Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университетінің тау-кен факультетінің 70 жылдық тарихы 1953 жылы Қарағанды тау-кен институтының құрылуымен бірге ашылған сәттен басталады. Алғашқы декандар Петр Иванович Кирюхин мен Алексей Николаевич Лебедев болды, олар 1961 жылға дейін сегіз жыл бойы кадрларды, материалдық-техникалық базаны қалыптастыруға, құруға, оқу ғимараттары мен жатақханалар салуға алғашқы қадамдардың ауыртпалығын салды. білім беру факультеті пәндерінің әдістемелік негізі ретінде.
Тау-кен факультетінің дамуы мен қалыптасуына және жоғары білікті тау-кен инженерлерін даярлауға институт пен кафедраны басқарған Қазақ КСР Ғылым академиясының академигі, Социалистік Еңбек Ері А.С.Сағынов үлкен үлес қосты». Пайдалы қазбалар кен орындарын игеру». Қазір Қарағанды техникалық университетіне оның есімі берілді, бұл бүкіл ұжымның, факультеттің де, жалпы университеттің мақтанышы.
Сағынов А.С., Обухов Ю.Д., Кашиков Ш.Қ., 1978 ж.
Одан кейінгі жылдары тау-кен факультетінің декандары болды: Лебедев А.Н. (1957-1962), Кенжин З.М. (1963-1964), Самсонов М.Т. (1964-1968), Вальштейн Г.И. (1968-1988), Смағұлов З.М. (1988-2000), Самарцев Г.И. (2000-2004), Исабек Т.Қ. (2004-2008), Баймулдин М.Қ. (2008-2009), Обухов Ю.Д. (2009), Арыстан И.Д. (2009-2014), Ожигин С.Г. (2015-2018). 2018 жылдан қазіргі уақытқа дейін факультетті ф.ғ.к. Жолдыбаева Г.С.
Декан Геннадий Исаакович Вальштейн және оның орынбасарлары Ибатолла Дайырұлы Арыстан (1982-1989) және Фарит Камалұлы Низаметдинов (1987-1991) және онымен ұзақ уақыт белсенді және үлкен берілгендікпен жұмыс істеген т.б. профессор-оқытушылар құрамы және т.б., кейіннен университеттің әртүрлі кафедраларын басқарып, оқу, ғылыми және тәрбие жұмысын ұйымдастыруда жинақталған тәжірибе мен дағдыларды тиімді пайдаланды.
Осы кезеңде жаңа тау-кен ғимараты салынды, оқу зертханалары жаңа стендтермен және оқу құрылғыларымен жабдықталды, көптеген профессорлық-оқытушылар құрамы докторлық және кандидаттық диссертациялар қорғады. Институт алғаш рет мемлекеттік тілде тау-кен инженерлерін дайындауды қолға алды. Факультет университеттің факультеттері арасында үнемі жетекші орынды иеленіп келеді.
Тау-кен факультетінің активі, 1980 ж.: 1 қатар – Гращенко Н.Ф., Обухов Ю.Д., Вальштейн Г.И., Суслов В.В., Ермеков М.А.; 2 қатар — Сәттібаев А.С., Борисенко Ю.Н., Подорванова Н.С., Фесенко А.А., Анисимов А.Н.; 3 қатар – Түбір Е.Г., Ходжаев Р.Ш., Мамонтов А.Я., Селиванов А.М., Ахметжанов Б.А.
Тау-кен инженерлерінің алғашқы дипломы 1958 жылы өтіп, бар болғаны 70 жыл ішінде факультет 20 мыңнан астам тау-кен инженерлерін дайындады.
Бүгінде бұл Қарағанды техникалық университетінің тау-кен ісі факультетінің жеке ғимаратында орналасқан заманауи ғимарат. Факультетте 4 бітіруші кафедра бар: Пайдалы қазбалар кен орындарын игеру (кафедра меңгерушісі, доцент, PhD Имашев Асқар Жанболатұлы), маркшейдерлік және геодезия (кафедра меңгерушісі, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, ҚарМТУ құрметті қызметкері, Хмырова Е.Н.), Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау (кафедра меңгерушісі, PhD Исатаева Фарида Мұратқызы), Кен аэрологиясы және еңбекті қорғау (кафедра меңгерушісі, т.ғ.д., доцент Жолмағамбетов Нұрбек Рысбекұлы) ).
