резюме 2010_1

Система
зачетных кредитных единиц в контексте болонских реформ.

Рассмотрено развитие системы зачетных кредитных единиц как меры
трудоемкости учебной работы и инструмента переноса и накопления
приобретенных знаний и компетенций в контексте болонских реформ.
Представлены динамика и особенности использования и внедрения системы
зачетных кредитных единиц в разных странах Европы. Даны показатели
трудоемкости бакалаврских программ в различных образовательных системах
и прогнозные нормативы для казахстанской высшей школы в терминах
Болонского процесса. Предложен механизм перехода отечественной
кредитной технологии на общеевропейские стандарты в рамках Болонского
соглашения. Обозначены проблемные вопросы в связи с введением
европейской системы кредитов и необходимость повышения уровня
осведомленности преподавателей и общества в целом о сути болонских
реформ и его последствиях. Даны предложения по «плавному» вхождению
казахстанской высшей школы в Болонский процесс.

УДК 378.014.256(574). ЖЕТЕСОВА Г.С., КАРСАКОВА Н.Ж.

Интеграция
высшей школы РК в мировое образовательное пространство.

Высшее образование является важнейшим социальным институтом,
функционирующим с целью удовлетворения общественных потребностей. В
рамках развития международных связей отечественных вузов с зарубежными
университетами осуществляется программа двудипломного образования.
Единое образовательное пространство должно позволить национальным
системам образования европейских стран взять все лучшее, что есть у
партнеров, в результате единая Европа приобретет большую
привлекательность на мировом «образовательном рынке». Одним из
важнейших направлений стратегии нового этапа развития Казахстана
является приближение системы образования, а также переподготовки кадров
к мировым стандартам. В образовательной сфере положено начало созданию
Центрально-Азиатской зоны высшего образования. Об этом свидетельствует
расширение границы Таразской декларации, к которой в настоящее время
присоединились ведущие университеты Таджикистана, Кыргызстана и
Азербайджана. Академическая мобильность — это возможность самим
студентам формировать свою образовательную траекторию, т.е. выбирать
предметы, курсы, вузы в соответствии со своими склонностями и
устремлениями.

УДК 541.123.31:547.554.2. ХАМИТОВА А.С.

Использование
инновационных технологий в курсе неорганической химии.

Рассмотрены вопросы использования инновационных технологий в курсе
неорга-нической химии. Разработана обучающая и контролирующая программа
для контроля знаний студентов. При автоматизированном контроле
использовались тесты различных форм, но в основном с выборочным типом
ответа. При составлении программы использовались материалы лекций,
лабораторно-практических занятий, учебников, задачников, химических
журналов, справочников и другой научно-методической литературы.
Проведенный эксперимент показал, что тестовые задания как безмашинного,
так и автоматизированного контроля следует применять в сочетании с
традиционными методами обучения – семинарами, лабораторными работами,
письменными контрольными, устным опросом. В объединении и применении
всех возможных методов обучения и приемов можно достигнуть высоких
показателей в обучении.

УДК 621.771.23. ИЛЬКУН В.И., СИТКИН М.И., БУГАЕВ Д.Ю.

Исследование
работоспособности подшипников качения рабочих валков клетей НСХП-1400.

В связи с малой долговечностью подшипников качения рабочих валков
НСХП-1400 ЛПЦ-3 АО «АрселорМиттал Темиртау» проведено изучение причин,
приводящих к снижению долговечности. На основании обработки
статистических данных определены их фактические сроки службы.
Рассмотрены особенности эксплуатации подшипников. Исследован характер
износа подшипниковых опор. Установлено, что фактические скорости
вращения превышают допустимые. Осевые нагрузки, возникающие вследствие
перекосов рабочих валков и других причин, намного больше нормативных.
Предложено подшипник №847156 Л заменить другим, имеющим большие
значения грузоподъёмности и предельной частоты вращения.

УДК 621.7. БАЙЖАБАГИНОВА Г.А., CЕЙДИНОВА Г.А., МУРАВЬЕВ О.П.

Изменение
структуры стали 110Г13Л при электроконтактной обработке.

Рассматриваются структурные изменения, полученные при исследовании
образцов из стали 110Г13Л. В литом состоянии сталь 110Г13Л имеет
аустенитную структуру с карбидными включенииями. Величина зерна в стали
зависит от толщины стенки изделия. После электроконтактной обработки
при минимальной силе тока, равной 800 А, и минимальных значениях S, t,
n, Vu, Uxx в поверхностном слое наблюдались крупные аустенитные зёрна,
с неравномерной степенью пластического сдвига. При изменении режимов
обработки на поверхности микрошлифов образуются пластические
деформации, характеризующие особенности процесса электроконтактной
обработки. После электроконтактной обработки поверхность металла
подвергается заметной пластической деформации. В поверхностном слое
частично происходит мартенситное превращение.

УДК 621:001.18 ЖЕТЕСОВА Г.С., ПЛЕШАКОВА Е.А.

Применение
нанотехнологии в машиностроении.

За последние десятилетия наука сделала огромный скачок в технологии
получения и использовании материалов. На смену традиционной технологии
материаловедения пришла нанотехнология. Рассматриваемые процессы и
совершаемые действия происходят в нанометровом диапазоне
пространственных размеров. Нанотехнологии — это новый уровень знаний,
который предполагает выработку концепциальных изменений в направлении
развития техники, медицины, сельскохозяйственного производства, а также
изменений в экологической социальной и военной сферах. Разработка и
применение нанотехнологий позволят достичь изменения структуры валового
внутреннего продукта в сторону увеличения доли наукоемкой продукции,
повышения эффективности производства. Создаются новые рабочие места для
высококвалифицированного персонала инновационных предприятий, создающих
продукцию с использованием нанотехнологий.

УДК 621.919+621.951.7. КАСЕНОВ А.Ж.

Обработка
отверстий развёрткой-протяжкой.

Рассмотрены вопросы обработки отверстий развёртками. Выполнен анализ
существующих конструкций, рассмотрены их достоинства и недостатки.
Показаны условия резания при обработке отверстий развёртками.
Предложена новая конструкция зенкера – развёртка-протяжка их
быстрорежущей стали и с пластинками твёрдого сплава, на которые
получены патенты РК. Зенкер-протяжка сочетает в себе признаки развёртки
(в поперечном сечении) и протяжки (в продольном сечении). Это позволило
повысить качество обработки отверстий (отклонение размера,
шероховатость поверхности), облегчить условия резания и повысить
стойкость. Представлены результаты производственных испытаний опытных
образцов.

УДК 621.919+621.951.47. ИТЫБАЕВА Г.Т.

Обработка
отверстий зенкером-протяжкой.

Рассмотрены вопросы обработки отверстий зенкерами. Выполнен анализ
существующих конструкций, рассмотрены их достоинства и недостатки.
Показаны условия резания при обработке отверстий зенкерами. Предложена
новая конструкция зенкера – зенкер-протяжка их быстрорежущей стали и с
пластинками твёрдого сплава, на которые получены патенты РК.
Зенкер-протяжка сочетает в себе признаки зенкера (в поперечном сечении)
и протяжки (в продольном сечении). Это позволило повысить качество
обработки отверстий (отклонение размера, шероховатость поверхности),
облегчить условия резания и повысить стойкость. Представлены результаты
производственных испытаний опытных образцов.

УДК 621.951. МУСИНА Ж.К.

Обработка
отверстий двухвершинным спиральным сверлом без поперечной кромки.

Рассмотрены вопросы обработки отверстий свёрлами. Показано
распределение сил резания при сверлении. Выполнен анализ существующих
форм заточек и усовершенствование конструкций свёрл. Предложена новая
конструкция сверла – двухвершинное спиральное сверло без поперечной
кромки, на которую получен патент РК. У двухвершинного спирального
сверла без поперечной кромки устранена поперечная кромка прорезанием
канавки. Это позволило уменьшить осевую силу, облегчить условия резания
и повысить стойкость. Представлены результаты производственных
испытаний опытных образцов.

УДК 621.744.4. ИСАГУЛОВ А.З., КУЛИКОВ В.Ю., АНТИПОВА А.С., СВИЧ Н.А.

Исследование
реологических свойств трехфазных гетерогенных систем.

Рассматривается устройство для определения реологических свойств
трехфазной гетерогенной смеси. Одним из представителей таких
гетерогенных дисперсных сред являются песчано-смоляные смеси. Также
рассматриваются основные функции, которые показывают реологические
свойства сжимаемых упругих вязкопластичных сред. В результате
экспериментов определено, что с увеличением времени твердения смеси
скорость объемной деформации снижается. Приводятся некоторые
математические модели процесса формообразования. Построение
математических моделей смесей и процессов уплотнения для описания
напряженно-деформированного состояния проводится в целях выбора
рациональных схем и режимов уплотнения, позволяет управлять структурой
форм. Вследствие этого появляется возможность регулирования свойств
форм, таких как плотность, газопроницаемость.

УДК 622.342. ТУРСУНБАЕВА А.К.

Биогеотехнология
благородных металлов из забалансовых руд и техногенных отходов горной
промышленности.

Приведены результаты биовыщелачивания благородных металлов из руды
Васильковского месторождения штаммами бактерий Thiobacillius
ferrooxidans. Бактерии выделены из карьерных вод Коунрадского
месторождения. Извлечение золота достигает более 80 %. Отходы
бактериального выщелачивания и кеки цианирования обеззараживали хлорной
известью в течение 3 суток. Известь реагировала с цианидом до
безвредных цианатов, переводила мышьяк и сурьму в суспензии. Полностью
разрушала жизненные функции Тh.ferrooxidans. Нейтрализацию и очистку
кеков горной массы и остаточных растворов выщелачивания производили
щелочным пассиватором после промывки с расходом 0,1-0,15 м3/т руды.

УДК 622.7.017.2. ЖАНБАТЫРОВ А.А.

Лабораторные
и опытно–промышленные исследования выщелачивания золотосодержащих руд.

Приведены результаты лабораторных и опытно-промышленных исследований
при кучном выщелачивании золотосодержащих руд. Широкий диапазон
размерности Au в руде предполагает для его извлечения либо
выщелачивание, либо флотацию. Установлено, что в руде при крупности
дробления -1,0 + 0,0 мм, легковыщелачиваемого Au содержится 54,43 %.
Содержание в руде минералов составляет: кварца – 33,1 %, полевых шпатов
– 17,0 %, серицита – 24,2 %, хлорита – 12,0 %, карбонатов – 7,0 %,
гидроокислов железа – 4,0 %, гематита – 1,5 %. При кучном выщелачивании
руды крупностью – 13 + 0,0 мм извлечение Au в раствор составило 79,44
%. При выщелачивании руды крупностью (– 2 + 0,0 мм) с содержанием Au
63,05 г/т, Ag 5,12 % цианистым раствором, с концентрацией NaCN 0,25 %,
извлечение Au составило 84,53 %, Ag 58,64 %. При сорбции Au из
золотосодержащего раствора было опробовано 19 сорбентов. Лучшими
сорбентами Au являются: амберлайт ZL-1, амберлайт Z-4, активированный
уголь марки АГС-4, агломерированный активированный уголь и сорбент под
номером 9.

