғыш-екікезенді турбожылдамды болып келеді [4-87], мұнда бір брабан (жоғағы) жылу тасымалдауіш арқылы жылуланады (машина майы), екінші төменгі, салқындау араластыруын іске асырады. Ыстықтай араластыру процесін салқындатумен ажыратуы қондырғынын жұмыс циклнің қысқартады және оның өндіріс өнімділігін жоғарлатады (рисунок 4).

 

Рисунок 4 –Механикалық  псевдоожижді екікезенді араластырғыш:  1 – «ыстықтай» араластыру сыймдылығы; 2 –тойтарыс ( отражательная) лопаткасы; 3 –түсіру люгі ;

4 – араластыру құрылғысы; 5 – электрқозғағыш; 6 – түсіру люгі;

7 –  «салқындай»араластырғыш сыймдылығы с рыхлителем

Салқындай араластыруға арналған сыймдылық ыстықтай араластырғыш сыймдылығынан үлкен болады, суу бетін артуын қамтамасыз ететін.

Пластоараластырғыш және пластицирлеу қондырғылары балқытылған және гомогенизделген композиттерді араластыру үшін тағайындалған.Араластырғыш – пластикатор екі араластырғыш лопастьтар орналасқан сыймдылықтан тұрады (сурет 5). Поршень массаны сыртынан қыздырылатын камераға қысымдайды, араластыру процесін қарқындадатың.Екі роторлы араластырғыштар құрамында жоғары пайызды толтырғыш бар қоспалар, рәзнекелі қоспалар (рәзенкеараластырғыш) жасау үшін қолданады.  Кезенді әсерлі екі роторлы араластырғыштын өндіріс өнімділігі:

кг/ч,

мүнда V – тиеу қоспаларының көлемі (0,8-0,9 камера көлемінен), см³;

— қайта өңдеу материалдын тығыздығы, кг/м³;

=  0,80,9 – машина уақытын пайдалану коэффициенті;

— цикл ұзақтығы, мин

Сурет 5 –Пластоараластырғыш:1 – гидроцилиндр; 2 – тиеу  воронкасы; 3 –тиеу терезесінің поршеньді затворы; 4 –араластырғыш білігінің  лопастьтісі; 5 –түсіру люгінің сыналы затворы

 

Кейбір қоспаларына (кесте 2) біліктер қолданады. Диаметрі 300 ден 500 мм дейін және ұзындығы 800 ден 1500 мм дейін біліктер айналу жылдамдықтары аз айырмашылығымен айналады. Терморетелетін біліктер бір біріне қарсы айналады. Дайын массалар бір біліктен кесіледі жінішке лента түрінде. Біліктер үздіксіз және кезенді әсерлі болады [4-88].

Гранулятор алу  және каландрлер тиеу үшін үздіксіз пластицирлеу қондырғысын қолданады. Мүнда тек қана шнекті агрегаттар қолданады: біршнекті, екішнекті және планетарлы көпшнекті. Жақсы араластыру және гомогенизациялау үшін шнек профилінің конфигурациясын әртүрлі учаскеде әртүрлі жасайды [2-25]. Біршнекті экструдерді арнайы араластыру гребеньдері бар және шнек білігінін айналуына өстік ілгері-лемерлі қозғалу берілетін Ко-кнето деп аталады. Араластыру және пластицирлеу әсерлеріне мүнда ығыстыру күштері  және массаларды барлық бағытарда салыстырмалы ығысуы мүмкіндік береді (сурет 6).

 

Рисунок 6 – Ко-кнетор: 1 – тиеу тесігі; 2 – цилиндр араластыру гребеньдерімен; 3– шнек

 

Көпшнекті планетарлы экструдерде орталық шпиндель болады, айналымында бір неше планетарлі шпиндельдер айналатың [2-26]. Шпиндельдердін ілігісуі қиғаштісті, масса жінішке қабаттарына көп саңылаулар мен ілігісулерде тапталынады.

Пластицирлеу қондырғылар қалыптау гранулятордың немесе каландрлар головкаларына жалғасады.

Ұсынылатын әдебиет

1. [1]
2. [2]
3. [3]
4. [1]

 

СӨЖ бақылау сұрақтары [1-4]

1. Білікті бөлшектеуіштер
2. Сырықты мельницалар
3. Балғалы мельницалар
4. Гранулдеу

 

Тақырып 4.

Экструзионды агрегаттар-8сағат

Дәрістер жоспары

1. Тағайындалуы, әрекет беруі, негізгі буындары.

2. Экструдер және қалыптау головканың құрылымы.

3. Бірчервячті экструдерді және экструзионды агрегатты есептеу.

4.Гранулят, құбыр, профильді планкалар,қолды қабыршықтар өңдіретің экструзионды сызықты жүйелері.

 

1. Тағайындалуы, әрекет беруі, негізгі буындары.

Экструзия – гранулденген, ұнтақбейнеленген немесе дәнді полимерден қалыпталынған профильді бұйымдарды жасау процесі.

Экструзионды агрегаттын бас жұмыс мүшесі – экструдер, шнекті пресс немесе червячті пресс деп аталатың. Тағайындалуы бойынша экструдер пластицирлеу құрылғысы болып келеді немесе полимерлі композитті балқыма алу үшін бағытталынған.

Қалыптау головкамен, калибрлеу, суыту,әкету және орау құрылғымен қамтылған экструдерді экструзионды агрегат деп аталады (сурет1).

Рисунок 1 –Экструзионды сызықты жүйесінің схемасы:

1 – энергия көзі; 2 – полимерлі шикізат; 3 – экструдер; 4 – қалыптауголовка; 5 – калибровка; 6 – суыту; 7 – тарту құрылғысы; 8 – намотка; 9 –сепаратор; 10 – қабылдау құрылғысы; 11 – экструдат

 

Экструзияға барлық ТП өңделеді, бірақ жиі ПВХ және ПЭ , ПП қайта өңделеді. Қайта өңделетің материалдарға қойылатың негізігі талаптар– жоғары тұтқырылық, қалыптау головкадаң шығу кезінде балқыма ағып кетпеу үшін. Бұл полимерге арнайы қоспалар енгізіп жетіледі.

Кеңінен біршнекті экструдері бар ,негізгі бөліктері: шнек (червяк), материальді  цилиндр, қыздырғыштар, тиеу бункер, жетек.

Сурет2 – Экструдердін сүлбалы бейнелеуі:

1 – шнек; 2 – материальді цилиндр; 3 – қыздырғыш; 4 – тиеу  бункер;

5 – редуктор; 6 – қозғағыш.

Экструдер құрылымы үш немесе төрт зонаға бөлінген, әр қайсысы өзінің сақиналы қыздыру элементтері және суыту құрылғысы бар. Полимердін алдын ала балқуын және бункерде тығың болдыртпау үшін тиеу воронкасының аймағын тұрақты суытылып отырады.

Шнектер (червяктар) құрылымы өте көп, бірақ жиі айнымалы кесу терндігіне тұрақты қадамы бар шнектер қолданады (сурет3).

 

 Сурет 3 – Сатылы  шнек (а) тұрақты қадамы бар шнек, кесу терендігіне айнымалы (б)

 

Дозалау зонасына шнектін кесу терендігін азайтуы үлкен қысым беруіне және ығыстыру кернеулерін жасалуына мүмкіндік береді, балқыманың біркелкілігін жақсартатың. Полимердін материальді цилиндрде қажетті қозғалу жағдайы:

М(F_ц) >  М(F_ч)                                                    (1)

Тенсіздіктін сол жағында – материалдың цилмндрге үйкеліс күштерінің моменті, оң жағында – полимердің червяк бетіне үйкеліс күштерінің моменті.Егерде бұл тенсіздік орындалмаса, онда материал червяк бетіне жабысады және онымен бірге айналып цилиндр бойында жылжымайды. Сондықтанда, тенсіздік орындалу үшін, цилиндр бетін кедір-бүдірлі, рифлді, профильді шлицті, ал червяк бетін шлифтейді. Үйкеліс коэффициенттерінің мәнің реттеу үшін балқыма температурасын өзгертуін қолданады [1 — 149].

 

Сурет4 – Полимерлі материалдың үйкеліс коэффициенті _тртемпературадан тәуелділігі

 

Осы 4 суреттен үйкеліс коэффициенттінің мәнді өзгеруі Т_р — Т_пл температура аралығында байқалады. Сонымен  Т_р — Т_пл температура аралығында М_ц > М_r жағдайын сақтауға үйкеліс коэффициент шамасын ен тиімді реттеу мүмкіндігі туады. Температуралық тәртібін өзгертуі цилиндр денесіндегі суыту арналары арқылы жетіледі.

 

2. Экструдер және қалыптау головканың құрылымы. Экструдер қалыптау головкасымен және шнек айналдыратың жетек корпустың массивінде орналасқан. Экструдерге цилндрді қыздыруға арнайы тоқ және тиеу зонасында қажетті температуралық тәртібің беретің су қосылады. Температуралық тәртібің бақылау үшін терможұптар қолданады.

Сурет 5 –Бірчервячті экструдердін принципиальді  құрылғысы

Термопластар үшін жиі бірчервячті экструдерлер қолданады. Червяк диаметрлері РФ стандарттарымен тәртіптелінген және типөлшемді қатарын құрайды. Экструдер белгілеуі: ЧП 90 25, мүнда ЧП – червячті пресс; 90 –червяк диаметрі , мм; 25 –червяк ұзындығы  L = 25Д [1-161].

Балқыманың гомогенизациялауын және балқуын жылдамдату үшін екі кірісті червяктар қолданады, кесу терендігі көршілес учаскелерінде әр түрлі, композиттерді жақсы араластыруын қамтамасыз ететін балқыманың үлкен зонадан кіші зонаға өтуінен кері ағым болу нәтижесінен (сурет 6) [1-162].

Деструкцияға қабылетті (бейім) полимерлер үшін (ПВХ, ПФ, этрол), екікезенді червяктар қолданады, червякта қосымша декомпрессия зонасы бар, сығымдау зонасынан кейін орналасқан [1-163]. Декомпрессия зонасында винтті арнаның кесу терендігі басқа зонасына қарағанда үлкен болады. Балқыма червяк арнасын толық толтырмайды, жасалынатын сиреуден арнайы штуцерден балқымадан ұшқыш фракциялар жойылады (сурет 7).

 

 

Сурет 6 –Барьерді кесуі бар червяктін әсері және құрылғысы:

а – червяк; б – арнада материалдын қозғалуы

 

 

Сурет 7 – Екікезенді червякті экструдердін сүлбесі

 

Экструдердін материальді цилиндрі сапалы болаттардан жасалынады болат 45 немесе 38Х2МЮА жақсартылған және азотталған.

Экструдер жетегі электрмеханикалық тұрақты немесе айнымалы тоқ қозғағышымен, айналу жлдамдығын бапты реттелуімен. Реттеу дивпазоны 1:50 дейін жетеді. Үлкен емес экструдерлеріне (5 кВт дейін) асинхронды қозғағыштар қолданады механикалық жылдамдық вариаторымен. Қалыптау головка – алымды технологиялық аспап, балқыманы қажетті погонажды бұйымға қалыптайтын, конфигурациясы қалыптайтың тесігінің  (фильераның) геометриясы анықтайтын. Типтік головкада корпус, адаптер, тор сүзбесі, сақиналы қыздырғышы, реттеу сақинасы, дорн дорн ұстағышымен (жабық типті головкаларына) болады, онымен қоса, бұйым ішіне су беретін жүйесі кіреді (сурет 8).