Факультет жұмыс істеген уақыт ішінде еліміздің халық шаруашылығының экономикасын жақсарту және Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру қажеттіліктеріне сәйкес мамандарды дайындауға арналған білім беру бағдарламаларының тізімі айтарлықтай өсті.
Факультет кафедраларында жаңа инновациялық білім беру бағдарламалары мен технологияларын енгізу 5 ЕП тау-кен ісі, мұнай-газ ісі, геодезия және картография, геология және тау-кен инженериясы, экология, соның ішінде Санкт-Петербург университетінің қашықтан онлайн-бағдарламасын әзірлеу және енгізу арқылы жүзеге асырылады. Петербург тау-кен университеті ЮНЕСКО-ның дипломнан кейінгі қолдау орталығының қолдауымен халықаралық кәсіптік аттестация және сертификаттау жүйесі бойынша инженерлік кадрларды қамтамасыз ету.
Тау-кен өнеркәсібінің өндірісі үшін мамандарды дайындаудың жоғары деңгейі факультеттің және жалпы университеттің профессорлық-оқытушылық құрамының сапасына тікелей байланысты. Тау-кен факультетінің профессорлық-оқытушылық құрамы 113 адамнан тұрады, оның ішінде 8 ғылым докторы, 35 ғылым кандидаты, 18 PhD докторы, 44 магистр. Оқытушылар құрамының орташа жасы 43 жас, ғылыми дәреже деңгейі 53%. Факультетте PhD докторы ғылыми дәрежесін алу үшін диссертацияларды қорғау үшін «Тау-кен ісі» және «Геология және пайдалы қазбаларды барлау» екі бағыт бойынша Диссертациялық кеңес құрылып, тиімді жұмыс істейді. Жыл сайын диссертациялық кеңесте 10-ға дейін PhD докторлары сәтті қорғалады, сол арқылы факультеттің, университеттің және Қазақстанның басқа да жоғары оқу орындарының жастар кадрлық резерві толықтырылады.
Факультетте халықаралық ынтымақтастық аясында кафедралар Острава техникалық университеті (Чехия), Познань технологиялық университеті (Польша), Тарас Шевченко атындағы Киев ұлттық университеті (Украина) сияқты h индексі жоғары ЖОО-дан шетелдік ғалымдарды шақырады. ), Ресей және Орталық Азия минералдарын зерттеу орталығы (Ресей) және т.б.
Сыртқы академиялық ұтқырлық аясында әр семестр сайын бірқатар студенттер жыл сайын Ресейдің (Томск, Санкт-Петербург, Новосибирск, Уфа және т.б.), Чехия (Острава), Қытай (Пекин), Өзбекстан (қала) университеттеріне барады. .Науаи).
Жыл сайын профессорлық-оқытушылар құрамы «Қарағандагипрошахт» ЖШС, «АрселорМиттал Теміртау» АҚ, «Индустриалды Энергия Альянсы» ЖШС, «Талдықудық-Газ» ЖШС, «Корпорация.Қазақмыс» ЖШС, «КарГеоЦентр» ЖШС, Қарағанды, «Геокурс» ЖШС, «GeoMark Research Center» ЖШС, «EExmutt» ЖШС сияқты кәсіпорындарда тағылымдамадан өтеді. «Геология» ЖШС және т.б.
«Корпоративтік университет» консорциумы аясында «АрселорМиттал Теміртау» АҚ Басқарма департаменті, «Жәйремский ГОК» АҚ, «КазЦИНК» АҚ, «Соколов-Сарыбай» өндірістік бірлестігі» АҚ және т.б. сияқты кәсіпорындардың тапсырыстары бойынша шаруашылық-шарттық жұмыстар жүргізіледі. Тау-кен факультетінің кафедраларымен 200 млн теңгеден астам сомаға шаруашылық келісім-шарттар жасалған.