УДК 622.342. ТУРСУНБАЕВА А.К.

Кучное
выщелачивание золота в штабелях.

Приведены результаты исследований по освоению кучного выщелачивания
(КВ) золота в штабелях из окисленных руд Васильковского месторождения.
Показаны перспективные задачи по совершенствованию технологии КВ. Одним
из них является создание новых эффективных и экологически щадящих
растворителей, прежде всего из отходов химических производств.
Разработана технология КВ с переводом кеков выщелачивания в наиболее
оптимальную для биосферы минеральную форму. В результате кучного
выщелачивания золота из руд Васильковского месторождения в штабелях
массой 380 тыс. тонн руды за счет освоения технологии выщелачивания
извлечено 34,44% золота или 206,722 кг, причем на 1 этапе золото
извлечено за 108 суток – 23%, а на 2 этапе за 79 суток извлечено – 11%.
Расход цианида натрия составил 0,71 т/кг золота, средняя интенсивность
орошения 3,6 дм3/т руды в сутки, концентрация цианида натрия в рабочем
растворе 0,57г/дм3, а его удельный расход 0,38 кг на тонну руды.

УДК 622.343.12. ОРЫНГОЖИН Е.С.

Электросорбционная
технология извлечения золота из сульфидных руд.

Для проведения полупромышленных (опытно-промышленных) испытаний
электрохимической технологии был разработан временный технологический
регламент на проектирование и эксплуатацию опытно-промышленной
установки. Выполнено проектирование и изготовление установки. Анализ
результатов полупромышленных экспериментов показал, что при совмещении
процесса электрохимического выщелачивания и сорбции, по сравнению с
контрольными экспериментами совмещения выщелачивания и сорбции без
наложения электрического тока, происходит увеличение выхода золота в
раствор сорбции на 20-25 %, сорбционная емкость ионообменной смолы
АМ-2Б повышается на 30-40 %. В процессе полупромышленных испытаний
установки подтверждена ее достаточно высокая надежность и хорошая
работоспособность. Все системы установки работали в заданном режиме без
существенных поломок.

УДК 622.831.325.3. ХАКИМЖАНОВ Т.Е., АБДУГАЛИЕВА Г.Ю.

Оценка
влияния технологических параметров на газовыделение при выемке угольных
пластов.

Дана количественная оценка влияния на газовыделение в очистной забой
основных параметров технологии отработки, таких как лавы и скорость
подачи угольного комбайна при интенсивной выемке высокогазоносных
угольных пластов. Рассматриваемые технологические параметры определяют
нагрузку на очистной забой и влияют на газовый режим выемочного
участка. С целью выявления зависимостей влияния длины лавы и скорости
подачи угольного комбайна на газовыделение в очистной забой проведены
машинные эксперименты. Исследования проведены при неравномерной работе
комбайна и возвратноточной схеме проветривания с вентиляционным
штреком, расположенным в выработанном пространстве. Результаты расчета,
полученные на основе математической модели метановыделения, показывают,
что газовыделение в очистной забой увеличивается прямопропорционально
длине лавы и скорости угольного комбайна.

УДК 622.1. КУРМАНКОЖАЕВ А., НУРЖУМИН Е.

К теории
модельного описания выемочной геолого-технологической структуры
сложного приконтактного участка рудных залежей.

Предложена система моделей, позволяющая аналитически описать выемочную
геолого-технологическую структуру сложных участков залежи. Рассмотрена
взаимосвязь параметров. Учитывается полнота и достоверность добычи.
Предложена модельная концепция описания структуры массива. Разработана
математическая модель выемочной структуры, дан ее анализ. Концепция
привлечения модальных характеристик параметров залежей для модельного
описания их структурных соотношений позволяет повысить достоверность и
эффективность результатов их использования.

УДК 622.281.1. БЕССОНОВ В.В., ИМАШЕВ А.Ж., СУДАРИКОВ А.Е., БАХТЫБАЕВ
Н.Б., ТИЛЕУХАН Н.

Определение
устойчивости междужильных целиков методами математического
моделирования.

Рассмотрены вопросы проявления горного давления вокруг рядом
расположенных выработок. Проведено математическое моделирование по
определению зоны разрушения вокруг двух выработанных пространств.
Математическое моделирование проводилось методом поэтапного нагружения
горных пород. На каждом этапе решается упругая задача методом граничных
интегральных уравнений. При моделировании учитывается одновременно
сдвиговой (Кулона-Мора) и разрывной (наибольшие деформации растяжения)
критерии прочности. Задачей моделирования является определение
координат контура разрушения выработки на основании информации о
напряженно-деформирован¬ном состоянии массива. На основании проведенных
исследований были предложены мероприятия по безопасной отработке
сближенных рудных тел.

УДК 622.822:622.64. СЕРГЕЕВ В.Я.

Выбор метода
контроля проскальзывания ленты на барабане привода ленточного
конвейера.

Рассмотрены вопросы безопасной эксплуатации ленточных конвейеров в
шахтах, в частности, проскальзывание ленты как причина возгорания.
Проанализированы методы контроля шахтных конвейеров. Оценена
достоверность контроля в момент проскальзывания при запуске конвейера с
использованием тепловых датчиков. Определены параметры тепловой
инерционности датчиков. Предложен способ контроля с использованием
информации от датчиков скорости и силы тока электродвигателя привода.
Рассмотрен алгоритм функционирования аппаратуры контроля.
Сформулированы требования к датчикам.

УДК 622.271=512.122. САБДЕНБЕКУЛЫ О., КАПАСОВА А. З.

Определение
высоты вертикальной части поверхности сдвига.

Рассмотрен способ определения высоты вертикальной части поверхности
сдвига. Выполнен анализ определения Н90. Изучено
напряженно-деформированное состояние образцов при одноосном сжатии.
Определены поверхности разрушения. Построены паспорта прочности.
Приведены аналитические зависимости высоты вертикального откоса от
напряжения растяжения. Установлено, что поверхность скольжения должна
формироваться с высоты НВ, не равной Н90.

УДК 622.284(574.32). ДЕМИН В.Ф., СУДАРИКОВ А.Е., ДЕМИН В.В., БАЙМУЛЬДИН
М.М.

Исследование
технологических параметров применения сталеполимерных анкеров.

Определение трещиноватости массива вмещающих пород вокруг горной
выработки позволило установить технологические параметры крепления.
Исследована трещиноватость в окружающем массиве вокруг выработки,
пройденной комбайновым способом, и эпюры контактных давлений на
анкерную крепь. Установлена целесообразность закрепления породного
массива скрепляющими составами, когда раскрытие незначительно (не более
0,001 – 0,002 м). Прочность адгезии карбомидно — формальдегидного
состава к породе при увеличении раскрытия трещин от 1 до 5 мм снижается
более чем в 6 раз. Адгезия закрепляющего состава к песчанику составляет
0,03 – 0,15 МПа в зависимости от вида полимерного состава и возрастает
от гладкого к нарезному и максимальна — для стержня с переменным
профилем.

УДК 622.1. НУРЖУМИН Е., КУРМАНКОЖАЕВ А.

Способы
оценки геолого-геометрических зависимостей между параметрами выемочных
участков по месторождению.

Обоснован вероятностно-статистический метод анализа приконтактных зон
залежей. Рассматривается геометрия приконтактной неровности рудных тел.
Установлены зависимости между параметрами приконтактных зон рудных тел.
Обосновывается необходимость учета погрешности оконтуривания
статистического блока. Выполнен анализ известных способов оценки
параметров сложных выемочных участков. Намечены три реализации
методики. Обоснована важность установления величин потерь и
разубоживания.

УДК 656.2(075.8). МАЛЫБАЕВ С.К., КОБДИКОВ М.А., БАЛГАБЕКОВ Т.К.

Определение
числа путей в приемо-отправочном парке грузовой станции промышленных
предприятий.

Рассматриваются расчеты по определению числа приемо-отправочных путей
грузовых станций и приводятся необходимые формулы для решения этой
задачи. Приводится схема расположения грузовой станции. Показано место
расположения грузового парка, парка формирования, пункта технического
обслуживания и др. Приведены основные принципы организации перевозок
промышленным транспортом. Приведены годовые расходы на укладку и
содержание одного пути. Показаны формулы по укладке дополнительного
пути. Даны рекомендации по целесообразности введения дополнительного
пути.

УДК 625.711.00.25. КАРБАЕВ Н.К.

Прогнозная
оценка микропрофилей дорожного покрытия для автобетоносмесителя.

Прогнозная оценка микропрофилей дорожного покрытия с целью обеспечения
плавности хода автобетоносмесителя является актуальной задачей. Следует
отметить, что для характеристики воздействия неровностей на ходовую
часть АБС необходимо учитывать микропрофиль поверхности дороги,
измеренный не по одной, а по двум линиям колеи. Анализ результатов
обмера микропрофилей дорог показывает, что при достаточной
протяженности участков измерения нормированные корреляционные функции,
определенные для следа левых и правых колес, мало отличаются одна от
другой. Основное различие проявляется в величинах дисперсий правого и
левого микропрофилей. Следовательно, при расчете плавности хода АБС
следует использовать одну нормированную корреляционную функцию при
средней величине дисперсии.

УДК 539.3. АЙНАБЕКОВ А.И., СУЛЕЙМЕНОВ У.С., МАРАСУЛОВ А.М.

О
распространении волн в слоях, находящихся в деформируемых средах.

Рассматривается распространение волн напряжений в слоистом теле.
Детально, вплоть до численных результатов, разработаны только те
задачи, которые приводят к реальному решению. Комплексными решениями
пренебрегали как не имеющими большого значения. Рассмотрена
деформируемая (упругая или вязкоупругая) трехслойная полоса толщиной h,
со свободными поверхностями с распространением гармонической волны с
фазовой скоростью С. Анализ результатов вычислений показывает, что с
увеличением n фазовые скорости пропорционально увеличиваются. В
дальнейшем при L/λ ∞ фазовые скорости не изменяются.

УДК 69.059. НУГУЖИНОВ Ж.С., КУРОХТИН А.Ю., КУРОХТИНА И.А.

О вопросах
экспертного обследования объектов промышленного и гражданского
назначения.

Рассмотрены проблемы экспертного обследования возводимых и существующих
зданий и сооружений. Проведен мониторинг сложных, большепролетных,
высотных и уникальных зданий и сооружений. Рас-смотрены вопросы
надежности и живучести промышленных и гражданских объектов и варианты
их решения. Представлена комплексная методика обследования и оценки
технического состояния зданий и сооружений. Затронуты вопросы
нормирования работ по обследованию технического состояния объектов в
Казахстане и использования для мониторинга несущих конструкций строений
автоматических станций. Приведен анализ причин возникновения
повреждений и физического износа.

УДК 629.12.05. НАБИЕВ Н.К.

Диагностика
подшипников буксовых узлов на основе метода идентификационных
измерений.