 

Сурет 8 –Экструзионды головка құрылысының сүлбесі

 

Головканың негізгі геометриялық сипаттамасы болып кедергі константасы болады:

см³,                                        (1)

Мүнда К₁ … К_i – жеке кедергі коэффициенттері қалыптау головкасының сипатты учаскелерінің [1-172, 173].

Қалыптау голвкасының өндіріс өнімділгі:

см³/с                                                         (2)

мүнда  — голвкадағы қысым, Па;

— тұтқырлық, Па·с [1-152].

Қалыптау голвкасыныың құрылымы толық [2-62÷67] жұмыстарында қарастырылған.

3. Бірчервячті экструдерді және экструзионды агрегатты есептеу.

«Экструдер-қалыптау головка» жүйесі жұмысында балқыманың үш ағымы болады:

1) Тікелей немесе еркінсіз червяк айналу нәтижесінен пайда болады. Тікелей ағымның өндіріс өнімділігі:

см³/с                                                (3)

Мұнда   — эмпириялық константа;

— червяктің айналу жылдамдығы, с^-1.

Балқыманың қозғалуына кедергі болмаған жағдайда тікелей ағым әсер береді және экструдердін жұмыс тәртібін насосты деп атайды.:

2) Кері (мним) ағымы қалыптау головкасы балқыма қозғалуына кедергі беруінен болатың. Кері ағымның өндіріс өнімділігі:

см³/с,                                                (4)

мұнда  — кері ағымының геометриялық константасы;

3) Ағып кету ағымы,головкадағы  қысымынан болатың:

см³/с                                         (5)

где  — ағп кету ағымының геометриялық константасы.

Кері және ағып кету ағымының векторы тікелей ағымының векторына қарсы бағытталған. Сондықтанда экструдердін нәтижелі өндіріс өнімділігі тен:

 

Түрлендіргенсон:

см³/с                                            (6)

Геометриялық константаларын червяктін белгілі параметрлері арқылы анықталынады [1-176].

Экструдер және қалыптау голвкасы бірдей жұмыс істеген жағдайда олардын өндіріс өнімділігі тен болады және экструзионды агрегаттын өндіріс өнімділгін құрайды. Q_ч және Q_гөрнектерін тенестіріп экструзионды агрегатын теоретикалық өңдіріс өңімділігін аламыз:

см³/с                                       (7)

Экструдердін технологиялық есептеулері максимальді өндіріс өнімділігін қамтамасыз ететін червяктін айналу жылдамдығымен және жетек қуатын таңдауына негізделеді.

Өлшемі тұрақты жүктеулі дозалау зонасы бар червяк үшін, тиімді жылдамдығы тен:

с^-1                                           (8)

мұнда Q_с – экструдерді берілген (талап етілетін) көлемді өндіріс өнімділігі, см³/с [1-178].

Тұрақты қадамды кесуі және азаю терендігі  дозалау зонасы бар червяк үшін, оптимальді айналу жылдамдығы тен болады:

с^-1                                       (9)

,  және  — червяк параметрлерінен тәуелді константталар [1-179].

Талап ететін қуат полимердін цилиндр мен червякка жұмсалатың үйкелісті,червякпен цилиндр аралығындағы сақиналы саңлаудағы балқыманы ығыстыруды менгеру және балқымада қысым беру үшін жұмсалады. Қуат эмпириялық формула бойынша анықталынады:

 

N = 32 · 10⁵ · Q_с ·(Т_р – Т_о) кВт                                   (10)

 

Мұнда Q_с – экструдердін өңдіріс өңімділігі, кг/ч;

Т_р, Т_о – балқымамен тиелетін полимердін температурасы, град.

Тексеру есептеулері червяк, цилиндр, подшипникті буындар үшін өткізіледі.

Червяк консольді сырық болып келеді өстік Р күші, өзінің салмағынан біркелкі таралған q жүктеу күші және  М_кр бұрау моменті жүктелген  (сурет 9).

 

Рисунок 9 – Принципиальная схема крепления червяка (а)

и сил приложенных к червяку (б)

 

Беріктік жағдайы (үшінші беріктік теориясы ьойынша) [1-181]:

(11)

мұнда _и – шекті иілу кернеуі

_и =

N = 2,5  3 – беріктік қорының коэффициенті [1-182].

Материальді цилндрді есептеуі механикалық (_мах)  және температуралық   () кернулері бойынша өткізіледі [1-183. 184]:

(12)

Подшипникті буынын есептеуі динамикалық жүккөтеруі бойынша өткізіледі (С). Бастапқы берілгендері: червяктін айналу жиеліктігі; подшипниктін талап етілетін қызмет мерзімі (негізі Н = 10⁴ ч), әсер беретін жүктеулер және орнатылған подшипник типі. Червяктін тіреуі радиальді және тіреу подшипниктерінің комбинациясынан немесе радиальді-тіреу подшипниктерінен тұрады.

 

4.Гранулят, құбыр, профильді планкалар,қолды қабыршықтар өңдіретің экструзионды сызықты жүйелері

 

Грануляторлы қондырғыларында анықталған құрамы бар гранулдер,балқытылған пластмастардан пішін және өлшемдерін алады.

Балқыма алу үшін бірчервячті экструдерлер қолданады, материалдар ұнтақтар, қатты гранулдер немесе өңдіріс қалдықтары түрінде тиеледі (сурет 10).

Балқыманы ыстықтай кесу әдісін қолданғанда оны көп арналы головкадан жгут (стренг)  түрінде сығымдайды және айналатың пышақпен кеседі. Грануляттарды суыту үшін салқын ауа үрулейді немесе сулы түман сақинасын береді. Грануляттарды шарик немесе линза түрінде алынады.

 

Сурет 10 –ыстықтай кесу әдісімен гранулдеу: 1 – экструдер;

2 – көпарналы головка; 3 – ротационды пышақ

 

Сақындай түйіршіктелгенде стренг ұзарады және сумен суытылып арнайы фрезамен түйіршіктерге кесіледі. Соныңда түйіршіктер сусызтаңдырып кептіріледі және центрифугада немесе виброелеуіште өлшемдер бойынша жіктелінеді (толық [4-139]).

Құбыр өңдіру үшін ПЭНП, ПЭВП, ПВХ, АБС, ПП, УПС материалдарын қолданады және кейбір басқа түрлерін. Құбыр өңдіру тізбегі пневмотиеушіден, экструдерден, тікелей ағымды қалыптау головкасынан, калибратордаң, суыту ваннадан, тарту құрылғысынан, бақылау аспаптарынан тұрады. Қосымша буындары: печать қоятың құрылғы, дискілі ара, құбырлар қоятың манипулятор.

 

Рисунок 11 – Құбыр өңдіретін экструзионды қондырғы:

1 – экструдер; 2 – экструзионды головка; 3 – калибрлеу құрылғы;

4 – сулы ванна; 5 –тарту құрылғысы; 6 – бөлу арасы;

7 – тербеленетің желоб.

 

Ұзын червягі бар бірчервячті экструдер (L = 25 ÷ 30)Д), балқыма пульсациясын төмендетеді. Жінішке қабырғалы құбырлар өңдіру үшін Ко-кнетор қолданады червяктің өстік жылжуы бар (сурет 6, тақырып 3).

Диаметрі 1 м жоғары және қабырғы қалындығы 25мм және жоғары құбырларды өңдіру үшін жоғары өңдірісөңімділкті екі червячті экструдерлер қолданады.

Қалыптау головкасының құрылғысы 8 суретте көрсетілген. Головкадан құбыр шықаннан кейін оны калибрлейді, жінішке қабырғалы құбырларды (шланг , капиллярлар)  ішкі диаметрі бойынша калибрленеді вакуум калибрлеу арқылы, қалын қабырғалы құбырлар (D > 100 мм, m > 5 мм) – сыртқы диаметрі бойынша (сурет 12-14).

Рисунок 12 – Құбырдын ішкі диаметрі бойынша калибрлеудін әсер беру сүлбесі:

1 – головка; 2 – калибратор; 3 – суық су үшін құбыр; 4 –бұйым

 

Рисунок 13 –  Ішкі қысыммен құбырды калибрлеу сүлбасы:

1 – головка; 2 – экран; 3 – калибрлеу втулкасы; 4 – суыту сулы корпус;

5 – трос; 6 – тығын

 

 

Рисунок 14 – Құбырды вакуумкалибрлеу сүлбасы:

1 – головка; 2 – дорн; 3 – бұйыме; 4 –калибрлеу  втулка; 5 – суыту арналары

Ішкі диаметрі бойынша калибрлеумен қабырға қалындығы 0,2 мм дейін күрделі көлденен қимасы бар құбырларды алуға болады.

Калибратор бойынша құбырлардың қозғалуы бұйымның калибрлеу втулкасының беті бойынша сырғанау үйкеліспен бірге іске асырылады. Егерде үйкеліс күші артық болса, онда ол құбырдың үзілуіне немесе қалындығының жінішкеруіне әкеледі. Сондықтанда бұйымның қажетті әкетілу жылдамдығын есептеу басты болып саналады. Алдымен эмпириялық формула арқылы калибрлеу ұзақтығы анықталынады [1-201]:

(13)

 

мұнда  -қабырға қалындығы;

а – температура өткізгіш коэффициенті;

Тг – калибрлеу головканың температурасы;

Т₁, Т₂ – головка және калибратордан шығуындағы температурасы.

Құбырдың әкетілу жылдамдығы:

(14)

мұнда L_г –калибратор гильзасының ұзындығы.

Жобалау есептеулерінде гильза ұзындығын жуық формула бойынша анықталынады [4-158]:

(15)

мұнда  — өлшемсіз физикалық константа;

— экструзия температурасындағы балқыманың тығыздығы;

— жылу өткізгіш коэффициенті, кал./см·с·С⁰.

Профильді бұйымдар: сайдинг, винилді вагонка, құрылыс тағайындалуы бар профильді планкалар ж т.б. Қолданатың материалдар ПВХ, ПС, ПА, полиолефин, этролдар ж т.б. Профильдер өңдіретің технологиялық қондырғы құбыр өңдіру қондырғыларына сәйкес.

Көлемі бойынша үлкен,  ал пішіні бойынша күрделі емес бұйымдарды көп жылғалы қалыптау головкаларында алуға болады. Күрделі профильді бұйымдарына головкаларды жасау қиын және қымбат. Головканың көлденен қимасының өлшемдері бұйымның көлденен қимасының өлшемдерінен артық болады, кейінгі суытудан кейінгі бұйымның шөгуін ескеру үшін. Күрделі профильдеріне головканың тесіктеріне жуық пішінің береді, тізбектеп (арна ұзындығы бойында) берілген пішініне жақындатып. Күрделі профильдерінің қалыптауыш головкаларында бірнеше реттеу буындары болады бұйымның периметрі бойында балқыма жылдамдықтарын тенестіру үшін (сурет 15).

 

Рисунок 15 – Күрделі қуыс профильдер жасау үшін қалыптау головкаысының сүлбесі: 1 – корпус; 2 – дорн; 3 – донрнұстағыш; 4 – мундштук; 5 – реттеу винттер

 

Калибровка – күрделі профильдер жасауда ең қиын процесі болып келеді. Егерде бұйымға өлшемдері бойынша қатанды талптар қойылмаса, онда калибровкамен суытуды бірге жүргізеді. Өте күрделі профильдеріне калибрлеу насадкаларын латунды немесе мыс насадкаларымен айырбастайды, саны 10-15 және одаң да көп болады.