Жыл сайын А.Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университетінде тау-кен ісі саласындағы инженерлік істерді шешу үшін «Case-in» (Мәскеу) ірі халықаралық чемпионатының студенттік лигасының іріктеу кезеңі өтеді.
Тарихы өте бай, тау-кен өнеркәсібінің қатарын жоғары білікті кадрлармен толықтырып, үнемі жетілдіріліп, дамып келе жатқан Тау-кен факультеті алдағы уақытта да біздің орденді университетіміздің де, еліміздегі басқа да техникалық жоғары оқу орындарының жетекші бөлімшелерінің бірі болып қала бермек.
1958 жылы Қарағанды тау-кен институтының политехникалық институтқа айналып, мамандықтар тізімінің кеңеюіне байланысты «Рудничная вентиляция и техника безопасности» атты жалпы білім беру кафедрасы құрылды. 1958 жылдан 1962 жылға дейін кафедраны бірінші болып доктор техникалық ғылымдар, профессор Н.Ф. Кременчуцкий басқарды. 1962 жылдан 1974 жылға дейін кафедраны Н.Ф. Гращенков басқарды – ғалым және педагог, тау-кен ісі саласының ірі маманы, техникалық ғылымдар докторы, профессор. Гращенков Н.Ф-тың ғылыми қызметі негізінен көмір шахталарындағы тупиковых выработок желдету қауіпсіздігін қамтамасыз ету және жаңа технологиялық схемаларды құру мәселелеріне арналды.
1974 жылы кафедра екіге бөлінді: «Рудничная аэрология» кафедрасы және «Охрана труда» кафедрасы. Кафедралар меңгерушісі ретінде доктор техникалық ғылымдар, профессор Н.Ф. Гращенков пен доктор техникалық ғылымдар, профессор Ф.М. Гельфанд сайланды. 1977-1980 жылдары «Охрана труда» кафедрасын доктор техникалық ғылымдар, профессор В.П. Журавлев басқарды. 1980 жылы кафедралар қайта біріктіріліп, «Рудничная аэрология и охрана труда» (РАиОТ) кафедрасы құрылды, оны доктор техникалық ғылымдар, профессор Н.Ф. Гращенков басқарды, ол 1992 жылға дейін кафедраны басқарып келді.
Келесі жылдары кафедраға жетекшілік еткендер: техника ғылымдарының кандидаты, профессор Ю.Д. Обухов (1992-1995 жж.), техника ғылымдарының докторы, профессор А.К. Акимбеков (1995-2001 жж.), техника ғылымдарының кандидаты, профессор В.С. Харьковский (2001-2002 жж.), техника ғылымдарының кандидаты, доцент Ж.К. Аманжолов (2002-2006 жж.), техника ғылымдарының докторы, профессор Ж.Г. Левицкий (2006-2007 жж.), техника ғылымдарының кандидаты, доцент П.В. Емелин (2007-2009 жж.), техника ғылымдарының кандидаты, профессор Н.Х. Шарипов (2009-2015 жж.). 2015 жылдан бастап кафедраны техника ғылымдарының кандидаты, доцент Н.Р. Жолмағамбетов басқарып келеді.