Рассмотрено применение интегрального метода теории идентификационных
измерений (ИИ) для диагностики подшипников буксовых узлов
железнодорожного подвижного состава. Основу ИИ составляют операции
измерения формы и вариабельности вибросигналов и их характеристик.
Описаны средства и методы ИИ, ориентированные на решение измерительных
и классификационных задач автоматического распознавания дефектов
подшипников буксовых узлов. Рассмотрены примеры представления
вибросигналов количественными характеристиками состояния подшипников.
По итогам экспериментальных и производственных испытаний предложены
диагностические критерии. Полученные критерии используются для
вынесения результата о причинах неисправности и виде дефекта. В
настоящее время предложенная автором автоматизированная система
мониторинга и диагностики подшипников буксовых узлов внедряется в
технологический процесс по обслуживанию и ремонту колесных пар на
вагоноремонтных предприятиях.

УДК 621.311.075. АХМЕТБАЕВ Д.С.

Системные
функции сопротивления как основа математического моделирования режимов
электрических цепей.

Рассматриваются вопросы моделирования режимов электрических цепей с
позиции системных функций сопротивления. Для этой цели приняты в
качестве возмущения задающие узловые токи, а в качестве реакции цепи —
узловые падения напряжения. Предложен способ преобразования уравнений
состояния электрической цепи, в результате которого получено выражение
для системных функций сопротивления, относительно коэффициентов
распределения узловых токов. Показано, что матрица системных функций
сопротивления однозначно определяет узловые падения напряжений при
заданной матрице задающих токов, системные функции сопротивления
полностью совпадают с обратной матрицей узловых проводимостей.
Показано, что для получения решений уравнений узловых потенциалов
достаточно найти матрицу коэффициентов токораспределения.

УДК 621.365, 621.311. КАШЕВКИН А.А., ЖАКИН Б.Б., ПУКЕМА В.И.

Повышение
эффективности низкочастотной установки индукционного нагрева.

Предложены меры по повышению эффективности установки индукционного
нагрева путем внедрения дополнительных электрических узлов. В качестве
дополнительных электрических узлов используются двухполупериодный
выпрямитель и трансформатор с конденсатором. Предлагаемая мостовая
схема выпрямления преобразовывает напряжение путем увеличения частоты в
2 раза. С ростом частоты напряжения питания увеличивается мощность
индукционной установки. Это, в свою очередь, ведет к повышению
эффективности при эксплуатации на промышленном предприятии.
Представлены графики, объясняющие принцип преобразования напряжения.
Рассмотрен также принцип работы источника питания.

УДК 622.831.325.3. БРЮХАНОВ Д.А., АВДЕЕВ Л.А.

Разработка
автоматизированной системы контроля параметров дегазации на
вакуум-насосной станции.

Рассматриваются варианты автоматизации вакуум-насосных станций (ВНС),
осуществляющих дегазацию угольных пластов. Предлагаются решения по
созданию современной автоматизированной системы многоуровнего контроля
параметров дегазации ВНС на базе оборудования фирмы Woelke
Industrieelektronik (Германия). Рассматриваются структура
разрабатываемой автоматизированной системы контроля параметров
дегазации, применяемые технические средства автоматизации. Отдельное
внимание уделяется вопросу сопряжения нижнего уровня системы (датчиков
и исполнительных устройств) со средствами верхнего уровня (персональной
ЭВМ оператора). Для реализации связи верхнего и нижнего уровня
предлагается разработка специализированного контроллера. Определяются
основные функции контроллера, способы сбора и передачи информации и
отдельные блоки и узлы. Рассматриваются требования к программному
обеспечению персональной ЭВМ оператора.

УДК 004.83. ЯВОРСКИЙ В.В., КИНТОНОВА А.Ж.

Вопросы
организации управления знаниями.

Рассматриваются вопросы организации системы управления знаниями.
Показаны способы и модели представления знаний, интеллектуальные
средства для формализации предметной области. Рассмотрены методы
представления и обработки знаний и запросов. Описываются способ
создания и управления семантическими метаданными в системе управления
знаниями, стандарты представления метаданных. Затрагиваются вопросы
проектирования онтологий. Предложен подход к метаописанию объектов,
позволяющий расширить возможности и качество работы информационной
системы.

УДК 622.8. ИМАНГАЗИН М.К.

Профилактика
травматизма на Актюбинском заводе ферросплавов.

Рассмотрена профилактика травматизма на Актюбинском заводе
ферросплавов. Приводятся описание профилактической работы по
предупреждению травматизма, структура и планы работ службы охраны труда
по профилактике травматизма. Приведены затраты на мероприятия,
способствующие предотвращению травматизма. Вывод состоит в том, что
профилактическая работа ведется по трем составляющим: организационной,
технической и санитарно-гигиенической. Работа по психофизиологической
составляющей практически отсутствует. Применяются только наглядные
плакаты, которые позволяют оказывать положительное влияние на
подсознание работников в вопросах соблюдения правил ТБ на производстве.
Слабая работа по психофизиологической составляющей профилактики
травматизма является причиной 68-70% случаев травмирования на заводе.

УДК 331.4(574). ШАРИПОВА С.А.

Анализ организационного уровня производства и его влияния на
профессиональные риски.

Проведен анализ результатов работы угольных шахт и разрезов отрасли с
использованием стандартного пакета компьютерных программ
статистического анализа. Исследованы 9 технико-экономических
показателей предприятий и их связи с 14 факторами производства на
шахтах. Степень связности того или иного показателя выступает как мера
его информативности. Чем выше его связность, тем больше информации он в
себе несет. Данная система показателей была использована в качестве
основы для оценки организационного уровня шахт с позиций эффективности
их производственной деятельности. Рассмотрение известных к настоящему
времени методов сокращения числа параметров без существенной потери
информации позволяет утверждать, что на этапе отбора показателей для
оценки организационного уровня предприятий наиболее эффективным
является метод канонического анализа.

Болон
реформалары контекстіндегі сынақтық кредиттік бірліктер жүйесі.

Оқу жұмысының еңбек сыйымдылығы өлшемдері және Болон реформалары
контекстінде алынған білім мен құзыреттерді тасымалдау және жинақтау
құралы ретінде сынақтық кредиттік бірліктер жүйесін дамыту
қарастырылған. Еуропаның әр түрлі елдерінде сынақтық кредиттік
бірліктер жүйесін пайдалану және ендіру динамикасы мен ерекшеліктері
көрсетілген. Әр түрлі білім беру жүйелеріндегі бакалавр
бағдарламаларының еңбек сыйымдылығы көрсеткіштері және Болон процесі
терминдерінде қазақстандық жоғары мектепке арналған болжамдық
нормативтер берілген. Отандық кредиттік технологияның Болон келісімі
шеңберіндегі жалпы Еуропалық стандарттарға өту механизмі ұсынылған.
Еуропалық кредиттер жүйесін ендірумен байланысты проблемалы мәселелер
және оқытушылар мен тұтас алғанда қоғамның Болон реформаларының мәні
және оның салдары туралы хабардар болу деңгейін жоғарылату қажеттілігі
белгіленген.

ӘОЖ 378.014.256(574). ЖЕТЕСОВА Г.С., ҚАРСАҚОВА.

ҚР жоғары
мектебінің әлемдік білім беру кеңістігіне бірігуі.

Жоғары білім қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында жұмыс
істейтін маңызды әлеуметтік институт болып табылады. Отандық жоғары оқу
орындарының шетелдік университеттермен халықаралық байланыстарын дамыту
шеңберінде екі дипломдық білім беру бағдарламасы жүзеге асырылады.
Бірыңғай білім беру кеңістігі еуропалық елдердің ұлттық білім беру
жүйелерінің серіктестерде бар жақсының барлығын алуына мүмкіндік беруі
тиіс, нәтижесінде бірыңғай Еуропа әлемдік «білім беру рыногында» үлкен
тартымдылықты иеленеді. Қазақстан дамуының жаңа кезеңі стратегиясының
маңызды бағыттарының бірі білім беру, сондай-ақ кадрларды әлемдік
стандарттарға қайта даярлау жүйесін жақындату болып табылады. Білім
беру саласында Орталық Азиялық жоғары білім беру аймағын құру бастамасы
жасалды. Бұл туралы Тараз декларациясы шекарасының кеңеюі куәландырады,
қазіргі уақытта оған Тәжікстанның, Қырғызстан мен Әзірбайжанның жетекші
университеттері қосылған. Академиялық ұтқырлық – бұл студенттерге
өзінің білім траекториясын құру, яғни өздерінің бейімділіктері мен
мақсаттарына сәйкес пәндерді, курстарды, ЖОО таңдау мүмкіндігін беру.

ӘОЖ 541.123.31:547.554.2. ХАМИТОВА А.С.

Органикалық
емес химия курсында инновациялық технологияларды пайдалану.

Органикалық емес химия курсында инновациялық технологияларды пайдалану
мәселелері қарастырылған. Студенттердің білімдерін бақылауға арналған
оқытушы және бақылаушы бағдарлама әзірленген. Автоматтандырылған
бақылау кезінде әр түрлі тестілер, бірақ негізінде жауабы таңдаулы
типті тестілер пайдаланылған. Бағдарламаны құрастыру кезінде
дәрістердің, зертхана-практикалық сабақтардың, оқулықтардың, есептер
жинақтарының, химия журналдарының, анықтамалықтардың және басқа
ғылыми-әдістемелік әдебиеттердің материалдары пайдаланылған.
Жүргізілген эксперимент машинасыз да, автоматтандырылған бақылау
ретінде де тест тапсырмаларын дәстүрлі оқыту әдістерімен –
семинарлармен, зертханалық жұмыстармен, жазбаша бақылау жұмыстарымен,
ауызша сұраумен үйлесімде қолдану керектігін көрсетті. Оқытудың бар¬лық
мүмкін әдістері мен тәсілдерін біріктіріп және қолданып, оқытуда жоғары
көрсеткіштерге қол жеткізуге болады.

ӘОЖ 621.771.23. ИЛЬКУН В.И., СИТКИН М.И., БУГАЕВ Д.Ю.

НСХП-1400
клетьтері жұмыс білікшелерінің домалау мойынтіректерінің жұмысқа
қабілеттілігін зерттеу.

ЛПЦ-3 НСХП-1400 жұмыс білікшелерінің домалау мойынтіректерінің аз ұзақ
мерзімділігіне байланысты «Арселор Миттал Теміртау» АҚ ұзақ
мерзімділіктің төмендеуіне әкелетін себептерді зерделеді. Статистикалық
деректерді өңдеу негізінде олардың нақтылы жұмыс істеу мерзімдері
анықталған. Мойынтіректі тіректердің тозу сипаты зерттелген. Нақтылы
айналу жылдамдықтарының мүмкін жылдамдықтардан артық болатыны
анықталған. Жұмыс біліктердің қиғаштығы және басқа себептер салдарынан
пайда болатын осьтік жүктемелер нормативтік жүктеме-лерден едәуір
артық. №847156 Л мойынтіректі жүк көтергіштігінің үлкен мәндері және
шекті айналу жиілігі бар басқа мойынтірекпен ауыстыру ұсынылған.

ӘОЖ 621.7. БАЙЖАБАҒЫНОВА Г.А., СЕЙДИНОВА Г.А. МУРАВЬЕВ О.П.

Электр-түйістіріп
өңдеу кезінде 110Г13Л болаты құрылымының өзгеруі.