Құбыр өңдірісіңдегідей қондырғының өңдіріс өңімділігі суыту жылдамдығымен шектеуленеді. Суыту үшін ауамен үрулеу, сумен суыту, сулы ванна қолданады.

Экструзионды тізбектерінде 80 % дейін барлық өңдіріс қабыршықтарың алады. Бастапқы материалдар ПЭНП, ПЭВП, ПП, ПА ж т,б.[1-209]. Қол қабыршықтарының (рукавной пленки) үш өңдіру тәсілдері бар: ұстіне қарай қабылдауымен (а), төмен (б) горизонтальді бағыта (в) (сурет16).

 

 

Сурет 16 –Қол қабыршақтарының өңдіру сүлбесі

 

Бірінші сүлбасына кең таралған сипаттамалары: 1) алынатың қабыршақтың теңқалындығығ; 2) шекті жінішке (до 2 мкм), және қалын қабыршықтар алу мүмкіндігі; 3) минимальді өңдіріс аудандары. Кемшілігі – қосымша суыту жүйелерінің қажеттілігі.

Екінші сүлбасына тез суытылуы болып келеді, үлкен беріктігі бар жінішке қабыршықтар алуына мүмкіндік беретін.

Үшінші сүлбе сапасына талаптар төмен қойылатын қабыршақтарын алуда қолданады,қалындығы  0,2 мм ден бастап; еңсіз, және көпірілетің, термосезімді полимерлерден (ПВХ) жасалынатың.

Технологиялық процесінің негізгі кезендері: пластикация, қол даярламаларың қалыптау, даярламаны үрлеу және қабыршақ жасау, оны суытуы, екіқабатты полотноға қоймалау.

Ұсынылатың әдебиеттер:

1. [1]
2. [2]
3. [4]

 

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары [1, 2]

1. Парақ алу технологиясы.
2. Жазық қабыршықтар алу технологиясы.
3. Полимерлі изоляциялау технологиясы.

 

Тақырып 5

Каландрлі агрегаттар-2 сағат

Дәрістер жоспары

1. Каландрлі технологиясы туралы жалпы ұғымдар.
2. Каландр құрылысы.
3. Қабыршықтарды экструзионды-каландрлі әдісімен алу.

 

Каландрлеу деп үздіксіз процесін айтады, жұмсартылған термопластты біліктер саңылаулар  аралығында өткізілгенде шексіз ленталар жасалынатың.

Каландрлеумен қатанды және пластифицирленген ПВХ, сополимерлер, винихлоридтер және винилацетаттар, ПЭ, ПП, целлюло эфирлері, ПЭТФ, ПК қайта өңделінеді. Бікқабатты, көпқабатты және әр түрлі төсенішке қойылатың айырбастау (дублирленген) орамды материалдар алынады. Каландрлеу жылдамдығы 250 м/мин құрайды, ал минимальді қалындығы 10 мкм, орамды бұйымдарының ені 250 см жетеді.

Полимерлердең орамды бұйыдар алу үшін негізі комбинирленген экструзионды-каландрлі технологиясын қолданады.Каландр біліктерінің орналасу сүлбасы келесі 1 суретте көрсетілген. Төрт білікті каландрлер көп қабатты декоративті қабыршақтар алуына мүмкіндік береді (сурет 2).

 

Рисунок 1 – Каландр біліктерінің орналасу сүлбасы

 

 

Рисунок 2 – көпқабатты дублирленген қабыршақтарды алу сүлбасы

 

Полимер үздіксіз және біркелкі білік аралығындағы саңылауға берілу үшін өзі тартылу шарты орындалу қажет. Орнатылғаң қозғалу тәртібінде өзі тартылу шарты келесі тендікпен өрнектелінеді:

 

(1)

где  — қармалау бұрышы;  — үйкеліс бұрышы. Бұл қатынас келесіні көрсетеді:

1) Жұмыс саңылауына тек қана  қармалау бұрышымен шектеуленген полимердін бөлігі ғана өзі тартылады.

2) Қармалау бұрышының мәні тек қана үйкеліс бұрышымен анықталынады немесе полимердін білік бетіне үйкелі коэффициент шамасымен. Үйкеліс коэффициенті неғұрлым жоғары болса, соғұрлым полимер белсенді қайта өңдіріледі (фрикционды толтырғыштар – техникалық көміртек, сажа).

3) Білік диаметрі артуымен полимердін өзі тартылатың көлемі артады.

Каландрлерде алынатың орамды материалдар бойлық және көлденен бағытында теңберікті емес болады, каландрлі әсері нәтижесінен. Каландрлі әсері – ол термопластың макромолекуласының лентаның бойлық бағытында бағыттаулы қайтақұрулуы болып келеді, мәнді ығыстыру кернеулері пайда болуынан.

Каландр массивті корпустан және айналатың біліктерден тұрады жеке немесе бір жалпы топты жетегі бар. Шарнирлі муфталар біліктедін ығысуына мүмкіндік береді (біліктерді реттеу, қиғаштауын).

 

 

Рисунок 3 – Жеке жетегі бар 3-білікті J-бейнелі вертикальді каландрдін сүлбасы: 1 – станина; 2 – біліктер; 3 – әмбебап редуктор; 4 – әмбебап шарнирлі  муфта; 5 – электрқозғағыш

 

Жұмыс біліктеріне қойылатың негізгі талаптар: максимальді беріктік және қатандық, минимальді иілімдігін қамтамасыз ететін; бөшкенің (біліктін жұмыс сыртқы беті) эксцентриситеті болмауы оның айналу өсіне салыстырмалы  ; бөшкенін термохимиялық тұрақтылығы және бетінін бастапқы тазалық класын сақтауы; термореттеуде минимальді инерциондығы.

Материалды бір біліктен басқа білікке ауыстыруы полимерді үйкеліс коэффициенттінің мәні тәуелді болатың білік температурасын реттеп іске асырылады. Серіпімді-тұтқырлы күйдегі полимер үлкен температурасы Т₁бар біліктен кіші температурасы Т₂бар білігіне ауысады, егерде болса (алдынғы тақырып, сурет 4, және [1-340] қара). Біліктерді термо реттеу үшін су және бу қолданады.

Каландрлердін негізгі параметрлері: біліктер саны, диаметрі және ұзындығы, шекті керу күші.

Каландрлердін өңдіріс өнімділігі [1-343]:

(2)

 

мұнда m_k – массалы өңдіріс өңімділігі; V – бұйымның шығу жылдамдығы;  — материал тығыздығы;  — машина уақытың пайдалану коэффициенті. Каландрлердін техникалық сипаттамалары келессі әдебиеттерде келтірілген [1-344].

Экструзионды-каландрлі әдіспен қабыршақтар алу технологиясы келесіге негізделінген. Компоненттерді алдын ала араластыруы чевячті араластырғышта жүргізіледі 1. Дайындалған масса2 біліктеріне беріледі, композицияларды гомогенизациялау үшін. Білктерден материал кукла түрінде экструдер-пластикаторға 3 беріледі, одан жазықтесігінің головкасынаң жазық ленталар түрінде үріледі. Қыздырылған масса транспортермен қармаланып төртбілікті Г-бейнелі каландрге беріледі және жүктелінеді. Тапталған қабыршақ қабылдау роликтерімен қабылданып 5,одан суыту құрылғысына беріледі 6.

 

Сурет 4 – Пластифицирленген ПВХдан экструзионды-каландрлі әдсімен қабыршақтар өңдіру сүлбасы

 

Ұсынылатын әдебиеттер

1. [1]
2. [4]
3. [3]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1, 4]

1. Полимердін өзі тартылу шарты және оның нәтижелері.
2. Каландрлі эффект.
3. Білікті-каландрлі әдісімен қабыршықтарды алу.

4. Серіпімді-тұтқырлы жағдайындағы полимердін біліктен білікке ауыстыру шарты.

 

Тақырып 6.

Қысыммен құю жабдықтары-4сағат

Дәрістер жоспары

1. Қысыммен құю технологиясының жалпы сипаттамалары.
2. Құю машиналарының құрылғысы.
3. Пластикация буыны, қысыммен құю циклограммасы

Қысыммен құю технологиясының жалпы сипаттамалары

Берілген тәсіл теромопластар қайта өндіру тәсілдерінін ішінде ен кен таралған болып келеді. Сирек реатоплас, эластомер материалдарынан бұйымдар жасауда қолданады және массасы грам үлесіне он килограмм даналы бұйымдарды қалыптауда қолданады. Қысыммен құю артықшылығыплатика қайта өңдеу түрлері бойынша әмбебаптығы, автоматты жұмыс тәртібінде жоғары өңдірі өнімділігі, алынатың бұйымдарынын жоғары дәлдігі, күрделі пішінді бұйымдар алу мүмкіндігі, басқа технология арқілі алына алиайтың. Әдістін ерекшелігі оның циклдігі, үздіксіз технологияларымен салыстырғанда өңдіріс өнімділігін тежейтін.

Қысыммен құю технологиясында шикізатты гранулятор немесе ұнтақтар түінде қолданады. Термопластар пластикалықты қыздыру арқылы алады және бірнеше рет қайтаөндіріледі. Реактопласттар мен эластомерлар қыздыру әсерінен тікгіледі, бірақ терпластардан айырмашылығы, қайта балқытылмайды..

Қысыммен құю технологиясы манызы келесіде (сурет 3.1). Кептірілегн шикізат материальді цилиндрге беріледі, мұнда балқыма күйіне дейін жеткізіледі. Полимер балқымасы әрі қарай берілуге түйіскен пішініне жиналады (позиция а). Әрі қарай материальді цилиндр пішін буынымен тиісіп, пластикатор (берлген жағдайында – айналынбайтын червяк) өстік қозғалуымен балқыманы пішінге жылжытады (позиция б). Червяктін өстік қозғалу нәтижесінен  пішін полимер балқымасымен толтырылады,  пластикатор сол шеткі орнына ығыстырылады (позиция в). Пішінін ішкі бетінін температурасы суыту сұйықтарынан балқыма температурасынан төмен болады, сондықтанда балқыма суып құйма қатайады. Суыту сұйық ағып өту үшін пішінде арнайы арналар болады. Материальді цилиндр пішінмен түйісіп қала береді. Бұл жағдайда червякайнала бастайды, жаңа балқыма дайындап және материальді цилиндрдін бас жақ зонасына қарай тасымалдайды (позиция г) және осы жағдайда артқа қарай ығыстырылады. Балқыманын қажетті көлемін жиналғансон червяктін айналуы тоқтатылады. Бұл бастапқы жағдайын құрайды және келесі цикл орындауға дайын болады. Пластмас қатайю процессі аяқталған сон пішін ажыратылады және бұйым одан жойылады (позиция г).

Сурет 1 – Қысыммен құю технология процесінін принципиальді сүлбасы

Кез келген құю машинасы үш басты буыннан тұрады: түйісу буыны, пластикация буыны, бақару жүйесі және жетегі бар машина тұғыры. Құю машиналары қайта өңдец түрлеріне тәуелді термопласт автоматтарына (ТПА) және реактопласт автоматтарына (РПА) бөлінеді.