Кафедрада өнеркәсіптік және өрт қауіпсіздігі мәселелері бойынша диссертациялық кеңес жұмыс істеді, өнеркәсіптік вентиляция (Гращенков Н.Ф.) және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды алдын алу бойынша ғылыми мектептер (Акимбеков А.К.) құрылды. Акимбеков А.К. техникалық қауіпсіздік және тау-кен өнеркәсібіндегі технологиялар саласында айтарлықтай ғылыми үлес қосты, оның ішінде вентиляция, өрт пен жарылыс қауіпсіздігі, көмір шаңдарының кенеттен шығуын болжау мәселелері бойынша. Акимбеков А.К-тың ғылыми жетекшілігімен 4 докторлық және 12 кандидаттық диссертация қорғалған. 1991-2001 жылдар аралығында Акимбеков А.К. Қазақстан Республикасы Ғылым және білім министрлігінің Аттестациялық комиссиясының мүшесі болды, 2001-2008 жылдары Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінің Диссертациялық кеңесінің төрағасы болды. Профессор А.К. Акимбековтың маңызды жетістіктерінің бірі – көмір шахталарында метан іздеу және өндіру бойынша қаржыландырылатын жобаны бастау болды.
Профессор А.К. Акимбеков «Өмір мен еңбектің қауіпсіздігі үшін мамандар ассоциациясы» қоғамдық бірлестігін құрып, оның президенті болды. Қазіргі уақытта кафедра осы бірлестіктен сабақ жоспарларын, элективті пәндерді және кәсіби құзыреттіліктерді келісіп алып отыр.
Кафедраның дамуына әртүрлі жылдары үлкен үлес қосқан ғалымдар мен мамандар қатарында Аманбаев Д.А., Гуменюк Т.Е., Маляревский В.М., Суслов В.В., Силаев В.В., Кулдилов Л.Н., Жайсанбаев Н.А., Галиев Ж.У., Турсунов М.Ж., Кирсик А.Ф., Иванов В.В., Турсунов Н.Ж., Смагулов М.Н., Ералин А.Н., Акимбекова Н.Н., Силаева Н.В., Фурашева Л.Н., Ненахов В.И., Самотёс А.Г. бар. Қазіргі уақытта кафедрада Медеубаев Н.А., Балабас Л.Х., Ахметова А.Ж., Саттарова Г.С., Цой Н.К., Нургалиева А.Д., Калияскарова А.Ж. және басқалар табысты еңбек етіп жатыр, сондай-ақ өндірістік ғалымдар – техникалық ғылымдар докторы Ходжаев Р.Р. және техника ғылымдарының кандидаты Габайдуллин Р.И.
Қазіргі уақытта кафедра «Өмір қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығы бойынша бакалавриат пен магистратурада білім береді. Болашақта кафедра экологиялық қауіпсіздік бойынша білім беру бағдарламасын, сондай-ақ «Өмір қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» білім беру бағдарламасы бойынша докторантураны ашуды жоспарлап отыр. Кафедра өнеркәсіптік қауіпсіздік және қоршаған ортаға зиянды заттар шығарындыларын азайту бойынша ғылыми мектептерді дамытуда (Обухов Ю.Д.).
Кафедраның мақсаты – техногендік және табиғи төтенше жағдайлардың алдын алу мен жоюға қабілетті, сондай-ақ тиімді табиғат пайдалану және еңбек қауіпсіздігі мәселелерін шешуге қажетті кәсіби білімдер мен практикалық дағдыларға ие сұранысқа ие мамандарды даярлау болып табылады. Соңғы 10 жылда кафедра 1000-нан астам бакалавр дайындады. 2016 жылдан бері кафедрада 40-тан астам магистрант магистрлік диссертациясын қорғады. 2022-2023 оқу жылында 243 бакалавр және 16 магистрант оқиды.
Кафедраның түлектері келесі бағыттар бойынша жұмыс істейді:
- Технологиялық жүйелерді жобалау және пайдалану, төтенше жағдайларда қорғау, өрттің, экологиялық, химиялық, радиациялық және басқа да қауіптердің алдын алу бойынша мамандар;
- Үлкен кәсіпорындардағы техникалық қауіпсіздік және экология бойынша мамандар;
- Ғылыми-зерттеу институттары мен жобалау ұйымдарындағы мамандар.
Кафедраның үш оқытушысы «Қазақстанның үздік оқытушысы» атағын иеленді: Жолмағамбетов Н.Р. (2016 ж.), Медеубаев Н.А. (2017 ж.), Акимбекова Н.Н. (2018 ж.).