110Г13Л болатынан жасалған үлгілерді зерттеу кезінде алынған құрылымдық
өзгерістер қарастырылады. 110Г13Л болатының құйылған күйінде карбидтік
қосындылары бар аустениттік құрылымы болады. Болаттағы түйіршіктің
көлемі бұйым қабырғасының қалыңдығына байланысты болады.
Электр-түйістіріп өңдеуден кейін минимум ток күші 800 А тең және S, t,
n, Vu, Uxx минимум мәндері болғанда беттік қабатта илемді ығысу
дәрежесі біркелкі емес, ірі аустениттік түйіршіктер байқалды. Өңдеу
режимдері өзгергенде микроысылмалардың бетінде электртүйістіріп өңдеу
процесінің ерекшеліктерін сипаттайтын илемді деформациялар түзіледі.
Электртүйістіріп өңдеуден кейін металдың беті едәуір илемді
деформацияланады. Беттік қабатта жартылай мартенситтік түрлену жүреді.

ӘОЖ 621:001.18. ЖЕТЕСОВА Г.С., ПЛЕШАКОВА Е.А.

Машина
жасауда нанотехнологияларды қолдану.

Соңғы онжылдықтарда ғылым материалдарды алу және пайдалану
технологиясында орасан зор көтерілді. Дәстүрлі материалтану
технологиясын ауыстыруға нанотехнология келді. Қарастырылатын процестер
және жасалатын әрекеттер кеңістіктік өлшемді нанометрлік диапазонда
жүреді. Нанотехнологиялар – бұл техниканы, медицинаны, ауыл шаруашылығы
өндірісін дамыту бағытындағы тұжырымдамалық өзгерістер, сондай-ақ
экологиялық әлеуметтік және әскери салалардағы өзгерістер жасауды
болжайтын білімнің жаңа деңгейі. Нанотехнологияларды әзірлеу және
қолдану жалпы ішкі өнім құрылымын ғылыми сыйымдылықты өнімнің үлесін
ұлғайту, өндіріс тиімділігін жоғарылату жағына қарай өзгертуге қол
жеткізуге мүмкіндік береді. Нанотехнологияларды пайдалану арқылы өнім
жасайтын инновациялық кәсіпорындардың жоғары білікті персоналы үшін
жаңа жұмыс орындары құрылуда.

ӘОЖ 621.919+621.951.7. ҚАСЕНОВ А.Ж.

Тесіктерді
ұңғылаптарта жону арқылы өңдеу.

Тесіктерді ұңғылап өңдеу мәселелері қарастырылған. Қолданылып жүрген
конструкцияларды талдау орындалған, олардың жетістіктері мен
кемшіліктері қарастырылған. Тесіктерді ұңғылап өңдеу кезінде кесу
шарттары көрсетілген. Үңгілердің жаңа конструкциясы ұсынылған – олардың
жылдам кескіш болатын және ҚР патенттері алынған қатты қорытпа
тілімшелерімен ұңғылаптарта жону. Үңгітарта жонғышта ұңғылау (көлденең
қимада) және тарта жону (бойлық қимада) белгілері үйлеседі. Бұл
тесіктерді өңдеу (өлшемінің ауытқуы, бетінің кедір-бұдырлығы) сапасын
жоғарылатуға, кесу шарттарын жеңілдетуге және төзімділікті жоғарылатуға
мүмкіндік берді. Тәжірибелік үлгілердің өндірістік сынау нәтижелері
ұсынылған.

ӘОЖ 621.919+621.951.47. ИТЫБАЕВА Г.Т.

Тесіктерді
үңгітарта жону арқылы өңдеу.

Тесіктерді үңгілермен өңдеу мәселелері қарастырылған. Қолданылып жүрген
конструкцияларды талдау орындалған, олардың жетістіктері мен
кемшіліктері қарастырылған. Тесіктерді үңгілермен өңдеу кезінде кесу
шарттары көрсетілген. Үңгілердің жаңа конструкциясы ұсынылған – олардың
жылдам кескіш болатын және ҚР патенттері алынған қатты қорытпа
тілімшелерімен үңгілептарта жону. Үңгітарта жонғышта үңгінің (көлденең
қимада) және тарта жону (бойлық қимада) белгілері үйлеседі. Бұл
тесіктерді өңдеу (өлшемінің ауытқуы, бетінің кедірбұдырлығы) сапасын
жоғарылатуға, кесу шарттарын жеңілдетуге және төзімділікті жоғарылатуға
мүмкіндік берді. Тәжірибелік үлгілердің өндірістік сынау нәтижелері
ұсынылған.

ӘОЖ 621.951. МУСИНА Ж.К. Тесіктерді
көлденең жиексіз екі ұшты спираль бұрғымен өңдеу.

Тесіктерді бұрғылармен өңдеу мәселелері қарастырылған.

Бұрғылау кезінде кесу күштерінің үлестірілуі көрсетілген. Қайраудың
қолданылып жүрген түрлерін талдау және бұрғылар конструкцияларын
жетілдіру орындалған. Бұрғының жаңа конструкциясы — ҚР патенті алынған,
көлденең жиексіз екі ұшты спираль бұрғы ұсынылған. Көлденең жиексіз екі
ұшты спираль бұрғыда бунағы кесілген көлденең жиек жойылған. Бұл осьтік
күшті азайтуға, кесу шарттарын жеңілдетуге және төзімділікті
жоғарылатуға мүмкіндік берді. Тәжірибелік үлгілерді өндірістік сынау
нәтижелері ұсынылған.

ӘОЖ 621.744.4. ИСАҒҰЛОВ А.З., КУЛИКОВ В.Ю., АНТИПОВА А.С., СВИЧ Н.А. Үш фазалы гетерогенді жүйелердің
реологиялық қасиеттерін зерттеу.

Үш фазалы гетерогенді қоспаның реологиялық қасиеттерін анықтауға
арналған құрылғы қарастырылады. Мұндай гетерогенді бөлшекті орталар
өкілдерінің бірі құмшайыр қоспалары болып табылады. Сондай-ақ қысылатын
серпімді тұтқырилемді орталардың реологиялық қасиеттерін көрсететін
негізгі функциялар қарастырылады. Эксперименттер нәтижесінде қоспаның
қату уақытының ұлғаюымен көлемді деформация жылдамдығының төмендейтіні
анықталған. Қалыптарды құру процесінің кейбір математикалық модельдері
келтіріледі. Қоспалардың математикалық модельдерін және
кернеулі-деформацияланған күйді сипаттау үшін тығыздау процестерін құру
тығыздаудың ұтымды сұлбалары мен режимдерін таңдау мақсатында
жүргізіледі, қалыптар құрылымын басқаруға мүмкіндік береді. Осының
салдарынан қалыптардың тығыздығы, газ өткізгіштігі сияқты қасиеттерін
реттеу мүмкіндігі пайда болады.

ӘОЖ 622.342. ТҰРСЫНБАЕВА Ә.К.

Таукен
өнеркәсібінің баланстан тыс
рудаларынан және техногенді қалдықтарынан алынған асыл металдар
биотехнологиясы.

Асыл металдарды Васильковск кен орнының рудаларынан Thiobacillius
ferrooxidans бактерияларының штамдарымен биосілтісіздендіру нәтижелері
келтірілген. Бактериялар Қоңырат кен орнының карьер суларынан
бөлінген. Алтын алынуы 80 %-дан артық мөлшерге жетеді. Бактериялық
сілтісіздендіру қал-дықтарын және циандау кектерін 3 тәулік бойы хлорлы
әк таспен зарарсыздандырған. Әк тас цианидпен зиянсыз цианаттарға дейін
реакцияға түскен, күшән мен сүрмені суспензияға ауыстырды. Th.
Ferrooxidans өмірлік функцияларын толығымен бұзды. Кен массасы
кектерін және сілтісіздендірудің қалдық ерітінділерін 0,1-0,15 м3/т
руданы жұмсап шайған соң сілтілік пассиватормен бейтараптандырған және
тазалаған.

ӘОЖ 622.7.017.2. ЖАНБАТЫРОВ А.А. Құрамында
алтын бар рудаларды
сілтісіздендіруді зертханалық және тәжірибе-өнеркәсіптік зерттеулер.

Құрамында алтын бар рудаларды үймелік сілтісіздендіру кезінде
зертханалық және тәжірибе-өнеркәсіптік зерттеулер нәтижелері
келтірілген. Рудадағы Au өлшемділігінің кең диапазоны оны алу үшін не
сілтісіздендіруді, не байытуды жорамалдайды. Рудада ұсату ірілігі
-1,0+0,0 мм болғанда, оңай сілтісіздендірілетін Au құрамы 54,43 %.
Рудадағы минералдардың құрамы: кварц – 33,1 %, дала шпаты – 17,0 %,
серицит – 24,2 %, хлорит – 12,0 %, карбонат – 7,0 %, темір
гидрототықтары – 4,0 %, гематит – 1,5 %. Ірілігі — 13 + 0,0 мм руданы
үймелік сілтісіздендіру кезінде ерітін-діге Au алынуы 79,44 % құрады.
Құрамында 63,05 г/т Au, 5,12 % Ag бар ірілігі (-2 + 0,0, мм) руданы
цианды ерітіндімен сілтісіздендіру кезінде, 0,25 % NaCN
концентрациясымен Au алынуы 84,53 %, Ag 58,64 % құрады. Құрамында
алтын бар ерітіндіден Au сіңірілуі кезінде 19 сіңіргіш сыналды. Au ең
жақсы сіңіргіштері: амберлайт ZL-1, амберлайт Z-4, АГС-4 маркалы
белсендірілген көмір, агломерацияланған белсендірілген көмір және 9
нөмірлі сіңіргіш болып табылады.

ӘОЖ 622.342. ТҰРСЫНБАЕВА Ә.К.

Алтынды
қаттамаларда үймелік
сілтісіздендіру.

Васильковск кен орнының тотыққан рудаларынан алтынды қаттамаларда
үймелік сілтісіздендіруді (ҮС) меңгеру бойынша зерттеулер
жүргізілген. ҮС технологиясын жетілдіру бойынша перспективалы
міндеттер көрсетілген. Олардың біреуі ең алдымен химия өндірістері
қалдықтарынан жаңа тиімді және экологиялық жеңіл еріткіштерді жасау
болып табылады. Сілтісіздендіру кектерін биосфера үшін аса оңтайлы
минералдық түрге ауыстыру арқылы ҮС технологиясы әзірленген.
Васильковск кен орнының рудаларынан алтынды массасы 380 мың тонна руда
қаттамаларында үймелік сілтісіздендіру нәтижесінде сілтісіздендіру
технологиясын меңгеру есебінен 34,44 % немесе 206,722 кг алтын
алынған, сонымен бірге 1-кезеңде 108 тәулік ішінде алынған алтын – 23
%, ал 2-кезеңде 79 тәулік ішінде 11 % алынған. Натрий цианидінің
шығыны 0,71 т/кг алтынды құрады, орташа сулау қарқындылығы тәулігіне
3,6 дм3/т руда, жұмыс ерітіндісіндегі натрий цианидінің концентрациясы
0,57 г/дм3, ал оның меншікті шығыны бір тонна рудаға 0,38 кг құрайды.