Құю машиналарының негізгі жіктеу бейнелері (параметрлері) болып пішін тығындау күші (кН) және толтыру көлемі болып келеді (құйманын), см³. Сериялы құю машиналары жоғары келтірілген парметрлері бойынша типөлшемді қатарларына топтплпды.

Қысыммен құю циклограммалары сурет2 келтірілегн.Осы циклограммаларынан цикл ұзақтығы балқыма суытылуында (ТП) немесе )РП) қатайюында бұйымнын пішін жасалу уақытымен анықталынады).

Рисунок 2 – Қысыммен құюдын типтік циклограммасы

 

Конструктивті орындалуы бойынша құю машиналары үш типка бөлінеді (сурет 3) [13-104].

 

 

а- пластикация буыны горизонтальді орналасу және, түйісу буыны вертикальді орналасу жағдайы; в – пластикация буыны мен түйісу буынынң горизонтальді орналасуы; с — пластикация буыны мен түйісу буынынң вертикальді орналасу жағдайлары

Сурет 3 – Құю машиналарынын әр түрлі конструктивті орындалуы

 

Форма пішініне металды бөлшектер орнатылуында вертикальді түйісу буынымен және горизонтальді ажырау жазықтығын қолданған тиімді (позиция а). Бұл машина типтерібұрышты деп аталады вертикальді престік бөлігіменМашины данного типа называют еще угловыми с вертикальной прессовой частью [12-247]. Бұрыштық құю машиналары ірі бұйымдарды құю үшін қолданады пішіннен қиын шығарылатын  жағдайында.

Вертикальді құю машиналары іріемес бұйымдарды өндіретін жағдайларында қолданады, онын ішінде армирленген бөлшектерін өндіруде (негізі 0,5 кг дейін) аланып салынатын пішіндерінде (позиция с).

Ұзақ үстап түру кезенде талап ететін бұйымдар үшін ротационды құю машиналарын қолданады бірнеше бұралу үстелінде түйістірілу буындары бар.

Онымен қоса, бірнеше пластикация буындары бар машиналар болады көп түсті құю үшін қолданатың.

Ен кен таралған горизонтальді бір червячті алады ТПА пластикациясымен біріктелінген (позиция в). Олар  4 ден  70000 см³дейін көлемін қамтамасыз етеді пішін тығындау күші  25 ден  60000 кН дейін (сурет 4).

Қазіргі заманғы құю машиналары (ЛМ) технонлогиялық процестерінің параметрлерін автоматтандыру параметрлерімен қамтамасыз етілген. Барлық функциональді блоктары мен ТПА құрылғысы қатанды рамаларында орналасқан, (сурет 3). Түйіршектелген полимерлі материал 1 бункерден 2 материаальді цилиндрге беріледі, айналатың 3 шнектерімен қарамаланады және мундштук 8 бағытына қарай тасымалданады. Мұнда түйіршектелген материал қыздырылады, тығынға тығыздалып және винтті червяк және цилиндр бетіндегі үйкеліс әсерінің, сыртқы зоналы электр қыздырғыштарынын 4жылуынан пластицирлейді немесе қысым арқылы балқытылады, одан кейін кері клапаннан 6 өтіп материальді цилиндрдін дозалау зонасында жинақталады. Пайда болатың қысымнан червяк онға қарай ығыстырылады, 25 плунжерді және хвостовикті ығыстырып, хвостовикте орналақан соңғы 26 сөндіргші бар. 27 сызғышының жауап беру сөндіргіш қондырғысында червяк әкетілуі  және әрі қарай әрекетіне дайындалған балқыма көлемі реттелінеді дозалау және мундштук 8зонасында. Сонғы 26 және 27 сөндіргіштер қосылғансон червяк айналуы тоқталады— талап етілетін балқыма дозасы дайын деуге болады. Әрі қарай 5 гидрожетегімен пластицирленетін, инжекционды буын солға қарай ығыстырылады, мундштук литникті втулкамен түйіскенше 9 стойкасында орналасқан. Бұл кезенде 11-12 пресс бөліктерінің престік ЛМ буынына түйісілуі аяқталынады. Бұл негізі горизонтальді рычажді-гидравликалық пресс болып келеді артқы 17 және 9 алдынғы плита-стойкаларынан тұратын, төрт колоналарымен 10 және 14 жалғасқан бойында сырғақ (ползун) 13 онға (түйістіру) және солға (ажырату) ығыстырлатын. Сырғақ қозғалуы рычажді- гидравликалық 15 және 16 механизмдері арқылы іске асырылады Барлық блоктарды бастапқы жағдайына келтірілген сон, червяктін өстік қозғалу 25 гидрожетегінде қысым беріледі, поршень әсеріне сәйкес полимер балқымасын материальді цилиндрден пресс-қалыпқа дайын бұйым жасауға инжекторлейтін. Червякта орналасқан ұшы 7, толтыру кезінде тұрып қалу зонасын азайтуға мүмкіндік береді. Бұйымнын пішін жасалу кезінде червяк келесе толтыру көлемін дайындауға айналдыру әсері беріледі. Балқыма берілген температурға дейін суытылған сон, бұйым итергіш немесе робототехникалық құрылғысы арқылы құю машинасының жұмыс зонасынан жойылады.

 

Сурет 4 –Червячті пластикациялы термо пластавтоматының сүлбасы

 

Пластикация буыны полимерлі материалдын кажетті көлемін (немесе массасын)  дайындау және кейінгі қалыпқа бағытау  (инжектірлеу, интрудирлеу) үшін қызмет жасайды (сурет 5).

 

Рисунок 5 – Пластикация буынының сүлбасы:

1 – червяк; 2 – материальді  цилиндр; 3 – сопло; 4 –толтыру және «тіреу» гидрожетегі; 5 – червяк айналдыру жетегі; 6 –пластикация буынының ығыстыру жетегі

 

Негізгі технологиялық бөліктері болады: материальді цилиндр (поз. 2), червяк (поз. 1) және  мундштук (поз. 3). Материальді цилиндр жінішке қабырғалы қабыршақтар түрінде орындалады, кей жағдайларында – с гильзой жоғары сапалы коррозияға тұрақты болат гильзасымен. Цилинрде сақиналы электр қыздырғыштар орналастырылады. Цилиндр қабырғаларында осы зонаны суыту үшін бітеу тесіктер жасалған.

 

Ұсынылатын әдебиеттер

1. [1]
2. [2]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1]

1. Қалып түйістіретін механизм құрылғысы
2. Құю қалыптары
3. Қысыммен құю әдістері

 

Тақырып 7.

Престеу жабдықтары-2сағат

Дәрістер жоспары

1. Престеу технологиясы туралы жалпы мәліметтер
2. Рамалы престер
3. Колоналы престер
4. Этажды (вкртикальді) престер

 

Әдістін маңызы басиапқы қатта күйдегі пресс-материальді тұтқырылы ағымды күйіне өткізу үшін  және жылу мен қысым әсерленінен балқымадан дайын бұйымдар алу үшін тағайындалған. Катайатың химиялық реакция арқылы бұйым жасалуы болатың, берілген темепературада тұрақты пішіні бар және аспаптан алынған сон суытуын талап етпейді.

Престеу деп тікелей (компресисонды) престеуді айтады, материалдын тиеуі, бұйымның қалыптауы, қатайю процесі нақты пресс-қалыпта іске асырылатың (сурет 1).

Престеу арнайы престерде іске асырылады, гидраликалық, жылынатың пресс-қалыптарына.

Престеу технологиялық процесі келесі негізгі операцияларынан тұрады: пресс-материальді дайындау және дозалау; алдын ала қыздыру; қалыпқа тиеу және престеу; дайын бұйымды алып және оны механикалық өңдеу.

Пресс-материалдар ұнтақтар және түйіршіктер түрінде беріледі. Онымен қоса, кенінен талшықты татериалдар (волокниктер) кенінен қолданады, толтырғыштар ретінде әр түрлі талшықтар қолданатын органикалық (хпақта қағазды,  рами,   сизаль,  синтетикалық … ), минеральді

 

 

1-пуансон; 2- пресс-материал; 3-матрица; 4-итергіш;

5-бұйым

 

Сурет 1 –Тікелей(компресионды) престеу сүлбасы

 

(шынылы, базальт, асбест ж т.б.) материалдар. Талшықты материалдарды ірі-домалатқан түрінде шығарылады ұсақтандыру массасына қиын шалдығатын (АГ-4В), слеждеуге төзім, қайта өңдеу алдында жгуттеуге болады. Талшықты материалдан престеу бұйымдары: парақты гетинанкс, текстолит, стеклотекстолит ж т.б..

Пресс материальдарды дайындау келесіге негізделген: кептіру, ұсақтау және басқадай операциялар.

Пресс ұнтақтарын дозалау көлемді, массалы және даналы болады. Бірінші тәсіл өзінін мәнің көпжұлдызыды қалыптауда сақтайды. Масаалы дозалау пресс материалдар шығының азайту үшін бағытталынған. Кей жағдайда дәл дозалау сапалы бұйымдарын алу ен басты шарты болып келеді. Даналы дозалау өте қарапайым және ынғайлы, бұл тәсіл жұмыс жағдайын жақсартады, өңдіріс өнімділігін артады, тиеу камерасының көлемін азайтуға мүмкіндік береді және қалыпта пресс-материалдың қыздыруын мәнді тездетеді. Оны іске асыру дәрімашина өндіру процесіне енгізуі талап етіледі.

Пластмасс қайта өңдеуінде дәрілеу процесі деп пресс матермалды салқындай тығыздауын айтады оның кейінегі ыстықтай престеу алдында. Мұнда дәрі пішіні мен массасы алынатың дайын бұйымына жақын болу керек сапасын мәнді жақсартатың. Негізі дәрілерді цилиндрлі пішінді түрінде алынады диаметрі 10 ден  200 мм дейін. Дәрілеу үшін роторлы машиналар қолданады  МТ сериялы және 2700 сериялы гидравликалық горизонтальді машиналар қолданады[12-312]. Перспективті гидравликалық дәрі машиналар болады, өйткені кез келген пресс материалдарды қайта өңдеуге мүмкіндік береді (оның ішінде волокниктерге). Бұл машиналар ұзақмерзімді және дәрілеу күші механикалық әсерлі дәрі машиналарынан екі есе көп дамыта алады.

Пресс-қалыпта материал болу уақытын қысқарту үшін оны алдын ала қыздырады. Алдын ала қыздыру жеткілікті тез болу керек,  қатаю процесі  бұл уақыт аралығында өте терең өтуге үлгермеу үшін. Қыздыру үшін жиі жоғары жиелікті тоқ генераторын (ГТВЧ) қолданады, дәрі көлемі бойынша біркелкі қыздыруын қамтамасыз ететін. Кенінен жартылай автоматты тәртібінде жұмыс істейтін рамалы гидравликалық престерді қолданады.