ӘОЖ 622.343.12. ОРЫНҒОЖИН Е.С.

Сульфидтік
рудалардан алтынды алудың электрсіңіргіш технологиясы.

Электр-химиялық технологияны жартылай өнеркәсіптік
(тәжірибе-өнеркәсіптік) сынау үшін тәжірибе-өнеркәсіптік қондырғыны
жобалау мен пайдалануға уақытша технологиялық регламент әзірленген
болатын. Қондырғыны жобалау және жасау орындалған. Жартылай
өнеркәсіптік эксперименттер нәтижелерін талдау мынаны көрсетті: электр
тогын қоспай сілтісіздендіру мен сіңіруді бірлестірудің бақылау
эксперименттерімен салыстырғанда, электр-химиялық сілтісіздендіру мен
сіңіру процесін бірлестіру кезінде алтынның сіңіру ерітіндісіне 20-25
%-ға шығуы ұлғаяды, АМ-2Б ион алмасу шайырының сіңіру сыйымдылығы 30-40
%-ға жоғарылайды.

ӘОЖ 622.831.325.3. ХӘКІМЖАНОВ Т.Е.,
ӘБДІҒАЛИЕВА Г.Ю.

Көмір
қаттарын алу кезінде газ бөлінуіне
технологиялық параметрлердің әсерін бағалау.

Тазартым забойына газ бөлінуіне қазымдау технологиясының лавалар және
жоғары газды көмір қаттарын қарқынды алу кезінде көмір комбайнын беру
жылдамдығы сияқты негізгі параметрлерінің әсерін сандық бағалау
берілген. Қарастырылатын технологиялық параметрлер тазартым забойына
жүктемені анықтайды және алу бөлігінің газдық режиміне әсер етеді.
Лава ұзындығы мен көмір комбайнының беру жылдамдығының тазартым
забойына газ бөлінуіне әсер ету тәуелділіктерін айқындау мақсатында
машиналық эксперименттер жүргізілген. Зерттеулер комбайнның
бірқалыпсыз жұмысы және қазылған кеңістікте орналасқан желдету қуақазы
бар желдетудің қайтымдыдәл сұлбасы кезінде жүргізілген. Метан
бөлінуінің математикалық моделі негізінде алынған есептеу нәтижелері
тазартым забойына газ бөлінуінің лаваның ұзындығына және көмір
комбайнының жылдамдығына тура пропорционал ұлғаятынын көрсетеді.

ӘОЖ
622.1. ҚҰРМАНҚОЖАЕВ А., НҰРЖУМИН Е.

Руда
шоғырларының күрделі түйістік
бөлігінің алынатын геология-технологиялық құрылымын модельдік сипаттау
теориясына.

Шоғырлардың күрделі бөліктерінің алынатын геология-технологиялық
құрылымын аналитикалық сипаттауға мүмкіндік беретін модельдер жүйесі
ұсынылған. Параметрлердің өзара байланысы қарастырылған. Өндірудің
толықтығы мен дұрыстығы есепке алынады. Массив құрылымын сипаттаудың
модельдік тұжырымдамасы ұсынылған. Алу құрылымының математикалық
моделі әзірленген, оны талдау берілген. Ықтималдық теориясының
қасиеттері пайдаланылады. Шоғырлардың құрылымдық ара қатыстарын
модельдік сипаттау үшін олардың параметрлерінің модельдік
сипаттамаларын жұмылдыру тұжырымдамасы оларды пайдалану нәтижелерінің
дұрыстығы мен тиімділігін жоғарылатуға мүмкіндік береді.

ӘОЖ 622.281.1. БЕССОНОВ В.В., ИМАШЕВ А.Ж., СУДАРИКОВ А.Е., БАҚТЫБАЕВ
Н.Б., ТІЛЕУХАН Н.

Желіаралық
кентіректердің орнықтылығын математикалық
модельдеу әдістерімен анықтау.

Қатар орналасқан қазбалар жанында тау қысымының айқындалу мәселелері
қарастырылған. Екі қазымдалған кеңістіктің жанындағы бұзылу аймағын
анықтау бойынша математикалық модельдеу жүргізілген. Математикалық
модельдеу тау жыныстарын кезеңмен жүктеу әдісімен жүргізілді. Әрбір
кезеңде шекаралық интегралдық теңдеулер әдісімен серпімді есеп
шешіледі. Модельдеу кезінде беріктіктің бір мезгілде ығысу (Кулон-Мор)
және үзілу (ең үлкен созылу деформациялары) критерийлері есепке
алынады. Модельдеудің міндеті массивтің кернеулі-деформацияланған
күйі туралы ақпарат негізінде қазбаның бұзылу контурының
координаталарын анықтау болып табылады. Жүргізілген зерттеулер
негізінде жақындасқан руда денелерін қауіпсіз қазымдау бойынша шаралар
ұсынылған.

ӘОЖ 622.822:622.64. СЕРГЕЕВ В.Я.

Таспалы
конвейер жетегінің
барабанында таспаның сырғанауын бақылау әдісін таңдау.

Шахталарда таспалы конвейерлерді қауіпсіз пайдалану мәселелері, атап
айтқанда жану себебі ретінде таспаның сырғанауы қарастырылған. Шахта
конвейерлерін бақылау әдістері талданған. Жылу датчиктерін пайдалану
арқылы конвейерді қосқанда сырғанау сәтінде бақылау дұрыстығы
бағаланған. Датчиктердің жылулық инерциялылығы параметрлері
анықталған. Жетектің электр қозғалтқышы жылдамдығының датчиктерінен
және ток күшінен ақпаратты пайдалану арқылы бақылау тәсілі ұсынылған.
Бақылау аппаратурасының жұмыс істеу алгоритмі қарастырылған.
Датчиктерге қойылатын талаптар тұжырымдалған.

ӘОЖ 622.271=512.122.
СӘБДЕНБЕКҰЛЫ Ө., ҚАПАСОВА А.З.

Сырғу
беттердегі тік жардың биіктігін
негіздеу.

Мақала сырғу бетінің тік бөлігінің биіктігін анықтау тәсілін
жетілдіруге арналған. Н90 анықтауды талдау орындалған. Үлгілердің бір
осьті қысылу кезіндегі кернеулі-деформацияланған күйі зерделенген.
Бұзылу беттері анықталған. Беріктік паспорттары салынған. Тік қиябет
биіктігінің созылу кернеуіне аналитикалық тәуелділіктері келтірілген.
Сырғу бетінің Н90 тең емес Нж биіктігінен қалыптасуы тиіс екендігі
анықталған.

ӘОЖ 622.284 (574.32) ДЕМИН В.Ф., СУДАРИКОВ А.Е., ДЕМИН В.В., БАЙМОЛДИН
М.М.

Болат-полимер
анкерлерді қолданудың технологиялық параметрлерін
зерттеу.

Тау қазбасы маңайындағы жанас жыныстар массивінің жарықшақтылығын
анықтау бекітпенің технологиялық параметрлерін анықтауға мүмкіндік
берді. Комбайндық тәсілмен өткен қазбаның маңайындағы қоршаған
массивтегі жарықшақтық және анкерлік бекітпеге байланыстық қысымдар
эпюрлері зерттелген. Ашылуы елеусіз (0,001-0,002) м-ден артық емес
болғанда, жыныстық массивті бекітуші құрамдармен бекітудің мақсатқа
сәйкестігі анықталған. Карбомидформальдегидті құрам адгезиясының
жынысқа беріктігі жарықшақтардың ашылуы 1 мм-ден 55 мм-ге дейін
ұлғайғанда кем дегенде 6 есе төмен-дейді. Бекітуші құрамның құм тасқа
адгезиясы полимер құрамның түріне байланысты 0,03-0,15 МПа құрайды
және тегістен кесілетінге өседі және ауыспалы пішінді өзек үшін
максимум болады.

ӘОЖ 622.1. НҰРЖУМИН Е., ҚҰРМАНҚОЖАЕВ А.

Кен орны
бойынша алу бөліктерінің параметрлері арасындағы
геология-геометриялық тәуелділіктерді бағалау тәсілдері.

Шоғырлардың жанасатын аймақтарын талдаудың ықтималды-статистикалық
әдісі негізделген. Руда денелері жанасуының тегіссіздігі геометриясы
қарастырылады. Руда денелерінің жанасу аймақтарының параметрлері
арасындағы тәуелділіктер анықталған. Статистикалық блокты контурлау
қателіктерін есепке алу қажеттілігі негізделеді. Күрделі алу
бөліктерінің параметрлерін бағалаудың белгілі тәсілдерін талдау
орындалған. Әдістемені үш рет іске асыру көзделген. Шығындар мен
құнарсыздану көлемдерін анықтау маңыздылығы анықталған.

ӘОЖ 656.2
(075.8) МАЛЫБАЕВ С.Қ., КОБДИКОВ М.А., Т.К. БАЛҒАБЕКОВ.

Өнеркәсіптік
кәсіпорындардың жүк станциясының қабылдау-жөнелту паркіндегі жолдардың
санын анықтау.

Жүк станцияларының қабылдау-жөнелту жолдарының санын анықтау бойынша
есептеулер қарастырылады және осы міндетті шешу үшін қажетті
формулалар келтіріледі. Жүк паркінің, құрастыру паркінің, техникалық
қызмет көрсету пунктінің және т.б. орналасқан орны көрсетілген.
Өнеркәсіптік көлікпен тасымалдауды ұйымдастырудың негізгі принциптері
келтірілген. Бір жолды төсеуге және күтіп ұстауға жұмсалатын жылдық
шығындар келтірілген. Қосымша жолды төсеу бойынша формулалар
көрсетілген. Қосымша жолды ендірудің мақсатқа сәйкестігі бойынша
ұсыныстар берілген.

ӘОЖ 625.711.00.25. КАРБАЕВ Н.К.

Автобетон
араластырғышқа арналған жол
жамылғысының микропішіндерін болжамдық бағалау.

Автобетон араластырғыш жүрісінің жатықтығын қамтамасыз ету мақсатында
жол жамылғысының микропішіндерін болжамдық бағалау маңызды міндет
болып табылады. Тегіс еместіктердің АБА жүрістік бөлігіне әсерін
сипаттау үшін жол табанның бір емес, екі сызығы бойынша өлшенген жол
бетінің микропішінін есепке алу қажет екенін атап кету керек.
Жолдардың пішіндерін өлшеу нәтижелерін талдау өлшеу бөліктерінің
ұзындығы жеткілікті болғанда сол және оң доңғалақтардың ізі үшін
анықталған, нормаланған корреляциялық функциялардың бірінің
екіншісінен аз ерекшеленетінін көрсетеді. Негізгі айырмашылық оң және
сол микропішіндер дисперсияларының шамаларында айқындалады. Осыдан,
АБА жүрісінің жатықтығын есептеу кезінде дисперсия шамасы орташа
болғанда бір нормаланған корреляциялық функцияны пайдалану керек.

ӘОЖ
539.3. АЙНАБЕКОВ А.И., СҮЛЕЙМЕНОВ У.С., МАРАСУЛОВ А.М.
Деформацияланатын
орталарда болатын қабаттарда толқындардың таралуы
туралы.