Аз көлемде колоналы престер құрылымын қолданады, зертханалық, аз тонажды өндірісінде жалпы техникалық және инженерлі-техникалық тағайындалуы бар бұйымдарды шығаруда. Этажді  (вертикальді) пресстер негізі текстолиттен, гетинакстен, шыныпластиктен парақты бұйымдарды өндіруде қолданады. Типті рамалы пресс келесі әсер бойынша жұмыс істейді (сурет 2). Қатанды пісірілген рамада 11 престін барлық негізгі агрегаттары орналасқан, бас гидроцилиндр 1 дифференциальді плунжерімен, соңғысында плунжер 2 және штогі 3 бар, ползуннан 4, штокпен қатанды жалғасқан, бағыттауыштан 5, итергіштен 10 және басқару құрылғысынан тұрады, корпуста орналасқан. Престін үстелінде пресс-қалыптын матрицалы бөлігі орналасады 8 қыздырғышымен 9, ползунға пресс-қалыптың пуансоны 7 бекітіледі қыздырғышымен 6. Цилиндрдін  плунжерлі зонасына энерготасымалдауыштар берілгенде (минеральді майлар) ползун қалып түйіскенше  ығыстырылады және технология процесі бойынша талап етілетін қысым беріледі. Прес-қалыпты ажырату үшін гидроцилиндрдін штокты зонасында қысым беріледі, нәтижесінде дифференциальді плунжер және ползун көтеріледі. Одаң кейін итергіш 10 қосылады, және бұйым қалыптан шығарылады.

 

 

Сурет 2 –Диффернциальді плунжерлі рамалы гидравликалық пресс құрылғысының сүлбасы

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1]
2. [2]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1]

1. құю престеу
2. Колоналы престер
3. Этажды престер

 

Тақырып 8

РТБ өндіру жабдықтары-4сағат

Дәрістер жоспары

1. Бастапқы шикізаттарды араластыру мен дайындау үшін жабдықтар
2. Каландрлар
3. Шприцмашиналар
4. Рәзенкелі қоспаларды қысыммен құю үшін жабдықтар
5. Вулканизациялау жабдықтар

 

Барлық зауытқа, цехке, бөлімшеге түсетін ингрединттер стандарт немесе техникалық шарттарына жауап беру керек. Бірақ МеСТ және ТШ нормалары нақты рәзенке өңдірісінің талаптарына сәйкес болмайды дисперсиялық дәрежесі, бөгде кіріспелері және ылғал болуы бойынша. Ашық ауада сақтауда және тасымалдауда ингредиенттердін кірлеуіде мүмкін. Сондықтанда өңдіріске қосу алдында ингредиенттер кептіріледі, елеуіштелінеді, бөлшектелінеді және сүзбеленуге  шалдықтырады.

Шамалы мөлшерлі ингредиенттерді кептіруде камералы кептіргіштер, кезенді әсерлі вакуум-кептіргіштер қолданады [18-227, 228].

Ұсақтауға кептіруден кейін мел және каолин материалдары шалдығады, дискілі мельницаларында (дезинтеграторларда), қатты ингредиенттер шарлы мельницаларында ұсақталынады.

Ұнтақ бейнелі ингредиенттер илеуге шалдықтырылады бөгде кездейсоқ кіріспелерді түсірмеу үшін. Илеу үшін вибрационды және  цилиндрлі илеуіштер қолданады .

Жұмсартуларды дайындау тәсілдері олардын жағдайларынан тәуелді. Сұйық жұмсартқыштар металды торлар арқылы сүзбеленеді рәзенкелі қоспаларына бөгде кіріспелерді түсірмеу үшін. Қиынбалқытылатың жұмсартқыштар бөлшектелінуге шалдықтырлады. Канифоль  мен рубраксті ұсақтау үшін балғалы мельницалар қолданады, рубракс үшін гильотинді механикалық пышақтар қолданады. Парафин мен стеаринді жоңғаққа айналдыру үшін арнайы пышақты механикалық құрылғыларды қолданады.

Рәзенкелі қоспаларды жасау біліктер мен рәзенкеараластырғыштарда өткізіледі. Біліктерде араластыру жоғары емес өңдіріс өнімділігімен және қиын жұмыс жағдайларымен сипатталынады және жұмысшылардан қауіпсіздік нормаларын орыңдауын талап етеді. Бірақта бұл тәсіл көп ассротиментті салыстырмалы аз мөлшерлі бұйымдар өңдіруде экономикалық тиімді болады. Біліктерде араластыру процесі үш кезеннен тұрады: 1) араластыруға каучукті дайындау («роспуск» каучука); 2) ингредиенттерді енгізу; 3) рәзенкелі қоспалармен срезкаларды араластыру. Фрикциялар 1:1,08 и 1:1,17 біліктер қолданады. Мұндай біліктердін айналу жылдамдықтарының қатынастары ингредиенттерді рәзенкелі қоспаларына жақсы жағылуын қамтамасыз етеді. Бұдан жоғары фрикция жоғары жылу жасалуына әкеледі және ингредиенттерді саңылаудан біліктер противеньдеріне мәнді себілуіне әкеледі.

Рәзенкеараластырғыштарында араластыру сериялі жіне ірі-сериялі РТБ өңдірісіне сипаты. Берілген тәсілдін артықшылығы: жоғары өңдіріс өнімділігі, жеңілденген жұмыс жағдайлары; процесті автоматтандырі мүмкіндігі; электр энергия үнемдеуі. Рәзенкеараластырғыштарда қоспаларды өңдеу процесі бір немесе екі кезенде өткізіледі. Рәзенкеараластырғыштарда қоспаларды пішінсіз үлкен кесекті түрде «кукол» қоспаларды алады, сондықтанда рәзенкеараластырғыштар біліктер кешенінде бірге жұмыс істейді (агрегате), рәзенкелі қоспаларды парақтау үшін қызмет жасайтын. Біліктерді рәзенкеараластырғыштар қатарына немесе астыңда орналастырады.

Каландрлер тағайындалуы бойынша процестерінен тәуелді олар листовальдіге, профильдіге, промазочные  (фрикционді), обкладочті және дублирленгендерге бөлінеді. Онымен қоса, әмбебап каландрлер болады парақтау (листование), промазка және маталар обкладкасы өткізілетін. Тағайындалынуынан басқабарлық  каландрлардың құрылғысы бірдей болады. Бір бірінінің үстінде вертикальді жазықтығында орналасқан біліктер болады. Біліктер жұмыс істеу кезінде суыту сулар немесе ыстық булар  берілуімен суытылып қыздырылады. Каландр біліктері арнайы шлифтелуіне шалдықтырылады, (бомбировка валков), біліктер иілуін компенсациялау үшін. Каландрлерде қосымша құрылғылары болады: суыту барабандар каландрлі жартылай фабрикаттарды суыту үшін, ширительдер маталарды ширеу және түзеу (расправления)үшін, жиекті пышақтарпарақтардың шетін кесу үшін, жайып-айналдыру (раскаточно-закаточные) құрылғылар, қөректену транспортерлер және құрылғылар рәзенке қоспаларын біркелкі беру үшін.

Рәзенкелі қоспаларды парақтау (листование резиновых смесей) рәзенкелі қоспаларды термиялық және механикалық өңдеу арқылы каландрлар біліктерінде өткізіледі. Парақтау, рәзенке қоспаларын қалыптау тәсілдерінінін бірі болып келеді және үш, төрт және бес білікті каландрларында өткізіледі (сурет 1). Негізі каландрлар біліктері  бірдей айналу жылдамдықтары болады. Тек қана кейбір төрт және бес білікті каландрлар фрикциямен 1:1,1 тәртібімен айналады, оның пластикалығы мен температура бойынша біркелкілігіне әкелетін.

Рәзенкелі бұйымдарына беріктік пен қатандық беру үшін маталар қолданады. Матаны рәзенкемен жақсы байланысын қамтамасыз ету үшін матаны рәзенкелі қоспаларымен алдын ала майлау (промазку) өткізу керек. Маталарды майландыруды үш білікті майландыру (фрикционных) каландрларда немесе әмбебап каландрларында өткізіледі. Майландыру процесінің маңызы келесіге негізделген:

 

 

 I – үш білікті каландрлерде каландрлеу; II –  төрт білікті каландрлерде каландрлеу; III, IV –  жоғары білікті төрт білікті каландрлерде каландрлеу;

V –Z-бейнелі каландлерде каландрлеуе

 

Рисунок 1 – Рәзенкелі қоспаларды каландрлеу сұлбасы

 

маталар каландр біліктерінің саңылау аралығында өткізілгенде оған рәзенкелі қоспаларды орта рәзенкелі қоспамен жабылған тез айналатың біліктер (фрикция  1:1,5), арқылы жағылып енгізіледі. Мата каландрге айналдыру құрылғылары арқылы беріледі. Маталарды жаю (раскатка ткани) каландрдін тягасымен өткізіледі (сурет 2).

1,2,3 – ролики для ткани; 4 – направляющий ролик;

5 – валик с прокладочным холстом

 

Рисунок 2 – Майландыру каландрлерінде матаның сол жағын майландыру сұлбасы

 

Маталарды майландырудан кейінматаны рәзенкелі қоспаларымен обкладкалуы іске асырылады. Обкладка процесінін маңызы рәзенкелі қоспа қабатың матаға қысыммен жабуына негізделінген (прессовкой). Онымен қоса, біржақты және екі жақты маталар обкладкаларың қолданады. Үздіксіз екі жақты обкладканы екі тізбекті орналасқан каландрлерде немесе төрт білікті каландрлі агрегаттарында өткізіледі (сурет 3).

 

1 – кептіру барабандар; 2 – төрт білікті  каландр; 3 – суыту барабандар;

4 – закатка; 5 – прокладка

 

Сурет 3 –Екі жақты маталар обкладкалау сұлбасы

 

Каландрлерінде кен таралған процесі болып дублирлеу (дублирование)болады, жартылайфабрикат парақтарын бір біріне қойылып прокатталуынан тұратың. Рәзенкелі қоспалардың дублирлеуімен үлкен қалындықты парақтар алады. Кәдімгі парақтаумен  каландрлеуде қалындығы 1,5 мм аспайтын парақтар алуға болады, үлкен қалындықта рәзенкелі қоспанын парағындағы ауа қармалауымен қабыршақтар жасалынады.

Дублирлеу тәсілдері:

1) қосымша дублирлейтін біліктер арқылы дублирлеу;

2) арнайы дублирлейтін каландрлерде дублирлеу;

3) дублирлейтін барабанда дублирлеу, каландрмен бір агрегат құрайтың;

4) рәзенкелі қоспаларды көп білікті каландрлерінде дублирлеу;

5) прорәзенкелі маталарды дублирлейтін транспортерінда дублирлеу, каландрмен бір агрегатында жұмыс істейтін және басқадай дублерларда.

Осы соңғы тәсіл транспортерлі ленталар мен жетекті белбеулерді өндіруде қолданады, бірнеше паралельді орналасқан маталар қабаттарынан тұратың. Дублирлеу транспортері (дублер), каландрдан кейін орналасқан,   бір неше ленталы транспортерлардан тұрады, біріненсон бірі орналасқан және прорәзенкелі маталарды беру үшін қызмет жасайтын (сурет 4).

 

 

Рисунок 4 – Дублирлеу транспортердың жұмыс істеу сұлбасы

 

Каландрдан шығатың екі жақты майландырылған мата жоғары транспортерға беріледі, одаң өтіп, кері бағыттында қозғалатың төмен орналасқан екінші транспортерге түседі. Мата соны дублирлеу біліктеріне дейін созылады және  каландрдан шығатың рәзенкеленген матамен білік аралығындағы саңылаудан өткізіледі.  Дублерден көп өткізілгенсон көп қабатты пластина алынады қажетті маталы қойылым саны бар (числом тканевых прокладок).

Шприцтеу арқылы берілген профильді (қимасы бар) әртүрлі жартылайфабрикаттар алады, мысалы құбыр, шнур, жгуттер түрінде ж т.б. Шприцтеу маңызы пластикалық, алдын ала қыздырылған рәзенкелі қоспаны сәйкес пішіні мен өлшемі бар тесіктен қысыммен қысымдауына негізделінген. Шприцтеу үшін шприц-машиналар кенінен қолданады (червячные прессы).

Шприцтеу технологиясы экструзионды қондырғыларда термопластардан бұйымдар алу технологиясымен көп жалпылығы бар. Екі жағдайда негізгі жұмыс мүшесі -червяк болады, айналып рәзенкелі қоспаны үздіксіз профильдеу бөлшекиеріне беретің (сурет 5).Мұндай бөлшектер болады: шайба, мундштук , дорн, профильдеу матрицасы (профильная планка). Шайбаны тұтас қималы жартылайфабрикаттарды жасау үшін қолданады және оның ортасында шығарылатың профильдеу тесігі бар. Құбыршалар (трубок) жасау үшін профильдеу бөлшектер ретінде  мундштук және дорн қолданады. Профильдеу матрицасын күрделі профильді ленталарды жасауда қолданады. Шприц-машинаның өңдіріс өнімділігі червяк диаметрімен анықталынады [18-302].

Құю әдісімен, немесе рәзенкелі қоспаны литник арқылы қысымдауда шприцтеу процесіне сәйкес рәзенкелі қоспадан әртүрлі профильді қималы бұйымдар алуға болады: құбыршылар-трубки, шнур, жолақтар (полосы) (сурет 6). Плунжерлі құю престер циклді технологиясы бойынша жұмыс істейді. Жұмыс істеу алдында напорлі камераны 70-80⁰С дейін қыздырылады. Одан кейін осы камераға алдын ала 60-70⁰С дейін қыздырылған рәзенкелі қоспаны тиеді тығыз орамдар түрінде.  Пресс үстеоіне қалыпты орналастырады, штокпен напорлы камерада қысым беріледі, қысым артқан сайын қалып толтырыла бастайды.

 

1 – фундаментті  плита; 2 –таңдау транспортер жетегінің фрикционды берілісі; 3 – станина; 4 – дорн; 5 – мундштук; 6 – головка; 7 – рубашка; 8 – вентиль; 9 – тарау коробка; 10 – цилиндрлі камера; 11 – червяк; 12 –тиеу воронка; 13,16 – подшипниктер; 14 – үлкен  шестерня; 15 –  червяктің  соңғы бөлігі; 17 – бу немесе су беретің құбырөткізгіш; 18 –конденсат  және жұмыс істеліеген суды әкетілетің құбыр өткізгіш; 19 – электромотор; 20 – жалғау муфта; 21,23 – беріліс коробканың біліктері; 22 – беріліс   коробкасының шестернясы

 

Сурет 5 – Шприц-машина

 

Червячті құю машиналарымен автоматтар екі процесті біріктіреді: құю және бұйымды вулканизациялау процестерін. Червячті құю головкасымен, бірқабатты горизонтальді вулканизационды преспен және пресс-қалыпты тіркестіріп құю машина-автомат құрылымдалды үлкен өлшемді емес рәзенкелі бұйымдарды құю және вулканизациялау үшін (сурет 7).

 Көп бұйымдар ыстықтай вулканизациялауға 130-160⁰С температура аралығында шалдықтырылады. Ыстықтай вулканизация вулканизационды ортада немесе ыстықтай металды бетінің аралығында өткізіледі, мысалы металды қалыптарда.  Вулканизационды орталар ретінде қаныққан су буын қыздырылған буды, ыстық ауаны, ыстық инертті газдар, ыстық сулар, хлор кальций ерітіндісі, глицерин, вулканизация тездететің ерітінділер қолданады.

 

 

1 – напорлы  камера; 2 –қысым  штогі; 3 – рәзенкелі қоспа; 4 – құю головка;

5 – ауысымды  дорн; 6 – ауысымды  литник; 7 –құю пресінің үстелі; 8 – құбыр шығуы

 

Сурет 6 – Профильді қималы бұйымдарды құю сұлбасы  (шнур, полоса)

Қазаңдарда вулканизация атмосфералы қысымнан жоғары қысымында өткізіледі. Диаметрі  0,9 ден 3 м және  ұзындығы 1 ден 40 м дейін горизонтальді қазандар бұйымдары бар арбашықтарының рельстарымен жабдықталынады (сурет 8). Қазандарды цехтарда қатармен фронтальді орналасады. Қазан қатарлары бойында рельсті жолдарды орналастырады. Вулканизацияға шалдығатың бұйымдарды вагонеткаға жүктеліп қазандарға тиеді. Бу беру алдында қазанды үруленеді ауаны жою үшін, одан кейін бу қысымын вулканизация технологиялық тәртіптеріне сәйкес қажетті мәндеріне дейін көтереді. Вулканизация үшін жиі әмбебап колоналы және рамалы престер қолданады гидравликалық жетегі бар. Оларды әртүрлі бұйымдарды вулканизациялау үшін қолданады биіктігі 120-140 мм дейін. Плита аралығындағы саңылаулар санынан тәуелді вулканизационды престер бір және көп қабатты болады (2-, 4- и 6- қабатты). Плита өлшемдері 300х300мм, 400х400мм, 600х600мм, 800х800мм, 600х1200мм, 1000х1200мм престер қолданады (сурет 9).

Аз өлшемді бұйымдарды вулканизациялауды металды қалыптарда өткізіледі. Ұзындығы үлкен бұйымдарды – транспортты ленталар, жетекті белбеулер– көпплунжерлі плита ұзындығы  1200 ден 10000 мм дейін нақты плиталар аралығында вулканизацияланады.

 

 

 

 

 

а – вулканизация және құю; б – бұйым выемкасы; 1 – қыздыру плиталары;

2 – горизонтальді гидравликалық  пресс; 3 – құюя прессформа; 4 – червячті құю головкасының  мундштугі; 5 – червячті құю головкасы; 6 – электрқозғағыш;

7 –құю головкасының бұралу цилиндрі

 

Сурет 7 –Рәзенкелі бұйымдарды құю және вулканизациялау үшін автоматтың сұлбасы

 

1 – корпус; 2 – рельстер; 3 – тіреулер; 4 – обойма; 5 – қақпақ; 6 –буды қазандарға беру құбыры; 7 –түбі; 8 – подвеска; 9 – өс; 10 –қақпақ бұрауына тісті дөңгелек; 11 – тісті рейка; 12 — зубцы; 13 – кронштейн

 

Сурет 8 – Горизонтальді  вулканизационді қазан

 

 

а — жалпы түрі ; б — өлшем белгілері бар құрылғы сұлбасы. 1 — рама; 2 – қозғалмайтың жоғары  поперечина (головка пресса);

3 — бу тарататың құбыршылар;4  — жұмыс  цилиндр; 5 — булы  коллектор; 6 — плунжер; 7 — жұмыс цилиндрден суды шығару және шығару  тесіг; 8 — манжета; 9, 11 — болттар; 10 — төменгі  плита; 12 — үстел; 13 — аралық  плита;

14  -жоғары  плитабулы қыздыруымен

 

Рисунок 9 – Рамалы төртқабатты  вулканизационды  пресс

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [9]
2. [10]
3. [8]
4. [1]
5. [2]
6. [3]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [8, 9, 10]

1. Вулканизационды пресс-автоклавтар
2. Транспортты ленталар мен жетекті белбеулерді вулканизациялау

 

Тақырып 9

Қуыс бұйымдарды үрлеу әдістерімен өндіру жабдықтары-2 сағат

 

Дәрістер жоспары

1. Технология туралы жалпы мәліметтер
2. Үрлеу агарегаттары
3. Қалыптау головкалары

 

Үрлеп қалыптауы деп экструдирленген термопластикалық қол учаскесін  ішкі ажыраулы қуыс пішінінің урлеуін айтады қол ішкі қуыс конфигурациясың алғанша дейін. Үрлеу агрегат экструзионді машинадан, бұрышты сақиналы головкадан, қалыптан, қалыптың түйісу және ажырау механизмдерінен, даярлама үрлеу пневиожүйеден тұрады.

Үрлеу қалыптауында қолданатың экструдер, алдынғы тақырыптарындағы жазбаланған экструдерлерден айырмашылығы жоқ, негізі біршнекті экструдерлер қолданады. Агрегаттар таңдалынатың және жіктелінетің негізгі параметрі болып — максимальді бұйым көлемі. Бұйым сыймдылығы 0,005 ден 500 л дейін алатың агрегаттар болады. Көп агрегаттардың горизонтальді орналасу  экструдері болады  сақиналы бұрыштық головкасымен, экструдат шығуына қарай төмен бағытталған. Салыстырмалы көп емес L/D = 16÷25 экструдерлер қолданады.

Термопластардан қуыс бұйымдарды өңдіруі– канистрлер, бөшкелер, бөтелкелер, ойыншықтар ж т.б. – екі кезенде іске асырылады: алдымен балқу температурасынан төмен температурасы бар даярлама алады, одан кейін оны қысылған ауамен үрлейдікоторую. Қалыптың салқын қабырғасымен түйіскен сон полимер қатайады, одан кейін қалып ажыратылады, дайын бұйым алынып  соңғы өңдеуге беріледі (құйылған қабыршықтарды жою ж т.б.).  Қалыпта бұйымды суытуы қалыптау цикл уақытынан 50 ден 75% уақытын алады. Салқындатқыш ретінде су және сулы түман қолданады (сурет 1).

Үрлеу экструзия әдісімен бұйымдар өңдіру мәнді қалдықтар жасалынуымен іске асырылады ( 35% дейін). Көп бөлігі қайта өңдеуге жәрәмді болады, сәйкес түйіршіктерге трансформациялаудан кейін. Қалдықтарды жаңа шикізатқа қосу 30-40% аспау керек.

Бұйымдарды өңдіру арнайы агрегаттарында іске асырылады (экструдерден басқа) жылжыту және қалыпты гидравликалық немесе пневматикалық жетегімен түйістіру механизмдерімен қамтылған. Қалыптау процесі даярламаны сығымдау қысқа кезенге және ұзақ кезенгне –бұйымды қалыптау және суыту бөлінген сон, оңда өңдіріс өнімділігін арту үшін көп агрегаттар көппозициялы орындалады, бірнеше қалыптарымен, немесе, әсіресе үлкен көлемді емес бұйымдарлы өңдіруде, екі және оданда көп арналы қалыптау головкаларымен қамтылады, кейде әр бір арналырндағы мундштуктармен қамтылады. Көп агрегаттар автоматтік тәртібінде жұмыс істейді.

Үлкен массалы және көлемді бұйымдар алу үшін экструдерелер сыймдылықтармен қамытылған– балқыма жинағышы(копильниками расплава). Жинағыш көлемі әртүрлі болады және экструдер мен бұйым массаларына сәйкестаңдалынады. Экструдер, тұрақты жұмыс істеп, балқыманы жинағышқа ытқытады (нагнетает), головка алдында орналасқан. Жинағышта қажетті материал көлемін жинаған сон, материальді цилиндр болып келетің, балқыманың головкв арқылы тез сығымдалады (сурет 2).