Қабатты денеде кернеулер толқындарының таралуы қарастырылады. Нақты
шешімге әкелетін есептер ғана толық, тіпті сандық нәтижелерге дейін
әзірленген. Үлкен мағынасы жоқ шешімдер ретінде кешенді шешімдер
ескерілмеді. Фазалық жылдамдығы гармониялық толқынның таралуымен
еркін беттері бар қалыңдығы h деформацияланатын (серпімді немесе
тұтқырсерпімді) үш қабатты жолақ қарастырылған. Есептеулер нәтижелерін
талдау n ұлғаюымен фазалық жылдамдықтардың пропорционал ұлғаятынын
көрсетеді. Әрі қарай L/ λ   болғанда фазалық жылдамдықтар
өзгермейді.

ӘОЖ 69.059. НҰҒОЖИНОВ Ж.С., КУРОХТИН А.Ю., КУРОХТИНА И.А.

Өнеркәсіптік
және азаматтық тағайындалған объектілерді сараптық тексеру
мәселелері туралы.

Тұрғызылатын және қолданылып жүрген үй-мереттер мен ғимараттарды
сараптық тексеру проблемалары қарастырылған. Күрделі, үлкен аралықты,
биік және теңдессіз үймереттер мен ғимараттар мониторингі жүргізілген.
Өнеркәсіптік және азаматтық объектілердің сенімділігі мен өміршеңдігі
мәселелері және оларды шешу нұсқалары қарастырылған. Үймереттер мен
ғимараттардың техникалық күйін тексеру және бағалау сенімділігі мен
өміршеңдігі мәселелері қарастырылған. Үймереттер мен ғимараттардың
техникалық күйін тексеру мен бағалаудың кешенді әдістемесі ұсынылған.
Қазақстандағы объектілердің техникалық күйін тексеру бойынша жұмыстарды
нормалау және көтергіш конструкциялар мониторингі үшін автоматтық
станциялар құрылыстарын пайдалану мәселелері қозғалған. Бұзылудың және
физикалық тозудың пайда болу себептерін талдау жүргізілген.

ӘОЖ 629.12.05. НАБИЕВ Н.К.

Сәйкестенді-рілген
өлшемдер әдісі негізінде текке айналу тораптары мойынтіректерінің
диагностикасы.

Темір жол жылжымалы құрамының текке айналу тораптарының мойынтіректерін
тексеру үшін сәйкестендірілген өлшемдер (СӨ) теориясының интегралдық
әдісін қолдану қарастырылған. Дірілді сигналдардың түрін және
вариабельділігін және олардың сипаттамаларын өлшеу операциялары СӨ
негізін құрайды. Текке айналу тораптарының ақауларын автоматтық танудың
өлшеу және жіктеу міндеттерін шешуге бағдарланған СӨ құралдары мен
әдістері сипатталған. Дірілді сигналдарды мойынтіректер күйінің сандық
сипаттамаларымен беру мысалдары қарастырылған. Эксперименттік және
өндірістік сынау қорытындылары бойынша диагностикалық критерийлер
ұсынылған. Алынған критерийлер жарамсыздық себептері және ақау түрі
туралы нәтиже шығару үшін пайдаланылады. Қазіргі уақытта автормен
ұсынылған текке айналу тораптары мойынтіректерінің автоматтандырылған
мониторинг және диагностика жүйесі вагон жөндеу кәсіпорындарында
доңғалақ жұптарына қызмет көрсету және жөндеу бойынша технологиялық
процесс ендіріледі.

ӘОЖ 621.311.075. АХМЕТБАЕВ Д.С.

Жүйелі
кедергі функциялары электр тізбектері режимдерін математикалық
модельдеу негізі ретінде.

Жүйелі кедергі функциялары позициясынан электр тізбектері режимдерін
модельдеу мә-селелері қарастырылады. Осы мақсат үшін ауытқу ретінде –
беруші тораптық токтар, ал тізбек реакциясы ретінде тораптық кернеу
түсуі қабылданған. Электр тізбегі күйінің теңдеулерін түрлендіру тәсілі
ұсынылған, оның нәтижесінде тораптық токтардың таралу коэффициенттеріне
қатысты жүйелі кедергі функциялары үшін өрнек алынған. Жүйелі кедергі
функциялары матрицасының беруші токтардың берілген матрицасы кезінде
тораптық кернеулер түсуін анықтайды, жүйелі кедергі функциялары
тораптық өткізгіштіктердің кері матрицасымен толығымен сәйкес келеді.
Тораптық потенциалдар теңдеулерінің шешімдерін алу үшін ток таралу
коэффициенттерінің матрицасын табу жеткілікті.

ӘОЖ 621.365, 621.311. КАШЕВКИН А.А, ЖАКИН Б.Б., ПУКЕМА В.И.

Төмен
жиілікті ин-дукциялық қыздыру қондырғысының тиімділігін жоғарылату.

Қосымша электр тораптарын ендіру жолымен индукциялық қыздыру
қондырғысының тиімділігін жоғарылату бойынша шаралар ұсынылған. Қосымша
электр тораптары ретінде екі жартылай периодты түзеткіш және
конденсаторы бар трансформатор пайдаланылады. Ұсынылатын түзетудің
көпірлік сұлбасы жиілікті 2 есе ұлғайту жолымен кернеуді түрлендіреді.
Қоректендіру кернеуі жиілігінің артуымен индукциялық қондырғы қуаты
ұлғаяды. Бұл өз кезегінде, өнеркәсіптік кәсіпорында пайдалану кезінде
тиімділіктің жоғарылауына әкеледі. Кернеудің түрлену принципін
түсіндіретін графиктер берілген. Сондай-ақ қоректендіру көзінің жұмыс
принципі қарастырылған.

ӘОЖ 622.831.325.3. БРЮХАНОВ Д.А., АВДЕЕВ Л.А.

Вакуум-сорғы
станциясында газсыздандыру параметрлерін автоматтандырылған бақылау
жүйесін әзірлеу.

Көмір қаттарын газсыздандыруды жүзеге асыратын вакуум-сорғы
станцияларын (ВСС) автоматтандыру нұсқалары қарастырылады. Woelke
Industrieelektronik фирмасының (Гер-мания) жабдықтары базасында ВСС
газсыздандыру параметрлерін қазіргі заманғы автоматтандырылған көп
деңгейлі бақылау жүйесін құру бойынша шешімдер ұсынылады. Газсыздандыру
параметрлерін бақылаудың әзірленетін автоматтандырылған жүйесінің
құрылымы, автоматтандырудың қолданылатын техникалық құралдары
қарастырылады. Жүйенің төменгі деңгейінің (датчиктері мен атқару
құрылғыларының) жоғарғы деңгейінің құралдарымен (оператордың дербес
ЭЕМ-мен) жанасу мәселесіне жеке көңіл бөлінеді. Жоғарғы және төменгі
деңгей байланысын жүзеге асыру үшін арнайыландырылған контроллерді
әзірлеу ұсынылады. Контроллердің негізгі функциялары, ақпаратты жинау
және беру тәсілдері және жеке блоктар мен тораптар анықталады.
Оператордың дербес ЭЕМ программалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар
қарастырылады.

ӘОЖ 004.83. ЯВОРСКИЙ В.В., КИНТОНОВА А.Ж.

Білімді
басқаруды ұйымдастыру мәселелері.

Білімді басқару жүйесін ұйымдастыру мәселелері қарастырылады.

Білім беру тәсілдері мен модельдері, пәндік облысты қалыптандыруға
арналған зияткерлік құралдар көрсетілген. Білімді басқару жүйесіндегі
семантикалық метадеректерді құру және басқару тәсілі, метадеректерді
ұсыну стандарттары сипатталады. Онтологияларды жобалау мәселелері
қозғалады. Ақпараттық жүйенің мүмкіндіктерін және жұмыс істеу сапасын
кеңейтуге мүмкіндік беретін объектілерді метасипаттауға амал ұсынылған.

ӘОЖ 622.8. ИМАНҒАЗИН М.К.

Ақтөбе
ферроқорытпалар зауытында жарақаттанудың алдын алу.

Ақтөбе ферроқорытпалар зауытында жарақаттанудың алдын алу
қарастырылған. Жарақаттануды ескерту бойынша алдын алу жұмысының
сипаттамасы, жарақаттанудың алдын алу бойынша еңбек қорғау қызметі
жұмыстарының құрылымы және жоспарлары келтіріледі. Жарақаттануды
болдырмауға мүмкіндік туғызатын шараларға шығындар келтірілген. Тұжырым
алдын алу жұмысының ұйымдастырушы, техникалық және
санитарлық-гигиеналық үш құраушы бойынша жүргізілуінен тұрады.
Өндірісте ТҚ ережелерін сақтау мәселелерінде жұмыскерлердің санасына
жақсы әсер етуге мүмкіндік беретін көрнекті плакаттар ғана қолданылады.
Жарақаттанудың алдын алудың психофизиологиялық құраушысы бойынша нашар
жұмыс зауытта жарақаттану жағдайларының 68-70 % себебі болып табылады.

ӘОЖ 331.4(574) ШӘРІПОВА С.А.

Өндірістің
ұйымдастыру деңгейін және оның кәсіптік тәуекелдерге әсерін талдау.

Статистикалық талдаудың стандартты компьютерлік программалар пакетін
пайдалану арқылы саланың көмір шахталары мен тіліктерінің жұмыс
нәтижелерін талдау жүргізілген. Кәсіпорындардың 9 техника-экономикалық
көрсеткіші және олардың шахталардағы өндірістің 14 факторымен
байланыстары зерттелген. Сол немесе басқа көрсеткіштің байланыстылығы
дәрежесі оның ақпараттылығының өлшемі ретінде болады. Берілген
көрсеткіштер жүйесі олардың өндірістік қызметінің тиімділігі
позицияларынан шахталардың ұйымдастыру деңгейін бағалау үшін негіз
ретінде пайдаланылған болатын. Осы уақытта белгілі болған ақпараттың
елеулі шығынынсыз параметрлер санын қысқарту әдістерін қарастыру
кәсіпорындардың ұйымдастыру деңгейін бағалау үшін көрсеткіштерді
іріктеу кезеңінде канондық талдау әдісінің аса тиімді болып табылатынын
пайымдауға мүмкіндік береді.

System
of Credit Units in Bologna Reforms Context.

There is considered the development of the system of credit units as a
measure of studying labor intensity and the instrument of transferring
and accumulating the knowledge and competences acquired in the context
of the \bologna reforms. There are presented the dynamics and
peculiarities of using and introducing the system of credit units in
different European countries. There are given the indices of bachelors
programs labor intensity in various educational systems and the
forecast norms for the Kazakhstan higher schools in the terms of the
Bologna process. There is suggested a mechanism of transferring the
home credit technology to the common-European standards in the frames
of the Bologna agreement. There are shown the problem questions in
connection with introducing the European credit system and the
necessity to increase the level of the teachers and the whole society
awareness of the essence of the Bologna reforms and their consequences.
There are given offers for the “smooth” entering the Kazakhstan higher
school the Bologna process.

UDC 378.014.256 (574). ZHETESOVA G.S., KARSAKOVA N.Zh.

Integrating
RK
Higher School in World Educational Space.

Higher education is the most important social institution functioning
with the aim to satisfy social demands. In the frames of international
relations development between home higher schools and foreign
universities there is carried out the program of two-diploma education.
The unified educational space must permit European national systems of
education to take all the best from their partners, and as a result
unified Europe will acquire more attractiveness at the world
educational market. One of the most important trends of Kazakhstan new
stage developing strategy is closing the system of education and
personnel retraining to the world standards”. In the education sphere
there began forming the Central-Asian territory of higher education.
This is testified by the Taraz declaration extension which has been
joined by the leading universities of Tajikistan, Kyrghyzia and
Azerbaijan. Academic mobility is a possibility for students themselves
to form their educational trajectory, i.e. to select subjects, courses,
higher schools in accordance with their desires.

UDC 541.123.31:
547.554.2. KHAMITOVA A.S.

Using
Innovation Technologies in Inorganic
Chemistry Course.

There are considered the questions of using innovation technologies in
the course of inorganic chemistry. There is developed the training and
controlling program for students’ knowledge control. In automated
control there are used different forms of tests but mainly with
selected type of answers. In developing the program there were used the
materials of lectures, laboratory-and-practical lessons, textbooks,
chemical journals, reference books, etc. The experiment carried out
showed that the test tasks of both machineless and automated control
are to be used in combination with the traditional methods of training,
i.e. seminars, laboratory works, written tests, oral asking. In
combining and using all the possible training methods there can be
achieved high results in teaching.

UDC 621.771.23. ILKUN V.I., SITKIN
M.I., BUGAYEV D.Yu.

Studying
Workability of Rolling Bearings for
Working Rolls of NSKhP-1400 Stands.

In connection with low durability
of rolling bearings of working rolls NSKhP-1400 LPC-3 of JSC
“ArcelorMittal Temirtau” there has been carried out studying the
reasons causing their durability lowering. Based on the statistic data
processing, there were determined their real life terms. There were
considered the peculiarities of the bearings use. There was studied the
character of bearing supports wear. There was established that the real
speeds exceeded the allowable ones. The axial loads occurring due to
working rolls skewing, are larger than the normative ones. There was
suggested to replace bearing N 847156 L with another one, having larger
rated load capacity and the ultimate frequency of rotating.

UDC 621.7.
BAIZHABAGINOVA G.A., SEIDINOVA G.A., MURAVYOV O.P.

Changing
Steel
110G13L Structure in Electrocontact Treatment.

There are considered structural changes obtained in studying steel
110G13L samples. In the cast state steel 110G13L has the austenite
structure with carbide inclusions. The grain size in steel depends on
the product wall thickness. After electrocontact treatment with minimal
current force 800 A and minimal values of S, t, n, Vw and Uxx in the
surface layer there occurred large austenite grains with irregular
degree of plastic shear. With changing the modes of treatment on the
microsections surface there are formed plastic strains characterizing
the peculiarities of the electrocontact treatment process. After
electrocontact treatment the metal surface is subjected to the visual
plastic strain. In the surface layer there occurs partial martensite
transformation.

UDC 621:001.18. ZHETESOVA G.S., PLESHAKOVA Ye.A.

Using
Nanotechnology in Machine Building.

During the last decades science performed a great progress in the
technology of obtaining and using materials. The traditional technology
of material studying was replaced with nanotechnologies. The process
considered and the actions undertaken take place in the nanometric
range of space dimensions. Nanotechnologies means a new level of
knowledge which supposes developing conceptual changes in the direction
of developing technologies, medicine, agriculture, as well as changes
in ecological, social and military spheres. Developing and using
nanotechnologies will permit to achieve changing the gross inner
product structure in the direction of increasing the share of science
intensive production, manufacturing efficiency increase. There are
formed new working places for highly qualified personnel of innovation
enterprises manufacturing production using nanotechnologies.

UDC
621.919+621.951.7. KASENOV A.Zh.

Treating
Holes with Reamer-Broacher.

There are considered the questions of holes treating with reamers.
There is carried out the analysis of the existing structures,
considered their merits and disadvantages. There are shown the
conditions of cutting in treating holes with reamers. There has been
suggested a new structure of core drill, i.e. reamer-broacher of
fast-cutting steel with plates of hard alloy (protected with RK
patents). Core drill-broacher combines the signs of reamer
(cross-section) and broacher (longitudinal section). This permitted to
increase the quality of holes treatment, to simplify the conditions of
cutting and to increase resistance. There are presented the results of
manufacture testing of experimental samples.

UDC 621.919+621.951.47.
ITYBAYEVA G.T.

Treating
Holes with Core Drill-Broacher.

There are considered the questions of treating holes with core drills.
There is carried out the analysis of the existing structures,
considered their merits and disadvantages. There are shown the
conditions of cutting in treating holes with reamers. There has been
suggested a new structure of core drill, i.e. reamer-broacher of
fast-cutting steel with plates of hard alloy (protected with RK
patents). Core drill-broacher combines the signs of reamer
(cross-section) and broacher (longitudinal section). This permitted to
increase the quality of holes treatment, to simplify the conditions of
cutting and to increase resistance. There are presented the results of
manufacture testing of experimental samples.

UDC 621.951. MUSINA Zh.K.

Treating
Holes with Bimodal Spiral Drill
without Transverse Edge.

There are considered the questions of treating holes with drills. There
is shown the distributing cutting forces when drilling. There is
carried out the analysis of the existing forms of sharpening and drills
structures improving. There is suggested a new drill structure, i.e. a
bimodal spiral drill without transverse edge protected with RK patent.
This drill eliminates the transverse edge with cutting a groove. This
permitted to decrease the axial force, to simplify cutting conditions
and to increase resistance. There are presented the results of
manufacture testing experimental samples.

UDC 621.744.4. ISAGULOV A.Z.,
KULIKOV V.Yu., ANTIPOVA A.S., SVICH N.A.

Studying
Rheological
Properties of Three-Phase Heterogenic Systems.

There is considered a device for determining rheological properties of
three-phase heterogenic mixture. One of the representatives of such
heterogenic disperse media is a san-and-resin mixture. There are also
considered the main functions which show rheological properties of
compressed elastic viscous-and-plastic media. As a result of experiment
there was determined that with increasing the time of the mixture
solidifying the speed of volume strain decreases. There are presented
some mathematical models of the shape-forming process. Mixtures
mathematical models and packing processes building for describing
stressed-and-strained state is carried out with the aim to select
rational schemes and modes of packing, permits to control the shapes
structures. Due to this there is obtained the possibility to regulate
shapes properties, such as density, gas permeability.

UDC 622.342.
TURSUNBAYEVA A.K.

Biogeotechnology
of Precious Metals from Off-Balance
Ores and Anthropogenic Wastes of Mining Industry.

There are presented the results of bio-leaching precious metals from
the ore of the Vasilkovskoye deposit with the strains of Thiobacillius
ferroxidans bacteria. The bacteria are selected from the quarry water
of the Kounradskoye deposit. Gold extraction achieves more than 80 %.
Wastes of the bacterial leaching and cyaniding cakes were detoxicated
with chlorite lime during 3 days. The lime reacted with cyanide till
forming harmless cyanates, made bismuth and antimony suspensions,
completely destroyed the living functions of Th. ferroxidans.
Neutralizing and cleaning the mining mass cakes and residual leaching
solutions was carried out with alkali passivator after washing with the
rate 0.1-0.15 m3/t of ore. .

UDC 622.017.2. ZHANBATYROV A.A.

Laboratory
and Experimental Industrial Studies of Gold-Containing Ores Leaching.

There are presented the results of laboratory and experimental
industrial studies in heap leaching gold-containing ores. Wide range of
Au sizes in the ore supposes for its extraction either leaching or
flotation. It was established that with crushing size from -1 to 0.0 mm
there is contained 54.43 % of easily leached Au. Mineral in the ore:
quartz – 33.1 %, feldspar – 17.0 %, cericite – 24.2 %, chlorite – 12.0
%, carbonates – 7.0 %, iron hydroxides – 4.0 %, hematite – 1.5 %. In Au
sorption from gold-containing solution there were tested 10 sorbents.
The best Au sorbents are amberlight ZL-1, amberlight Z-4, activated
coal grade AGS-4, agglomerated activated coal and sorbent No 9.

UDC
622.342. TURSUNBAYEVA A.K.

Gold Heap
Leaching in Stacks.

There are presented the results of studying heap leaching gold in
stacks from oxidized ores of the Vasilkovskoye deposit. There are shown
the perspective tasks on improving the technology. One of them is
making new efficient and ecologically harmless dissolving agents from
the waste of chemical production. There has been developed the
technology of leaching with transferring leaching cakes into the most
optimal for biosphere mineral form. As a result of heap leaching gold
in stacks with mass 380 thousand tons of ore due to the leaching
technology there were extracted 34.44 % of gold, or 206.722 kg;
besides, at the first stage the gold was extracted during 108 days – 23
%, and at the second stage during 79 days – 11 %. Sodium cyanide
consumption was 0.71 t/kg gold, average watering intensity was 3.6
dm3/t ore a day, sodium cyanide concentration in the working solution
was 0.57 g/dm3 and its specific rate was 0.38 kg per ton. .

UDC
622.343.12. ORYNGOZHIN Ye.S.

Electro-Sorption
Technology of Gold
Extracting from Sulfite Ores.

To carry out semi-industrial
(experimental industrial) tests of electro-chemical technology there
were developed a temporary technological regulations for designing and
using an experimental industrial plant. There was carried out designing
and manufacturing the plant. The analysis of the semi-industrial
experiments results showed that when combining the process of
electro-chemical leaching and sorption without applying electric
current there occurs the 20-25% increase of gold yield in the sorption
solution, sorption capacity of resin AM-2B is 30-40% increased. In the
process of semi-industrial testing there was confirmed its
significantly high reliability and good workability of the plant. All
the systems worked in the preset mode without significant failures.

UDC
622.831.325.3. KHAKIMZHANOV T.Ye., ABDUGALIYEVA G.Yu.

Evaluation
of
Technological Parameters Effect on Gas Emission in Coal Seams
Developing.

There is presented a quantity evaluation of effecting gas emission in
the breakage face of the developing technology main parameters, such as
lavas and coal cutter-loader speed in the intensive developing highly
gaseous coal seams. The technological parameters considered determine
the load for the breakage face and effect the gas condition of the
mined area. With the aim to reveal the dependences of gas emission on
the lava length and coal cutter-loader speed there were carried out
machined experiments with irregular cutter-loader operation and
reverse-flow scheme of ventilation with a ventilating headway located
in the mined area. The results of calculations obtained based on
methane emission mathematical model show that gas emission in the
breakage face increases in direct proportion to the lava length and
coal cutter-loader speed.

UDC 622.1. KURMANKOZHAYEV A., NURZHUMIN Ye.

To Theory of
Model Description of Extracting
Geological-and-Technological Structure of Complicated Contact Section
of Ore Deposits.