 

 

Сурет 1 – Қуыс бұйымдарды  құбырлы термопластты даярламадан экструзионды-үрлеу қалыптаумен өңдіру сүлбасы:

а — құбырлы даярламаның экструзиясы; б — даярламаны үрлеп бұйым қалыптау; в — бұйымды алу (ауа шығарылатың тесігі көрсетілмеген);

1 — шнек; 2 —экструдер цилиндрі; 3 —қалыптауға қысылған ауаны беретін кран; 4 — дорн; 5 —экструдердің қалыптау головкасының мундштугі; 6 —полимер балқымасының құбырлы даярламасы; 7 — жартылай қалып; 8 —жартылайқалыпты түйістіру және ажырату жетегі; 9 — пресс- кант; 10 — бұйым

 

 

 

1-экструдер; 2-жинау головкасы; 3- рукав (трубка); 4-үрлеу қалып; 5 – бекіту плиталары; 6-түйістіру гидравликалық буыны

 

Сурет 2 – үрлеп қалыптау агрегатты

 

Қалыптау циклінің жалпы қалыптауы келесіден тұрады [19-501]:

t_ц = t_в + t_с + t_р + t_о + t_р + t_и

мұнда t_в – қалыптау голвкасынан даярламаны беру уақыты; t_с, t_раз – қалыптың түйістіру және ажырату уақыты; t_р – үрлеу уақыты; t_о – суыту уақыты; t_и – қалыптан бұйымды алып шығару уақыты.

Осы  t_ц уақытың 80% суытуға қажет t_о уақыты құрайды. Осы уақыт аралығында экструдер жұмыс істемейді және экономикалық тиімді емес. Қалынқабырғалы бұйымдар алу үшін t_омәні өте мәнді болады. Сондықтанда көппозициялы, карусельді агрегаттар қолданылады, даярламаны үрлеген сон қалып экструдер сыртыңда суытылады, ал оған жаңа, бос қалып жалғасады, және цикл қайталанады. Бұл жағдайда экструдер балқыма даярламаны тұрақты сығымдайды, немесе тоқтамай жұмыс істеп тұрады.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1]
2. [19]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1, 19]

1. Қуыс бұйымдар алатың автоматты тәртібінде жұмыс істейтін үрлеу агрегаттар құрылымы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыстар орындау үшін әдістемелік нұсқаулар

 

№ 1-зертханалық жұмыс Құю машинасының экструдер шнегінің жетегі (4 сағат)

Жұмысты орындау тәртібі:

1. Экструдер және шнектің әрекет беру қағидасын зерделеу.

2. Шнек жетегінің принципиальді гидравликалық сүлбасымен танысу.

3. Шнек жетегінің параметрлерін есептеуіне бастапқы берілгендерімен танысу.

4. Жетекті есептеу инженерлік әдістемесімен танысу.

5. Шаптыру көлемі 63 см³ құю машинасына шнектің айналу қозғаласына жетектің есептеуін орынданыздар.

 

Бақылау сұрақтары:

1 Жетекті есептеуіне құю машинасының қаңдай параметрі берілгендері ретінде саналады?

2. Жетекті есептеуіне бастапқы параметрлері қалай таңдалынады ?

3. Гидроқозғағаш қалай таңдалынады?

4. Гидронасос қалай таңдалынады?

5. Электрқозғағыштың талап ететің қуаты қалай анықталынады?

6. Экструдер гидравликалық сүлбасының жұмысын түсіндірініздер.

7. Құю машинасының жіктеу параметрін атаныздар?

8. Шнектің айналу жылдамдықтары мен диаметрі қалай таңдалынады?

 

  Ұсынылатың әдебиеттер

1.     [12 — 150165]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [ 1, 2]

1. Құю машиналарының экструдер құрылымы.

2. Қайта өңделінетің термопласт маркалары экструдер өңдірісөнімділігіне беретің ықпалы.

 

№ 2-зертханалық жұмыс Құю машинасының шнек диаметрін анықтау – 4 сағат

Жұмысты орындау тәртібі:

1. Диаметрдің шнектің басқадай параметрлерімен өзарабайланысын орнатыныздар.

2. Құю машинасының шнек конструкциясын зерделеніздер.

3. Диаметрді есептеуіне бастапқы берілгендерімен танысыныздар.

4. Диаметрді есептеу әдістемесімен танысыныздар.

5. Шаптыру көлемі 63 см³ құю машинасының шнек диаметрін есептеуін өткізініздер.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Шаптыру көлемі, құю қысымы құю машинасының пластикационды өңдірісөнімділігі неден тәуелді ?

2. Шнектің геометриялық параметрлерін атаныздар?

3. Шнек диаметрін модифицирленген қатары не?

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [12 – 168,169]

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [2,3, 9]

1. Құю машиналарының шнек конструкциясы.

2. Шнектің геометриялық параметрлерін есептеу.

 

№ 3-зертханалық жұмыс Қалыптау аспаптарын есептеу және құрылымдау – 4 сағат

 

Жұмысты орындау тәртібі:

1. Қысыммен құю үшін көпұялы қалыптың конструкциясымен танысу.

2. Көпұялы пресс — қалыптың конструкциясымен танысу.

3. Құю қалыптары мен пресс-қалыптардың ұялығын есептеу әдістемесімен танысу.

4. Қысыммен құюға ұяшық сандарын есептелерін.

5. Пресс-қалып сандарын есептеуін өткізініздер.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Қысыммен құюға ұяшықтар санын қандай параметрлері бойынша жүргізіледі?

2. Шаптыру көлемі дегеніміз не және нені анықтайды?

3. Пластикационды өңдірісөнімділігі нені сипаттайды?

4. Пресс-қалыптар саның есептеуінде ескерілетің бас параметрлерін атаныздар.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [11]

2. [12]

3. [13]

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1, 2, 11, 12, 13]

1. Сақындайарналы құю қалыптары.

2. Ыстықтай арналы құю қалыптары.

3. Тікелей (компрессионды престеуге) пресс-қалыптар типтері.

4. Көпұяшықты қалыптардың актуалдігі.

 

 

№ 4-зертханалық жұмыс Құю машиналары – 1 сағат

 

Жұмысты орындау тәртібі:

1. Құю машиналарының горизонтальді типтерімен танысу .

2. Берілген машиналардың қолдану аймағы мен пайдалану ерекшеліктерімен танысу.

3. ҚМ негізгі бөліктерімен танысу.

4. Пластикация түйінімен танысу.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Горизонтпльді типті ҚМ артықшылығы.

2. Құю процесінің циклограммасы.

3. Пластикация түйігінің кинематикасы.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1]

2. [2]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1,3,9]

1. Қысыммен құю әдістері.
2. Құю машиналары мен автоматтар (әрекет беру пртнциптері және әр бейнелігі).
3. Құю машиналарын таңдау.

 

№ 5-зертханалық жұмыс Гидравликалық престер – 1 сағат

Жұмысты орындау тәртібі:

1. Рамалы пресс конструкциясымен танысу.

2. Престің негізігі түйікдерімен танысу.

3. Тікелей престеуге қалыптарын зерделеу.

 

Бақылау сұрақтары

1. Престердің жіктеу параметрлерін атаныздар.

2. Престеумен қайтаөңделінетің полимерлерді атаныздар.

3. Престеу операцияларының циклдерін атап шығыныздар.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [1].

2. [2].

3. [4].

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1,2]

1. Пресс-материалдарды мөлшерлеу тәсілдері.

2. Құю престеу

3. Колоналы және қабатты престер.

 

№ 6-зертханалық жұмыс Экструзионды сызықтар – 1 сағат

 

Жұмысты орындау тәртібі:

1. Тегіс құбырлар, қолды қабықшалар, парақтар, бойлық-погонажды бұйымдарды өңдіретің экструзионды сызықтардың жабдықтар құрамы мен технологиялық сүлбасымен танысу.

Бақылау сұрақтары:

1. Тегіс құбырлар, қолды қабықшалар, парақтар, бойлық-погонажды бұйымдарды өңдіретің қалыптау головкасының конструктивті ерекшелігін түсіндірініздер.

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1.  [1]

2.  [2]

 

СӨЖ үшін бақылау тапсырмалары [1,2,4]

1. Экструзионды сызықтарындағы бұйымдарды калибрлеу (құбырларды, қабығын, парақ, погонаж).

 

6.Студенттің оқытушымен дербес жұмысының тақырыптамалық жоспары

 

ОСӨЖ тақырыбы атауы	Сабақтың мақсаты	Сабақты өткізу түрі	Тапсырманың мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер
Тақырып1. Полимерлерді қайта өңдеу физико-механикалық негіздері	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Әдебиеттермен жұмыс істеу	Полимерлердің қайта өңдеуіне технологиялық параметрлерінің ықпал беруін талдау	[1,2]
Тақырып 2. Полимерлі шикізаттарды сақтау және тасымалдау	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Әдебиеттермен жұмыс істеу	Полимерлерді қайтйөңдеуі,сақтау,тасымалдауы бойынша комплексті сызықтарымен танысу	[1,2]
Тақырып 3.  Қайтйөңдеуге шикізаттарды дайындау жабдықтары	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Әдебиеттермен жұмыс істеу	Композитің агрегатты күйімен және оны қайта өңдейтің жабдықтарымен танысуы	[1,2,3,4]
Тема 4. Экструзионды агрегаттар	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Әдебиеттермен жұмыс істеу және есептеулер	Сызықтардың негізігі жабдықтарымен танысу (экструде- рлер, калибрато- рлар, қалыптау головкалары)	[1,2,4]
Тема 5. Каландрлеу агрегаттары	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Әдебиеттер мен жұмыс істеу	Каландрлер конструкциясымен және жұмыс істеу жағдайларымен танысу	[1,4]
Тема 6. Қысыммен құю жабдықтары	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Оқулық және анықтама әдебиеттерімен жұмыс істеу	Әр түрлі құю тәсілдеріне машина конструкцияларын талдау	[1,2]
Тема 7. Престеу жабдықтары	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Оқулық және анықтама әдебиеттерімен жұмыс істеу	Әр түрлі престеу тәсілдеріне машина конструкцияларын талдау	[1,2]
Тема 8. РТБ өңдіру жабдықтары	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Оқулық және анықтама әдебиеттерімен жұмыс істеу	РТБ бұйымдарын өңдіру машина конструкцияларын талдау	[8,9,10]
Тема 9. Үрлеу әдістерімен қуыс бұйымдарын өңдірі жабдықтары	Берілген тақырып бойынша білімдерін терендету	Оқулық және анықтама әдебиеттерімен жұмыс істеу	Үрлеу жабдықтарының жұмыс істеу,конструкциясы, технологиясымен танысу	[1,19]

 

 

6 Межелік бақылау және қорытынды аттестация кезеңінде студенттердің білімдерін бақылауға арналған материалдар

 

6.1 Өзін-өзі бақылауға  арналған сұрақтар

 

1. Полимерлердің базалық маркалары және қайтйөңдеу тәсілдері.

2. Термо- және реактопласттардың технологиялық көрсеткіштері, олардың полимерлерді қайтйөңдеу тәсілдерін таңдауына беретің ықпалы.

3. Полимерлі шикізаттарын ұсақтау жабдықтары.

4. Араластыру машиналары.

5. Пластикаторлар және пластицирлейтің қондырғылар.

6. Экструзионды сызықтарының құрамы және жұмысы.

7. Экструзионды сызықтарына экструдерлер.