There is suggested a system of models permitting to
describe analytically the mining geological-technological structure of
complicated sections of the deposit. There is considered the
interconnection of the parameters. There is suggested a model
conception of describing the mass structure, worked out a mathematical
model of the mining structure. The conception of attracting modal
characteristics of the deposits parameters for the model describing
their structural relations permits to increase the results of their use
validity and efficiency.

UDC 622.281.1. BESSONOV V.V., IMASHEV A.Zh.,
SUDARIKOV A.Ye., BAKHTYBAYEV N.B., TILEUKHAN N.

Determining
Intervein
Pillars Stability by Methods of Mathematical Modeling.

There are considered the questions of occurring mining pressure around
the near located workings. There has been carried out mathematical
modeling for determining the zone of breaking around two mined areas.
Mathematical modeling was carried out by the method of staged loading
mining rocks. At each stage there is solved an elastic problem by the
method of boundary integral equations. In modeling there is taken into
account both shearing (Coulomb-Moor) and breaking strength criteria.
The task of modeling is determining the coordinates of the working
breaking contour based on the information about stressed-and-strained
state of the mass. Based on the studies carried out there were
suggested measures for safe developing closed ore bodies.

UDC
622.822:622.64. SERGEYEV V.Ya.

Selecting
Method of Controlling of Belt
Slippage on Belt Conveyer Drive Drum.

There are considered the questions of safe using belt conveyers in
mines, especially the belt slippage as a reason of inflammation. There
are analyzed the methods of controlling mining conveyers, evaluated the
control validity at the moment of slipping when starting the conveyer
using thermal gages. There are determined the parameters of the gages
thermal inertia, suggested a method of controlling using information
from the gages of speed and current force of the drive electric motor.
There is considered the algorithm of the controlling equipment
functioning, formulated the requirements to the gages.

UDC
622.271=512.122. SABDENBEKULY O., KAPASOVA A.Z.

Determining
Shear
Vertical Surface Height.

There is considered the improving of the method to determine the height
of the shear surface vertical part. There is carried out the analysis
of H90 determining, studied stressed-and-strained state of the samples
at one-axle compression. There are determined the surfaces of breaking,
built the passports of strength. There are presented analytical
dependences of vertical slope height on tensile strain. It was
established that the slipping surface is to be formed from the height
HB not equal to H90.

UDC 622.284 (574.32) DYOMIN V.F., SUDARIKOV A.Ye.,
DYOMIN V.V., BAIMULDIN M.M.

Studying
Technological Parameters of Using
Steel-and-Polymer Anchors.

Determining the enclosing rocks mass cracking around a mining working
permitted to establish technological parameters of supporting. There
has been studied cracking in the surrounding mass around the working
advanced with a cutter-loader, and the curves of contact pressures on
the anchor support. There has been established expediency of supporting
the rock mass with binding compositions when the crack is insignificant
(0.001-0.002 mm). The strength of carbamide-and-phormaldehyde
composition adhesion to the rock with cracking increase up to 1-5 mm
decreases more than 6 times. The binding composition adhesion to
sandstone is 0.03-0.15 MPa depending on the type of polymer composition
and increases from the smooth to the threaded and is maximal for the
rod with variable profile.

UDC 622.1. NURZHUMIN Ye., KURMANKOZHAYEV A.

Methods of
Evaluating Geological-and-Geometrical Dependences between
Mining Sections Parameters at Deposit.

There is substantiated the probabilistic-and-statistic method of
analyzing deposits contact zones. There is considered geometry of
contact irregularity of ore bodies. There is substantiated the
necessity to account the errors of contouring a statistic block,
carried out the analysis of the known methods of evaluating complicated
mined sections parameters. There are selected three methods of
realizing the methodology and established the significance of
determining losses and dilution values.

UDC 656.2 (075.8). MALYBAYEV
S.K., KOBDIKOV M.A., BALGABEKOV T.K.

Determining
Tracks Number in
Receiving-Departure Yard of Industrial Enterprise Freight Terminal.

There are considered calculating for determining the number of
receiving-departure tracks of freight terminals and presented necessary
formulae for solving this problem. There is shown the scheme of the
freight terminal location, the place of the freight yard location,
forming yard, servicing point, etc. There are presented the main
principles of organizing transportation with industrial transport,
yearly cost of placing and maintaining one track. There are given
formulae for placing an additional track, recommendations for
expediency of introducing an additional track.

UDC 625.711.00.25.
KARBAYEV N.K.

Forecast
Evaluation of Road Covering Microprofiles for
Inclined-Axis Mixer.

A forecast evaluation of the road covering microprofiles with the aim
to ensure an inclined-axis mixer smooth motion is an urgent task. To
characterize the effect of irregularity on the IAM undercarriage it’s
necessary to account the road surface microprofile measured in two
lines of the track. The analysis shows that with a significant length
of the measured sections the normal correlation functions determined
for the left and right wheels, are very similar. The main difference is
in the values of the left and right microprofiles dispersions. That’s
why in calculating the IAM smooth motion it’s necessary to use one
normal correlation function at an average value of dispersion.

UDC
539.3. AINABEKOV A.I., SULEIMENOV U.S., MARASULOV A.M.

About Waves
Propagation in Layers Located in Deformed Media.

There is considered waves propagation in a stratified body. In details
up to the numerical results there are developed only the problems which
lead to the real solution. Complex solutions were neglected as they are
insignificant. There is considered a deformed (elastic or
viscous-and-elastic) three-layer strip of the thickness h, with free
surfaces and harmonic waves propagation with the phase speed C. The
analysis of the results shoed that with increasing n phase speeds
increase proportionally. Later on phase speeds don’t change.

UDC
69.059. NUGUZHINOV Zh.S., KUROKHTIN A.Yu., KUROKHTINA I.A.

About
Questions of Expert Examining Objects of Industrial and Civil Function.

There are considered the problems of expert examining buildings and
structures. There has been carried out the monitoring of complicated,
large-span, tall and unique buildings and structures. There are
considered the questions of reliability and durability of industrial
and civil objects and their solution variants. There is presented a
complex methodology of examining and evaluating the buildings technical
state. There are touched the questions of work normalization and using
automatic stations for monitoring bearing structures of objects. There
is presented the analysis of the reasons of occurring damages and
physical wear.

UDC 629.12.05. NABIYEV N.K.

Diagnostics
of Axle Boxes
Bearings Based on Identification Measuring Method.

There is considered using an integral method of the theory of
identification measuring (IM) for diagnosis of the axle boxes bearings
of the railway rolling stock. The basis of IM is the operations of
measuring form and variability of vibrosignals and their
characteristics. There are described the methods and means of IM,
oriented to solving measuring and classification problems of automatic
detecting the faults of axle boxes bearings. There are considered
examples of presenting vibrosignals by quantity characteristics of
bearings state. By the results of experimental and industrial tests
there are suggested diagnostic criteria. The criteria obtained are used
for the defining the reasons of failure and the fault type. At present
the automated monitoring system suggested by the author is introduced
into the technological process of servicing and repairing wheels at
car-repairing enterprises.

UDC 621.311.075. AKHMETBAYEV D.S.

System
Functions of Resistance as Basis for Mathematical Modeling of Electric
Circuits Modes.

There are considered the questions of modeling electric circuits modes
from the position of system functions of resistance. For this there are
taken as a disturbance reference pivotal currents, and as a circuit
reaction – pivotal voltage drops. There is suggested a method of
transforming the electric circuit state equations and as a result there
is obtained an expression for the resistance system functions
relatively to the pivotal currents distribution coefficients. The
matrix of the resistance system functions defines the voltage pivotal
drops at a given matrix of reference currents, system functions
completely coincide with the reverse matrix of pivotal conductivities.
There is shown that for obtaining solutions of pivotal potential
equations its’ necessary to find current distribution coefficients
matrix.

UDC 621.365, 621.311. KASHEVKIN A.A., ZHAKIN B.B., PUKEMA V.I.

Increasing
Efficiency of Low-Frequency Induction Heating Plant.

There are suggested measures to increase the efficiency of induction
heating plant by the way of introducing additional electric blocks. As
additional electric blocks there are used two-semi-period rectifier and
transformer with condenser. The bridge scheme suggested transforms
voltage by means of 2 times increasing frequency. With feeding voltage
frequency growth there is increased the induction plant power. In its
turn, this leads to increasing operation efficiency at an industrial
enterprise. There are presented graphs explaining the principle of the
voltage transforming. There is also considered the principle of power
source operation.

UDC 622.831.325.3. BRYUKHANOV D.A., AVDEYEV L.A.

Developing
Automated System of Controlling Degassing Parameters at
Vacuum Pump Station.

There are considered the variants of automating vacuum pump stations
(VPS) for coal seams degassing. There are suggested decisions for
making modern automated system of multi-level controlling VPS degassing
parameters based on the company Woelke Industrieelektronik (Germany)
equipment. There is considered the structure of the automated system
being developed, used technical means of automation. Special attention
is paid to the question of interfacing the system lower level (gages
and working units) and the means of the upper level (operator’s
personal computer). To realize the connection of the two levels there
is developed a special controller. There are determined the main
functions of the controller, methods of collecting and transferring the
information and individual blocks, considered requirements to the
software for operator’s PC.

UDC 004.83. YAVORSKI V.V., KINTONOVA A.Zh.

Questions of
Organizing Knowledge Management.

There are considered the questions of organizing the system of
knowledge management. There are shown methods and models of knowledge
representation, intellectual means for formalizing a subject field.
There are considered methods of presenting and processing knowledge and
demands, described the method of forming and managing semantic
meta-data in the system of knowledge management, standards of meta-data
presenting. There are touched the questions of designing ontologies.
There is suggested an approach to meta-describing objects permitting to
widen the possibilities and quality of information system operation.

UDC 622.8. IMANGAZIN M.K. Prevention
Traumatism at Aktyubinsk Shops of
Ferroalloys.

There is considered prevention of traumatism at the Aktyubinsk shops of
ferroalloys. There are given descriptions of preventive work, the
structure and working plans of the service for labor protection to
prevent traumatism. There are presented the costs of the measures
assisting to prevent traumatism. The conclusion is that preventive work
consists of three components: organizational, technical and
sanitary-hygienic. The work in psycho-physiological direction is
practically absent. There are only used placards which permit to
influence positively the workers’ mind in the questions of observing
safety rules at the enterprise. Weak organization of
psycho-physiological component of traumatism prevention is the cause of
68-79 % traumas at the shops.

UDC 331.4 (574). SHARIPOVA S.A.

Analysis
of Production Organizational Level and its Effect on Professional
Risks.

There has been carried out the analysis of coal mines and open pits
work of the branch using a standard package of computer programs for
statistical analysis. There have been studied 9 technical-economical
characteristics of enterprises and their connection with 14 production
factors at mines. The degree of a characteristic connectivity is a
measure of its informativity. The more is its connectivity, the more
information it bears. The given system of characteristics has been used
as a base for evaluation of mines organizational level from the
position of their production activities efficiency. Considering at
present known methods of decreasing the number of parameters without
significant loss of information permits to state that at the stage of
selecting characteristics for evaluating enterprises organizational
level the most efficient is the method of canonic analysis.