8. Тегіс құбырлар, қолды қабықшалар, парақтар, грануляторлар,профильді бұйымдарды өңдіретің қалыптау головкалары  .

9. Экструзионды-каландрлі тәсілдерімен жазық қабықтар жасауына жабдықтары.

10. Орнатылған қоғалу тәртібінде каландрлердің өңдірісөнімділігі неден тәуелді.

11. Суытуға не шалдығады: «бочка», «каландр немесе білік»?

12. Каландр біліктерінің сипаттамалары: лентаны беретің, қабылдайтың

13. Ротационды құю машиналарының басты артықшылығы және қолайлы қолдану аймағы.

14. Құю қалыптарындағы ТП және РП қатаю жағдайлары.

15. Құю цикліндегі пластикатор және оның бөліктерінің  кинематикасы.

16. Құю машиналарының типтері және қолдану аймағы.

17. Құю қалыптарының қай бөлігі технологиялық қалдықтарың жасайды?

18. Престеудің негізгі операциялары: пресс-ұнтақтарының; волокниттерінің.

19. Пресстер типтері және қолдану аймақтары.

20. Пресс-материалдардың мөлшерлеуі.

21. Қалыпта персс-материалдарының қатаю жағдайлары.

22. Реактопласт бұйымдарын атаныздар:

23. Каландрлер: жұмыс мүшесі, орындайтың функциясы (типтері).

24. Рәзенке қоспаларын дайындау машиналары.

25. Қалыптайтың РТБ өңдіретің машиналар.

26. Қалыпталынбайтың РТД өңдіретің машиналар.

27. РТБ вулканизациялау машиналары.

28. Үрлеу қалыптауының негізгі түйіктері (бөліктері).

29. Үрлеу қалыптауының жұмыс циклі.

30. Балқыма жинағы: тағайындалуы және негізгі бөліктері

 

 

 

6.3 Емтихандық билеттер

 

№ 1

1. Базалақ маркалы полимерлерінің тұтқырлығы бойынша таратылуы.

2. Қолды қабықтарды өңдіруі бойынша экструзионды сызықтар.

3. Маталарды бір жақты жағуына каландрлер.

 

№ 2

1. Полимерлердің аққыштығы және оның пластмасстардың қайтаөңдеу тәсілдерін таңдауына беретің ықпалы.

2. Экструзионды агрегаттарында құбырлады калибрлеу.

3. Рәзенкелі қоспамен маталардыекіжақты жағуына арналған каландрлер.

№ 3

1. Себілу тығыздығы мен себілімдігі полимерлерді қайтаөңдеуіне беретің ықпалы.

2. Полимерлерді қайтаөңдеу экструзионды-каландрлі жабдықтары.

3. РТБ өңдіруіне құю престері.

 

№ 4

1. Полимерлі шикізаттарды тасымалдау және сақтау.

2. Полимерлерді қайта өңдеуіндегі каландр біліктерінің жұмысы.

3. РТБ өңдіруіне червячті құю.

 

№ 5

1. Полимерлі шикізаттарын кептіру жабдықтары.

2. Каландрлер конструкциясы (негізгі бөліктері және механизмдері).

3. РТБ жартылайфабрикаттарын алатың шприцмашиналар.

 

№ 6

1. Полимерлі шикізаттарын ұсақтайтың жабдықтар.

2. Экструзионды-каландрлі әдістерімен полимерлі қабықтарды алу өңдірісі.

3. Рәзенкелі қоспаларын дублирлеуге каландрлер.

 

№ 7

1. Полимерлі шикізаттарын араластыру жабдықтары.

2. Құю машиналары (жұмыс сүлбасы).

3. РТБ вулканизациялау қазандары.

 

№ 8

1. Пластоараластырғыштар және пластицирлеу қондырғылары.

2. Құю машиналарының конструктивті орындалуы және қолдану аймағы.

3. Металды қалыптарында РТБ вулканизациялау престері.

 

№ 9

1. Экструзионды агрегаттарының тағайындалуы, негізгі түіктері және әрекет беру қағидасы.

2. Термопластавтомат сүлбасы.

3. Құбырлар өңдіретің  экструзионды головкасының конструкциясы.

 

№ 10

1. Құбырлар мен шлангілер өңдіретің экструдер және қалыптау головкалары.

2. Құю машинасының  пластикация түйіні.

3. Профильді-погонажді бұйымдарының калибрлеуі.

 

 

№ 11

1. Қолды қабықтарды өңдіру экструдер мен қалыптау головкасы.

2. Құю машинасының түйісу механизмі.

3.Ұнтақбейнелі композиттеріне кезенді әсерлі ортадантебкіш араластырғыштар.

 

№ 12

1. Жазық қабықтар мен парақтарды өңдеу экструдер және қалыптау головка.

2. Гидравликалық престе пластмасты бұйымдарды престеу сүлбасы.

3. Барабанды араластырғыштар.

 

№ 13

1. Түйіршіктер өңдіруге экструдер және қалыптау головка, «Ко-кнетор».

2. Пресс-ұнтақтарын мөлшерлеу тәсілдері.

3. Бөлшектегіштер жұмысы.

 

№ 14

1. Червяктардың конструкциясы (шнектердің).

2. Волокниктерден пластмассты бұйымдарды престеу.

3. Екікезенді араластырығыш.

 

№ 15

1. Экструдердің материалды цилиндрінде полимердің қозғалуы.

2. Рамалы гидравликалық пресстер.

3. Қуысты бұйымдарды өңдіруге үрлеу агрегаттарының конструкциясы.

 

№ 16

1. Экструзионды қондырғының бірчервякті экструдер конструкциясы.

2. Колоналы гидравликалық пресстер.

3. Бұрышты қолды  головкасының конструкциясы.

 

№ 17

1. Экструдер және экструзионды агрегаттың өңдіріс өнімділігі.
2. Этажды гидравликалық пресстер.
3. Коллекторлы көптесікті головкасының конструкциясы.

 

№ 18

1. Экструдердің технологиялық есептеулері.

2. Экструзионды-үру қалыптауы: әрекет беру принципі, алынатың бұйымдар, қолданатың жабдықтар.

3. Листовальді головка.

 

№ 19

1. Экструдер червягін есептеу.

2. Рәзенкелі қоспаларына ингредиенттерді ұсақтау және кептіру жабдықтары.

3. Күрделі қуыс профильдеріне қалыптау головкасы.

 

№ 20

1. Экструдердің  материальді цилиндрін есептеу.

2. Рәзенкелі қоспаларының ингредиенттерін араластыру  біліктері.

3. Қалынқабырғалы бұйымдарын өңдіруге экструзионды-үрлеу агрегаттарының жұмысы.

№ 21

1. Экструдер червягінің тіреуі.

2. Рәзенкеараластырғыштар.

3. Бөгет түрінде кесілген екікірісті червяк.

 

№ 22

1. Профильді бұйымдарды өңдіру экструдер және қалыптау головкасы.

2. РТБ өңдіруіне каландрлердің тағайындалуы.

3. Құбырлар калибраторы: калибрлеу тәсілі, бұйымдарды әкету жвлдамдығы.

 

№ 23

1. Грануляттар өңдіру экструзионды сызықтары.

2. РТБ өңдіру  каландрлердің жалпы құрылымы.

3. Бұйымдарды құю тәсілдерімен өңдіруге көпұяшықты қалыптар.

 

№ 24

1. Құбырлар өңдіру экструзионды сызықтар.

2. Каландрлер біліктрінің конструкциясы.

3. Бұйымдарды престеу әдістерімен өңдіруге көпұяшықты қалыптар.

 

№ 25

1. Жазық сызықтары мен парақтарды өңдіру экструзионды сызықтары.

2. Каландрлерде рәзенкелі қоспаларды парақтау.

3. Екі кезенді червякті экструдер.

                             

7 Курстық жобаны орындауға әдістемелік нұсқаулар

 

7.1 Жалпы мәліметтер

Курстық жобаның мақсаты теоретикалық білімдерін нығайтуы болып келеді, берілген «Пластмасса,резина және композиялық материалдардан жасалған бұйымдар өндірісі бойынша цехтарды  жабдықтау» пәнді зерделеу нәтижесінен алынған. Жоба міңдеттеріне кіреді: құрылымдау қабылетің алу, машина жасау жабдықтарының элементтерін күштік және беріктік есептеулерін өткізуі; машина және механизидерді басқару сүлбасын таңдауы мен автоматтаңдыруы.

 

7.2 Курстық жобаны орындау тізбектігі

Курстық жобаның нақты есептеу және құрылымдау тізбегі машина немесе қондырғының түрі мен типінан, оның тағайындалуынан және машина типінің басқа түрлерінен есептеу және құрылымдау тізбектігінен мәнді айырмашылығы болады. Сондықтаңда, әр бір курстық жобаның тақырыбына есептеу тізбегі нақты жеке түрінде таңдалынады. Жобаланатың машина мен қондырғыларда жеке түйідері мен механизмднрін есептеу бойынша қолданатың нұсқаулар әдебиеттерінде келтіріледі, тізімі берілген кешенде келтірілген.Қажетті жағдайда жобаны орындау үшін қосымша әдебиеттерін қолдануға болады. Осы мақсатымен зерделенетің сұрақтың әдебиеттік толықтыруы болып келеді міндетті түрде барлық тізімдерін келтіретің.

Жобаның орындау тізбектігі:

1. Тапсырманы талдау;

2. бастапқы берілгендерін, мақсаты мен міңдеттерін талдау;

3. машинаның конструкциясын, түйіндерн, бөлшекерін талдау;

4. жабдықтарды пайдалану жағдайларын талдау;

5. берілген жағдайында пайдалануына машинанаың оптимальді параметрлерін таңдау;

6. машина параметрлерін, түйіндерін, бөлшектерін есептеу;

7. түйін және бөлшектер конструкциясын құрап жасау;

8. нақты жұмыс орнында пайдалануында жабдықтардың технологиялық параметрлерін есептеу;

9. жабдықтың негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін есептеу.

10. Техникалық жобаны құрау

11. Түйіктер мен бөлшектер жұмыс сызбаларын құрап жасау

12. Есептеу-түсіндірме жазбасын рәміздеп құрау.

 

7.3 Курстық жобаларының нәтижелерін рәміздеп құрау

Есептеу-түсіндірме жазбасы А4 формат парақтарында орындалынады оқу құжаттамаларын рәміздеп орындауына  бар кәсіпорынның фирмалы стандарттарына сәйкес (СМК ФС 1.1.02 – 2004).

 

7.4 Графикалық бөлімін рәміздеп құрау

Жобаның графикалық бөлімі А1 формат парақтарында орындалынады. Графикалық материалдар саны  2-4 парақ. Машина жасау және архитектура-құрылыс сызбаларын орындауда графикалық материалдарды орындау фирмалы стандарттарының талаптары сақталынуы керек (СМК ФС Р.4.2.3.-03.06-2003).

Ұсынылатың әдебиеттер

1. [3]

2. [4]

3. [9]

4. [10]

5. [11]

6. [12]

7. [13]

8. [14]

9. [18]

10. Проектирование машиностроительных заводов и цехов. Справочник в 6-ти томах. Т5/Под ред. Е.С.Ямпольского, — М.: Машиностроение, 1975. – 223с.

 

7.5 Курстық жобалар тақырыптарының тізімі 1.8.2.бөлігінде келтірілген